Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Síða 20

Tímarit Mdls og menningar
höfundar að ná til fólks með boðskap sinn annars vegar — hins vegar
formviljinn, metnaður sem beinist einkum að því að skapa góðan skáldskap.
Lýsing Klöru Sig., sem klárar sig ekki á neinu en er upp á karla komin,
sem hefur vissulega vakta vitund um sig sem konu en fátt annað, sem setur
allar réttu skoðanirnar sem hún hefur lesið um í vitlaust samhengi, skilur
ekki stöðu sína gagnvart eiginmanninum Þresti sem er alltaf á ferð og flugi
meðan hún dúsir í búrinu, er uppfull af jafnréttishjali án þess að rétta
systrum hjálparhönd, stundar líkamsrækt og ljós sem hneigð virðist vera í
sögunni til að álíta hina nýju ópíumneyslu, predikar yfir alþýðumanni svo
viss í sinni sök, alltaf svo viss þangað til hún brotnar frammi fyrir spéspegl-
um sálarinnar í nóttinni — þessi lýsing á býsna margt sameiginlegt með
kvenlýsingu Guðlaugs Arasonar sem fyrr var rakin og þá ekki síður það
alþýðlega mótvægi sem sett er fram til að afhjúpa yfirstéttarjafnréttisfröm-
uðinn. Og aðferðin: að reka söguna einkum áfram með rökræðum sem
reynt er að gera trúverðugri með því að drita talmálsslettum hér og hvar í
annars skipulegan textann — „ég meina sko annars hérna þarna“ — og
afhjúpunin, eða öllu heldur árásin á væntanlegan viðtakanda bókarinnar,
lesandann, sem helst má vænta að sé tepruleg og vel menntuð jafnréttissinn-
uð kona, og er nokkuð gert til að stuða með „hressilegu og hispurslausu
tungutaki“ — þetta minnir hvort tveggja á Vík milli vina Ólafs Hauks
Símonarsonar þar sem jákvæð gildi bókarinnar voru reyndar tengd konum á
borð við Klöru Sig, eiginkonum dáðlausra arkitekta, en sú stétt virðist af
einhverjum ástæðum vinsæll skotspónn nýraunsæispenna. Nýjung Stefaníu
felst einkum í því að láta fyrirmyndarpersónurnar dúsa utansviðs, enda
hefur slíkt fólk reynst nýraunsæispennum allþungt í skauti, verið furðu
þvingað í sínu eðlilega jákvæði.
Hvert stefnir? Hinir eldri raunsæishöfundar höfðu viðmið sveitarinnar sem
þeir gátu stefnt gegn borginni, nýraunsæju höfundarnir höfðu hugsjón um
réttlátt þjóðfélag sem þeir létu einhverja málpípuna sína segja fávísum frá;
Stefanía og Guðlaugur hafa hvort með sínum hætti snúist gegn þeirri
manntegund sem áður var málpípa og Guðbergur hafði raunar tætt í sig í
Hjartað býr enn í helli sínum, bækur þeirra eru uppgjör við óheilindi hins
menntaða og upplýsta einstaklings sem þykist vita hvað öðrum sé fyrir
bestu. Arkitektum og félagsráðgjöfum ætti þá að vera nægilega úthúðað í
íslenskum bókmenntum að sinni.
Pétur Gunnarsson fór aðrar leiðir: reyndi í Andraflokki sínum að lýsa
aðeins Reykjavík án þessa síáleitna viðmiðs sveitar eða framtíðarþjóðfélags-
ins, þótt ekki færu róttækar skoðanir hans milli mála. Lesendur brugðust
við bókum hans með því að segja: já einmitt, já svona, svona var það einmitt
146