Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Síða 42

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Síða 42
.. . stökk [þá djöfullinn] eins og hundur upp í rúmið og fyrst ofan á fætuma og síðan yfir allan minn líkama með grimmilegri ógn og skelfmg og setti sínar klær, sem með voru að fínna sem glóandi nálar, í minn háls svo hræðilega, eð eg ekki vissi, hvort ég lífí halda mundi eður deyja ... (54, — innsk. óþ.) Við nánari skoðun vekur athygli, að það er ekki aðeins að Jón verði fyrir ásóknum djöfulsins um það leyti sem hann er trúar- lega opinn fyrir guði sínum, heldur einnig og ekki síður þegar hann er staddur í drag- súgi, nálægt glugga í afhýsum eða úti við: En s vo bar við sama sunnudagskvöld, að sum- ir af mínu heimilisfólki minnast þykjast og fullyrða, að mér gagnaðist síður þar að vera [þ.e. í baðstofunni] en í nokkmm öðmm stað innan bæjar, og stundum, er eg þangað gekk, þóttist eg varla mega mig þar niður setja en síst nœst glugganum í mínu vanasæti... Þar í kómum, þeim megin sem það afhúskom stendur, var eg flatur á bæn liggjandi af djöfl- inum undirtroðinn svo sem af ólmum manni, svo að fmna sem af hnjám og hnúum. Og í annað sinn með sama móti liggjandi, blés djöfullinn með skelfilegum hvæsum að mínu hægra eyra, sem að þvísama húskomi horfði, svo mér gagnaðist ekki lengur í þeim stað bæn að gjöra ... (56, — innsk. og leturbr. óþ) Hér er vert að gefa því gaum hver er hinn vanalegi bænastaður síra Jóns: Sætið næst glugganum þeim megin „sem það afhús- kom stendur“. Það má geta nærri hvort ekki hefur nætt vindstrekkingur um klerkinn þar sem hann sat fast við óþéttan gluggann, næst ísköldu afhýsi sem kannski var ekki svo vindþétt heldur. Að þessu verður nánar vikið síðar. En það er ekki aðeins að Jón verði sjálfur fyrir hremmingunum heldur bregður svo undarlega við að heimilisfólkið tekur einn- ig að ftnna fyrir undarlegri líðan. Því er svo lýst: En sú aðferð, sem fólkið umkvartaði, var stundum með fiðringi, dofa, hita og kulda viðbjóðligum, stundum meir en stundum minna. Sumir kvörtuðu um bruna um brjóst- ið, bakið og á ýmsum síðum, sumir um nístingskulda, sumir um slög yfir höfuðið, sumirfyrirbrjóstið, sumir um böggul eða bita í kverkunum, sem færði sig stundum ofan að bijóstinu; sumar persónur voru slegnar í ómegin, sumar því nær. Hér að auki: á næt- umar, hræðilegar fœlur, og að rúmin titruðu og hristust. (59-60, skál. óþ) Harður vindur í hægra eyra Hér er vert að staldra við og hugleiða hvað það raunverulega var sem fólkið fann fyrir. Ef við tökum þessa lýsingu og drögum frá útskýringar Jóns á því hvað olli — hvað stendur þá eftir? Jú, kuldahrollur, svimi, brjóstverkur og særindi í kverkum sem stundum færðu sig ofan að brjóstínu. Yfir- lið að degi til, skjálftí að nóttu til svo gnast í rúmbríkum. I fljótu bragði minna þessar lýsingar mjög á hefðbundin einkenni kvefpesta sem oft fylgja inflúensu. En slíkar pestir herja ein- mitt helst á fólk að haustlagi og í upphafi vetrar. I læknahandbókinni Barnasjúkdóm- ar og slys er sýkingu í öndunarfærum svo lýst að hún „kemur fyrst í nefið, efri hluta kverkanna og aftan við nefgöngin“.6 Sýk- ingin getur borist frá nefi og niður í kok með kyngingarerfiðleikum og sársauka í kverk- um. „Þá getur sýkingin breiðst út frá kok- inu, eftir kokhlustínni og upp til miðeyrans og valdið miðeymabólgu.“ (14) En eyma- bólga sem er algengur fylgikvilli venjulegr- ar kvefpestar getur heijað á fólk hvað eftir annað, „án þess að önnur einkenni fylgi, einkum á vetuma" (20). Lýsingin á því þegar djöfullinn hvæsir í eyra séra Jóns, minnir óneitanlega á einkenni eyrnabólgu: 40 TMM 1992:4
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.