Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Page 106

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Page 106
Eyjólfur Kjalar Emilsson Verðleikar og sannleikur Þorsteinn Gylfason um réttheti í Skírni 1984 birtist löng ritgerð eftir Þorstein Gylfason sem hann nefnir „Hvað er réttlæti?“' Stærsti hluti ritgerðarinnar er gagnrýni á ýmsar kenningar heimspekinga og hagfræðinga um siðferði. Harðasta útreið fá kenningar frjálshyggjumannanna Friedrichs Hayek og Roberts Nozick, en Þorsteinn tekur einnig fyrir og gagnrýnir marxískar kenningar, sáttmála- kenningu bandaríska heimspekingsins Johns Rawls, manngildiskenningu Gregorys Vlastos og fleiri. Að endingu reifar Þorsteinn sínar eigin hug- myndir um siðferði og þó einkum um réttlæti, og setur fram frumlega og athyglisverða skoðun sem hann nefnir sannmreliskenningu um réttlæti. Skemmst er frá því að segja að ritgerð Þorsteins er ítarlegasta og að mínum dómi besta ritsmíð um efni af þessu tagi sem birst hefur á íslensku til þessa: hún er í senn full af skarplegum athugunum, lærdómi og skemmti- legheitum. Mjög margt af því sem þar er að finna get ég líka heilshugar tekið undir. Ekki þó allt, og síst lausn Þorsteins á gátu þeirri sem hann er að fást við, hvað réttlæti sé. Hér á eftir ætla ég að ræða hugmyndir Þorsteins um þetta efni og bera fram nokkur andmæli við þeim. I upphafi ritgerðarinnar og svo aftur í lokakaflanum kemur fram að Þorsteinn telur réttlæti ráðast af verðleikum. Þessa skoðun orðar hann á þá leið að réttlæti sé „það sem manni ber, það sem hann á skilið" (159). Þessa hugmynd fléttar hann saman við aðra hugmynd og undarlegri við fyrstu sýn sem kveður svo á að réttlæti sé sannmæli (214). Utkoman úr þessu er svo drög að kenningu sem hefur afar víðtækar afleiðingar, snertir til dæmis mannréttindi og jafnvel sjálfa skipan samfélagsins.2 Hyggjum fyrst að verð- leikahugmyndinni sem slíkri. Einn kostur sem Þorsteinn sér við að gera verðleika að hornsteini réttlæt- isins er sá að „verðleikar fólks ráðast ekki af mannasetningum eins og þarfir þess gera“ (209). Þetta er skiljanlegt í ljósi þess að Þorsteinn telur eins og margir aðrir að réttlætið sé algilt en ekki afstætt (212). Ekki gengi að láta algilt réttlæti hvíla á einskærum mannasetningum sem samkvæmt eðli sínu eru afstæðar fremur en algildar (205). Annar höfuðkostur þessarar verð- leikakenningar er að dómi Þorsteins sá að hún sé allt að því barnslega 232
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.