Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Síða 103

Skera út alheimskort í túnið í skalanum einn
á móti hundrað þúsund. Stinga upp úr lönd-
unum, hafa þau rúmt fet á dýpt, aka torfi og
mold burt í gulum hjólbörum. (...) Veita
vatni úr læknum ofan í öll löndin. (23)
Þetta er sá leikur sem Þórarinn iðkar í bókinni,
oft á tíðum með ágætum árangri.
Teikn
Frásagnartækni er áþekk þeirri sem höfundur
beitirí fyrri smásagnasöfnum sínum. Hlutlægni
er áberandi; sögumaður er skrásetjari eða áhorf-
andi sem miðlar sögu, stundum þátttakandi í
framvindu sagnanna („Myndin“, „Dýrið“,
„Viðsnúnings hressandi hristingur", „í draumi
sérhvers manns“, „Klámhundurinn“, ,,Dundi“),
stundum ekki („Eftir spennufallið“, „Aðsókn",
„Ahrínið"). Þótt sögumaður sé persóna í sögu
er hann sjaldnast í brennipunkti, heldur fremur
áhorfandi sem miðlar sögunni. I sögum eins og
„Lúlli og leiðarhnoðað“, „Keflvíkingasaga“ og
„Opinskánandi“ er sögumaður til dæmis óbeinn
þátttakandi, kemur fram í lokin en stendur í raun
fyrir utan sjálfa atburðarásina og tengist henni
ekki nema óbeint. „Saga Svefnflokksins“ hefur
sérstöðu að því leyti að hún er sett upp sem
ritdómur um Sögu Svefnflokksins eftir Ingólf
Arnólín.
Þegar sögumaður kemur fram í lokin eins og
til dæmis í sögunni „Opinskánandi“ afhjúpar
hann tengsl sín við söguefnið. Sagan segir frá
raunum fjölmiðlakonunnar og „viðtalsfíkils-
ins“ Sigurlaugar Kjögx af „opinskáum" viðtöl-
um, sem gera líf hennar að lokum óbærilegt og
flýr hún þá út á land. Sögumaður birtist í lok
sögunnar þar sem hann situr á tannlæknastofú
og les sorgarsöguna í glanstímariti, undir fyrir-
sögninni: „Sigurlaug Kjögx í opinskáu viðtali:
Opinskáu viðtölin eyðilögðu líf mitt“ (85).
„Keflvíkingasögu" lýkur á því að sögumaður
opinberar samskipti sín við eina aðalsöguhetj-
una, en að öðru leyti er hann aðeins hlutlægur
skrásetjari þeirra atburða sem gerast í sögunni.
í „Klámhundinum“ er frásögnin römmuð inn,
hún sprettur fram við það að sögumaður rekst á
ákveðið kennileiti, sem ergamalt minningabrot
frænku hans Lúllu. Sagan „Lúlli og leiðarhnoð-
að“ á sér samskonar kennileiti eða uppsprettu.
Sögumaður rifjar upp sögu Lúðvíks Sveinsson-
ar, sögu sem hann hafði gleymt, en lifnar við er
hann rekst á nafn sveimhugans, letingjans og
Fats Domínó-aðdáandans Lúðvíks, á dyrasíma,
en hann hafði verið sendur í bæinn til þess að
læra iðngrein en týndist svo á undarlegan hátt.
I sögunni um Dunda er teikn sögumannsins eða
vaki minninga Sigurðar Kjögx Dundi sjálfur,
gamall skólabróðir og fómarlamb hrekkjalóma.
Mikið er gert úr vandræðum Sigurðar við að
bera kennsl á Dunda. Saga hans er „sagan um
kolbítinn í nútímaútgáfu" (118), og sögumaður
þarf að bera kennsl á hann til að ljúka sögunni
upp:
Eg sá Dunda fyrir mér eins og ég hafði séð
hann síðast, liggjandi berfættan og grenjandi
við bálið í mölinni fyrir utan skólann. Og nú
var sami maður hér tuttugu árum síðar eins
og fyrir einhvetja gjöminga orðinn að þess-
um farsæla skólameistara (...) (118)
Þannig er fortíðin flotholt, „það er ekki hægt að
sturta henni niður“ eins og Guðjón Þorsteinsson
segir í endurminningum sínum (sjá söguna „Úr
endurminningum róttekjumanns I, Ég var ey-
land“ í Ofsögum sagt, Stórbók, 224). Slík teikn
sem kalla fortíð upp á yfirborðið eru ekki ný af
nálinni í sögum Þórarins. Til dæmis má benda
á söguna „Pískó“ (Margsaga) þar sem teiknið
er gamalt kvikmyndaprógramm: „Allt rifjast
þetta upp fyrir mér nú þegar ég rekst á pró-
grammið í gömlum skókassa hér uppi á háa-
lofti“ (Margsaga, 69). Sagan sprettur af kenni-
leiti sem verður á vegi sögumanns.
Stíll Þórarins er sá sami og menn þekkja úr
Ofsögum sagt og Margsögu, glettinn og fullur
af heimasmíðuðum orðum, eins og „einkalíf-
stykki“ (82), „þefmenntir", „þeflist“ (92), „Frá-
vika“ (no., 115), „Opinskánandi“ (79), „gal-
opinská“ (85), og orðaleikjum: klámhundurinn
er ekki maður með klám á heilanum heldur

TMM 1992:4
101