Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Síða 116

Tímarit Máls og menningar
menningin er vegna sinnar víðu skírskotunar þá verður hún aldrei til
nema sem einföldun, útþynning á formum hámenningarinnar.
Heimurinn í kring er að vísu líka viðfangsefni afþreyingarverka — en
bara gegnum útþynningu á þeim formum sem hámenningin hefur þegar
skapað. Þarsem engin hámenning fær að þrífast sprettur heldur enginn
afþreyingariðnaður sem því nafni getur heitið því hráefnið í sjálfar
vinnuaðferðirnar vantar.
Úr engu verður aldrei neitt nema þykjustan.
Þegar kraftinn vantar þá verða ekki kraftaverk.
Fullyrðingin mín er nú víst orðin að nokkurskonar skilgreiningu sem
leiða má til baka aftur að þeirri niðurstöðu að sjónvarp er og verður
lágmenningarfyrirbceri rétt eins og heimilisblaðið Vikan. Það er mubla sem
ætluð er til nota fyrir alla fjölskylduna. Það er nú einusinni svo að maður
verður jafn undrandi, fer eiginlega hjá sér, að lesa Shakespeare ellegar
Dostojevskí í Vikunni og að sjá Eisenstein ellegar Vigo í sjónvarpi. Þetta
einfaldlega á ekki þar heima. Sjónvarp hefur engin form skapað. Fram-
haldsmyndin og fréttaviðtalið eru líka þegin annarsstaðár frá. Við þessu er
heldur ekkert að segja — nema sjónvarpinu mistakist líka að verða
lágmenning. Þvímiður held ég að við hérlendis stöndum frammifyrir
þvílíku fyrirbæri.
Misheppnist lágmenning getur orsökin verið eitt af tvennu:
1. Þeir sem búa lágmenninguna til hafa ónóga nasasjón af hámenn-
ingunni svo þeim nýtast ekki þau form hámenningarinnar sem standa
þeim til boða — þá skortir fyrirmyndir til að apa.
2. Viðkomandi menningarsvæði hefur ekki fengið að eignast neina
hámenningu á þessu sviði.
Raunar er hvortveggja þetta sama ástæðan í mismunandi formi.
En hver er þá sú hámenning sem orðið getur höfuðstóll sjónvarps-
framleiðslunnar? Það er kvikmyndin. Orlítill hluti þeirra kvikmynda sem
framleiddar hafa verið og framleiddar eru í heiminum ná því að vera
skapandi listaverk. Fjöldinn allur er náttúrlega lágkúltur, þar af góður
hluti öldungis frábær lágkúltúr. En svo er allt hitt sem hvorugu þessu
nær. Þarámeðal framleiðsla íslenska sjónvarpsins.
106