Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Blaðsíða 98

Tímarit Máls og menningar
tímans inn í bókina. Þetta efni hefur
vissulega sxna þýðingu að því leyti að
það markar hans eigin starfi sinn bás.
Þó finnst mér alltof margt smátt tínt
til sem ekki kemur efninu beint við og
ekki hefur tekist að birta á nógu skipu-
legan hátt eða tengja við meginefni
bókarinnar. Þetta kemur einkum skýrt
í ljós í kafla sem nefnist Stiklað á við-
burðum eilefu ára.
Tryggvi skrifar hér sem áður vand-
aðan og sérkennilegan stíl. Ymsir
hnökrar sem finna mátti í málfari hans
á stöku stað í fyrri bók, að því er mér
virtist, eru horfnir í þessari. Hins vegar
fer ekki hjá því þar sem fjallað er um
pólitísk og stéttarleg átök að málfar
hans verði mótað af vígorðum þeirrar
baráttu og vanti þess vegna á köflum
vissan ferskleika sem það hefur annars
staðar. En fram hjá slíkum vanda geta
fæstir rithöfundar komist.
Eins og fyrr var getið er Baráttan um
brauðið ekki eins átakanleg og þar af
leiðandi ekki eins áhrifamikil saga og
Fátækt fólk. Þetta stafar auðvitað ekki
af neinum mistökum heldur af efninu
og reyndar líka af ýmsum eðliskostum
höfundar. Þegar athafnir hans eru á
eigin valdi bresmr hann hvorki kjark,
karlmennsku né glaðlyndi til að sigrast
á erfiðleikum og það verður létt yfir
frásögninni. Hógværð sjálfslýsingarinn-
ar er svo mikil að oft verður maður
að staldra við í lestrinum og reyna að
setja sig í spor Tryggva til að átta sig á
hverju hann í rauninni fær áorkað. Þeg-
ar hann er á 23ja ári ríður hann síðla
sumars til Eyjafjarðar og er ekkert að
tvístíga gagnvart húsnæðisvandanum
heldur reisir sér á nokkrum vikum stein-
hús með eigin handafli án þess að hafa
nokkurn tíma komið að slíku verki áður.
Sami hugur og áræði kemur fram í fé-
lagsstörfunum. Það hvarflar aldrei að
Tryggva að reyna að létta fyrir sér lífs-
baráttuna í bili með því að friðmælast
við yfirstéttina eða a. m. k. að láta lítið
á sér bera.
Því fer fjarri að Tryggvi sé hinn
dæmigerði öreigi sem hægt er að lesa
um í fræðibókum. Hann er í senn bóndi
og verkamaður, jafnelskur að kindum
og bókum. Hann hefur illan bifur á
spíritistum en fæst sjálfur við ramm-
íslenska drauga og sækir huldulækni til
sjúklinga. Hann er ósveigjanlegur í
stéttabaráttunni og gagntekinn mannúð
og fegurðardýrkun. Að undanförnu hef-
ur mátt lesa í íslensku dagblaði þrætur
um hugtökin stalínisti og stalínismi.
Það er ekki ónýtt að einn úr hópi stalín-
istanna skuli birta sjálfan sig jafnljós-
lifandi í miðri umræðunni og Tryggvi
Emilsson gerir í þessari bók. Marx gamli
sagði einhvers staðar að maður ætti allt-
af að ganga út frá raunverulegum lif-
andi og starfandi einstaklingum og efna-
legum aðstæðum þeirra en ekki kredd-
um eða sértekningum. Einn slíkur ein-
staklingur var Stalín, annar Tryggvi
Emilsson, og voru samherjar um skeið.
Þetta er nú sjálfsagt hollt að hafa í huga
til að forðast einfaldanir. En auðvitað
gefur það manni ekki tilefni til að láta
sér sjást yfir ávirðingar stalínismans,
kannski þvert á móti.
Það má tína til ýmsar minni háttar
aðfinnslur um Baráttuna um brauðið.
Bókin er heldur lengri en hún hefði
þurft að vera. Þetta haggar ekki þeirri
staðreynd að bindin tvö sem birst hafa
af sjálfsævisögu Tryggva Emilssonar
gera hana að einni merkustu sjálfsævi-
sögu sem birst hefur hér á landi á þess-
ari öld.
Vésteinn Olason.
208