Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Blaðsíða 5

Adrepur
En þegar mér barst tímaritsheftið loksins í pósti og las grein Vésteins Lúð-
víkssonar varð ég fyrir sárum vonbrigðum; því fór mjög fjarri að hún hefði
að geyma þau jákvæðu viðhorf sem ég hafði gert mér vonir um. Vésteinn
þóttist vera að leggja allsherjarmat á starfsemi Máls og menningar frá öndverðu
og vanda félagsins nú, en viðhorf hans voru hvorki rannsókn né raunsætt mat,
heldur ómengaður stalínismi, svo að ég noti orð sem Vésteini er hugleikið, en
það fyrirbæri er að sjálfsögðu jafngamalt þeirri mannkynssögu sem við vitum
deili á, mótar trúarbrögð og stjórnmálastefnur og hefur aldrei haft jafn háska-
leg áhrif og þegar völd hafa fylgt trúarafstöðunni. Kveikjan að viðhorfi Vé-
steins virðist vera trúfræðileg óvild á stjórnmálasamtökum íslenskra sósíalista
sem hann staðhæfir án þekkingar að hafi stjórnað og stjórni Máli og menn-
ingu. Aðferðin er að búa sér til kreddu og hagræða síðan staðreyndum þannig
að þær falli að kreddunni, svo sem var háttur Stalíns og Páls postula svo að
nefndir séu tveir fulltrúar hinnar trúarlegu alræðisstefnu.
Tímabil það sem Vésteinn Lúðvíksson þykist fjalla um er mesta byltingar-
skeið í sögu íslendinga, þegar fæðingarhríðir þjóðveldisins forna eru undan
skildar. Áratugina eftir að fullveldið náðist kom fram í dagsljósið hópur ungra
menntamanna sem áttaði sig á þeirri staðreynd að fullveldið væri innantómt
form, ef þjóðin sannaði ekki í verki að hún megnaði að vera fullvalda og halda
til jafns við önnur þjóðfélög á sviði efnahagsmála, menningarmála og raunar
á öllum öðrum sviðum. Þegar þessir ungu menn sögðu þjóðin, áttu þeir við
fólkið í landinu, að enginn árangur næðist nema með félagslegri baráttu, efna-
hagslegri og menningarlegri. íslenskir sósíalistar voru forustumenn þessarar
baráttu, hvort sem þeir kenndu hugmyndir sínar við kommúnisma eða sósíal-
demókratisma. Þessir sósíalistar sóttu hugmyndir sínar ekki til neins stalín-
isma, þegar undan er skilið hálfs árs gelgjuskeið í sögu Kommúnistaflokksins.
Þeir störfuðu á sjálfstæðan og skapandi hátt, eins og stofnun Sósíalistaflokksins
og forustan um myndun nýsköpunarstjórnarinnar sanna best. Barátta þessara
hugsjónamanna olli lífskjarabyltingu á íslandi, mestu kjaraumskiptum sem
orðið hafa í nokkru landi á jafn skömmum tíma í gervallri mannkynssögunni.
Vissulega má orða það svo að þessi markvissa og harðvítuga barátta íslenskra
sósíalista hafi leitt til þess að við tók neysluþjóðfélag á íslandi, og ég er engu
hrifnari af þeirri þjóðfélagsgerð en Vésteinn Lúðvíksson, en ég er eldri en
hann og man sjálfur kreppuárin fyrir stríð, þegar hungurvofan var á næsta
leiti við alþýðuheimilin á íslandi og jafnt börn sem fullorðnir báru utan á sér
merki næringarskorts og örbirgðarsjúkdóma. Mér er lífskjarabyltingin mikið
fagnaðarefni, og maður sem hefur áhuga á svokallaðri sálfræði, eins og Vésteinn
Lúðvíksson, ætti að skilja það að fólk sem hefur verið langsoltið kynslóðum
saman fyllist lífsþægindagræðgi þegar það kemst í námunda við kjötkatla.
Þetta hefur gerst í öllum svokölluðum neysluþjóðfélögum, en græðgisviðhorfið
115