Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Qupperneq 106

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Qupperneq 106
Eyjólfur Kjalar Emilsson Verðleikar og sannleikur Þorsteinn Gylfason um réttheti í Skírni 1984 birtist löng ritgerð eftir Þorstein Gylfason sem hann nefnir „Hvað er réttlæti?“' Stærsti hluti ritgerðarinnar er gagnrýni á ýmsar kenningar heimspekinga og hagfræðinga um siðferði. Harðasta útreið fá kenningar frjálshyggjumannanna Friedrichs Hayek og Roberts Nozick, en Þorsteinn tekur einnig fyrir og gagnrýnir marxískar kenningar, sáttmála- kenningu bandaríska heimspekingsins Johns Rawls, manngildiskenningu Gregorys Vlastos og fleiri. Að endingu reifar Þorsteinn sínar eigin hug- myndir um siðferði og þó einkum um réttlæti, og setur fram frumlega og athyglisverða skoðun sem hann nefnir sannmreliskenningu um réttlæti. Skemmst er frá því að segja að ritgerð Þorsteins er ítarlegasta og að mínum dómi besta ritsmíð um efni af þessu tagi sem birst hefur á íslensku til þessa: hún er í senn full af skarplegum athugunum, lærdómi og skemmti- legheitum. Mjög margt af því sem þar er að finna get ég líka heilshugar tekið undir. Ekki þó allt, og síst lausn Þorsteins á gátu þeirri sem hann er að fást við, hvað réttlæti sé. Hér á eftir ætla ég að ræða hugmyndir Þorsteins um þetta efni og bera fram nokkur andmæli við þeim. I upphafi ritgerðarinnar og svo aftur í lokakaflanum kemur fram að Þorsteinn telur réttlæti ráðast af verðleikum. Þessa skoðun orðar hann á þá leið að réttlæti sé „það sem manni ber, það sem hann á skilið" (159). Þessa hugmynd fléttar hann saman við aðra hugmynd og undarlegri við fyrstu sýn sem kveður svo á að réttlæti sé sannmæli (214). Utkoman úr þessu er svo drög að kenningu sem hefur afar víðtækar afleiðingar, snertir til dæmis mannréttindi og jafnvel sjálfa skipan samfélagsins.2 Hyggjum fyrst að verð- leikahugmyndinni sem slíkri. Einn kostur sem Þorsteinn sér við að gera verðleika að hornsteini réttlæt- isins er sá að „verðleikar fólks ráðast ekki af mannasetningum eins og þarfir þess gera“ (209). Þetta er skiljanlegt í ljósi þess að Þorsteinn telur eins og margir aðrir að réttlætið sé algilt en ekki afstætt (212). Ekki gengi að láta algilt réttlæti hvíla á einskærum mannasetningum sem samkvæmt eðli sínu eru afstæðar fremur en algildar (205). Annar höfuðkostur þessarar verð- leikakenningar er að dómi Þorsteins sá að hún sé allt að því barnslega 232
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.