Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Blaðsíða 105

grein fyrir umhverfi sínu og stöðu þrátt
fyrir mikla viðleitni.
Sjálfur er Ottar að velta fyrir sér
misheppnuðu lífi sínu í upphafi bókar-
innar. Hann hefur misst þá trú á or-
sakasamhengi og tilgang lífsins sem
hann átti einu sinni og lætur hverjum
degi nægja sína þjáningu, límr á tilver-
una sem fáránleika. Stöku sinnum rank-
ar hann við sér og upphefur ástríðu-
laust málskraf um eigin misheppnun og
firringu og tilgangsleysi lífsins.
Tvær persónur sem hann hefur taug-
ar til eru grátt leiknar af hinum breytm
tímum. Francois, námsmannaforinginn
frá Háskólanum í Tours, er orðinn for-
fallinn eimrlyfjaneytandi. Odile, sem
Ottar hefur unnað hálfvonlausri ást, er
orðin últrabyltingarsinnuð út úr leiðind-
um að eigin sögn, en byltingarhug-
myndir hennar felast orðið einvörðungu
í boðun og iðkun frjálsra ásta.
Um þessi tvö segir á einum stað:
Ottari virtist þau fljóta umhugsunar-
laust að feigðarósi. Engu var líkara
en líf þeirra félli að tíðarandanum,
þannig að þau litu alls ekki á sig sem
afbrigðileg, heldur fremur venjuleg.
Eins og eitthvert hirðuleysi um eigin
framtíð hefði náð tökum á þeim.
(80—81)
Lífsviðhorf Ottars sjálfs þegar hér er
komið sögu skýrast einna best með til-
vitnunum á borð við þessar:
Þrátt fyrir allt, hugsaði hann, það er
kominn tími til að gerast raunsær og
fara. Yfirgefa þennan fáránleika til
að byggja annan á öðrum stað. (22)
Stofnunin var staðsett í hjarta borgar-
innar og gæti verið henmgt leiksvið
fyrir sannferðugan vemleika. Hann
gæti jafnvel haft það á tilfinning-
Umsagnir um beekur
unni að hann lifði eitthvað nýtt.
(129)
og þennan eftirmiðdag, þegar hann
kemur afmr á þann stað, þar sem
hann hafði leitast við undanfarna
mánuði að lifa sannverðugan raun-
veruleika, er eins og hann hafi aðeins
skroppið í burm til að upplifa sýn-
ingu; sviðsettan harmleik, ekki lífið
sjálft heldur mynd þess. (89)
I síðasta dæminu er skírskotað til
snöggrar ferðar Óttars frá Strassborg til
Parísar þar sem hann hefur aðstoðað
Francois, fyrrnefndan kunningja sinn,
við að fyrirfara sér. Sá atburður veldur
honum engu uppnámi né hugarangri;
eina tilfinningin sem rís upp úr þeim
þokuhjúp sem sveipar vitund hans á
þessari smndu er aðdáun: Gamli góði
Francois. Ekki hvarflar að honum að
Francois eigi í raun annars kost.
Hugarfar Óttars mótast ekki af ör-
væntingu yfir eyddu lífi og brostnum
draumum heldur einhverri deyfð og
sinnuleysi. Sjálfur er hann vitandi um
einhverja „vöntun" sína og hefur jafnan
skýringar á reiðum höndum þótt ekki
séu þær allar jafnskiljanlegar. En yfir-
leitt skellir hann skuldinni á þjóðfé-
lagið.
Þess ber að geta í þessu sambandi að
höfundarafstaða til Óttars er ekki írón-
ísk svo að merkjanlegt sé; höfundur
virðist ætla sér að nota lýsingu hans til
að bregða upp mynd „tilfinningagerðar“
þess tíma sem við lifum. En sannfær-
andi forsendur vantar. Lesandi fær fjarri
því neinar fullnægjandi skýringar á því
af sögunni hvað það er í þjóðfélags-
gerðinni sem elur af sér slíkan hugsun-
arhátt án þess nokkur virðist geta rönd
við reist. Slíkt óskilgreinanlegt ofurvald
virðist núverandi neysluþjóðfélag hafa
215