Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Blaðsíða 74

Tímarit Aláls og menningar
of einföld til að hvítir menn geti skilið hana, svaraði hann. Hin indíánska
hugsun þýðir blátt áfram að lifa með náttúrunni. Að menn taka ekki
meira frá henni en þeir geta skilað henni aftur.“ í lifnaðarhártum indíána
kemur samræmið við náttúruna m. a. fram í víxlverkunum gjafmildi og
grimmdar, í díalektik sem hvítum mönnum hefur oft reynst erfitt að
skilja, en þeir hafa einatt notfært sér grimmd indíána sem átyllu til að
drepa þá — um leið og þeir hafa látið sér sjást yfir það að grimmdinni
var ávallt haldið í jafnvægi við örlæti.
Hinir róttæku meðal indíána telja að hin indíánska hugsun hljóti í dag
að felast í senn í baráttu gegn kúgun og viðhaldi gamalla hefða. Hvort
tveggja er nauðsynlegt ef takast á að standa á sporði hinum ameríska risa.
Það er skoðun Vagn Lundbye að indíáninn, sem stendur á mörkum kúg-
unar nútímans og menningarerfðar fortíðarinnar, sé táknrænn fyrir okkur
öll á vesturlöndum, og jafnframt von hans að við getum notað reynslu
indíána í viðleitni til að kynnast okkur sjálfum að nýju, öðlast vitund um
manneskju, sameina hefð og endurnýjun.
Síðasta bók Vagn Lundbye, „Digte 1977“, er einmitt glöggt dæmi um
meðferð hans á fortíð og náttúru. Titillinn er íróniskur, tilvitnun í kvæða-
kver Adam Oehlenschláger og Johannes V. Jensen „Digte 1803“ og „Digte
1906“, höfuðverk rómantíkur og lýrísks módernisma. Adeilu Ijóðabókar
sinnar beinir Vagn Lundbye þó einkum gegn Jensen, því að hjá honum
má greina hugmynd hins sterka manns sem notar náttúruna í sínum til-
gangi — hugmyndafræði kapítalismans. I afstöðu borgaralegrar hugmynda-
fræði til náttúrunnar er þó tvískinnungur fyrir hendi: hún telur annað-
hvort náttúruna skítuga og lítils virði nema sem grundvöll nýtingar eða
gróða, eða setur hana í fagurfræðilegt samhengi í afskiptalausum unaði.
Ljóðabók Jensens byrjar á frumsömdum kvæðum, en í lokin eru þýðingar
úr kvæðum Walt Whitman. Vagn Lundbye byrjar líka á frumsömdum
ljóðum en birtir svo nokkrar þýðingar á indíána-kvæðum í gagnrýnisskyni
við Jensen og bók hans. „Digte 1977“ er vel heppnuð tilraun til að draga
upp vitund um náttúru og sögu sem er í senn persónuleg og pólitísk.
184