Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Blaðsíða 82

Tímarit Máls og menningar
líka, jafnvel hvort þeir séu þrátt fyrir allt ekki kristnari en hún, já hvort þeim sé
ekki nauðsyn, andstætt því sem Páll segir, að taka ekki virkan þátt í starfi hennar
og vera jafnvel á móti henni, vilji þeir halda í og rækta sína persónulegu kristni.
2
Orðið hjátrú hefur neikvæða merkingu sem telja má kristna; jafnvel vandaðir
höfundar eiga það til að afsaka mestu vitleysur kirkjudeildanna, einsog til að
mynda þátt þeirra í galdrafárinu, með „áhrifum hjátrúar". Þar að auki felur
orðið í sér að til sé annar átrúnaður sem sitji í fyrirrúmi. Þrátt fyrir þetta hefur
hjátrú íslendinga, sem hér verður kölluð þjóðtrú, lengi verið slík að álitamál er
hvort hún hafi ekki rist álíka djúpt eða jafnvel dýpra en kristnin í hugum alls
þorra fólks. Oft tókst landsmönnum að bræða þetta tvennt saman einsog sjá má
ótal dæmi um í þjóðsögunum og víðar. Það er engu líkara en kristinn rétt-
trúnaður hafi mátt sín harla lítils, einnig meðal frammámanna kirkjunnar, þegar
harðast svarf að þjóðinni og ekki gafst fræðilegt tóm til að setja átrúnaðinum
„skynsamlegar" skorður.
Þótt þjóðtrúin hafi verið á miklu undanhaldi eru kristnir rétttrúnaðarmenn
samt enn að hafa áhyggjur af henni. Þeir benda réttilega á, að væru íslendingar
krafðir um ótvíræða afstöðu í trúarefnum, væri vísast — og hér gef ég Páli orð-
ið -
. . . að upp kæmi æði mörg sannfæringin sem bryti algerlega í bága við kristna
kenningu, t.a.m. sú sannfæring að til séu huldumenn og alls kyns dulin öfl á
sveimi í náttúrunni. Vera má að ýmsir hlustenda sjái enga mótsögn, engan
árekstur milli slíkrar náttúrutrúar, sem flestum er mæta vel kunn i líki anda- og
draugatrúar, og svo eiginlegrar trúar á Jesú Krist og kenningu hans. En þá stafar
slíkt sennilega af því hversu illa við erum í rauninni upplýst um kristna kenningu
og hversu mikið skortir á að við höfum tileinkað okkur fagnaðarerindið.
Segjum nú svo að íslendingar hefðu upplýst sjálfa sig vel og rækilega um
kristna kenningu og tileinkað séi fagnaðarerindið til fullnustu, væri þá „nátt-
úrutrúin“ liðin undir lok? Hér er ég kominn á braut þar sem rétttrúaðir kristnir
menn eru sjaldséðir. Þó að þeir viti ósköp vel að guð þeirra er með þeim
annmörkum að hann opinberast eingöngu í sögunni, semsé ekki í náttúrunni,
þá amast þeir við þjóðtrúnni (eða ,,náttúrutrúnni“) og það meiraðsegja án þess
að spyrja sig hvemig á henni standi, hver sé og hafi verið þörf manna á slíkum
72