Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Blaðsíða 102

Tímarit Máls og menningar
Bandaríkin virðast mér vera sá aðilinn sem er háskalegri og meira ögrandi og
ríkjandi utanríkis- og hernaðarstefna þeirra þrengir að Sovétríkjunum með ógn-
andi herstöðvum. Þaðer miklu fremur í Washington en Moskvu sem menn velta
fyrir sér ólíkum sviðsmyndum i „leikvangsstyrjöldum"; og það er í Ameriku sem
gullgerðarmenn ofurdrápsins, hinir slyngu tæknifræðingar „yfirburða" og úr-
slitavopna knýja fram stjórnarstefnu morgundagsins.
En við þurfum ekki að byggja athafnir okkar á þvi að taka aðra blokkina
„framyfir" hina. Það er óraunsætt og gæti sundrað okkur. Það sem mestu ræður
er sú orsakakeðja sem er sameiginleg og magnar ljótustu drættina i báðum
samfélögum. Og hrekur þau á hnignunarbraut í kjarnorkufaðmlögum.
A síðastliðnu ári talaði ég við fólk svo þúsundum skiptir á fundum í Bretlandi
og Bandaríkjunum, og átti bréfaskipti vítt um Evrópu. Eg hef orðið var við, að
fólk hallast mjög almennt að þessari lýsingu, enda þótt það kunni að greina á
um einhver atriði. Og þá er spurningin (svo við höldum áfram að ræða málin)
hvernig Evrópubúar í austri og vestri, sem eiga þennan ógnandi leik stórveld-
anna yfir höfði sér, geta stillt saman krafta sína og fundið sameiginlega aðferð til
þess að skilja risana að.
Þér hafnið þessari sameiginlegu baráttuaðferð. Þér viljið heldur halla yður að
gamla gelda skilningnum á því hvernig friðarhreyfing hlýtur að vera, og þér
fordæmið Baráttuhreyfinguna fyrir kjarnorkuafvopnun i Evrópu (END) án
þess að kynna yður hana. Þér sakið okkur um að fylgja „tilslökunum".
Þessi ásökun veldur, af ýmsum ástæðum, sársauka.
Hún vekur í hug mér beiskar minningar frá því erég við lok æsku minnar, 14
ára stráklingur, öðlaðist fyrst pólitíska vitund. Það vará tímum samkomulagsins
í Múnchen. Fjölskylda mín var andfasísk og barðist gegn svikasamningunum í
Múnchen, faðir minn truflaði samkomu sem haldin var í Oxford til að óska
Neville Chamberlain til hamingju, með tilfinningaþrunginni ræðu utan úr sal.
Sama ár voru minnisstæðar aukakosningar i Oxford. Þar áttust við rektorinn i
Balliol-háskólanum, A.D. Lindsey (frambjóðandi „alþýðufylkingarinnar") og
ungur stuðningsmaður Chamberlains (og ,,Múnchenarsáttmála“) sem varð
alræmdur fyrir ókurteisi og heitir Quintin Hogg.
Hogg náði kosningu og sperrti síðar glæsilegt stélið sem Hailsham lávarður.
Hann er nú áberandi sem fjármálaráðherra í stjórn frú Thatcher.
Línan frá „Múnchen“ er þvi óslitin til vorra daga. Það er bara ekki nákvæm-
lega sú lína sem þér gerið ráð fyrir. Og ekki er ég alveg viss um að allir séu sáttir
við þá sagnfræði að athafnir Neville Chamberlains verði skýrðar til fulls með því
92