Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Page 109

ismi, finnst mér Einu sinni sögur bera þess
merki að vera absúrdismi af óljósum toga. Líkt
og í absúrdleikritum er einstaklingurinn í mið-
punkti x sögum Kristínar. Hann er oftast nafn-
laus, einn og ráðvilltur meðal manna og
óöruggur um sjálfan sig. Firring einstaklingsins
og sambandsleysi milli manna er algengt stef í
absúrdismanum, hin ytri einkeniú persóna og
sérkenni skipta ekki máli. Svo er einnig um
sögupersónumar í Einu sinni sögum. En höf-
undur er sjaldan hinn kuldalegi athugandi, hann
hefur vikið úr vegi fyrir hlýju og væntumþykju.
Það em ákveðnar kenndir eða tilfinningar sem
em dæmigerðar fyrir nútímamanninn sem höf-
undur ber á borð fyrir lesandann.
Svo er um söguna „Afmæli“ en þar býður
stelpa öllum sem hún þekkir í afmælið sitt, en í
afmælið koma hins vegar aðeins þeir sem hún
þekkir ekki neitt og kynnist heldur aldrei.
„Óömgg kona“ íjallar um konuna sem var
alltaf óörugg:
Líka þegar hún talaði í síma og fór út með
rusl. Og alltaf var hún það en lang mest þegar
hún fór að kaupa í matinn. Og þá hristist hún
öll. (102)
Konan óömgga þorir því ekki út fyrir hússins
dyr og fær mömmu sína og systur til að kaupa í
matinn fyrir sig. En þegar þær deyja þá deyr eins
og gefur að skilja einnig konan óömgga. Það
kaldhæðnislega er hins vegar að hún er „jörðuð
langt í burtu að heiman. Innan um annað fólk“
(102).
Hið fáránlega og þversagnarkennda er alls
staðar nálægt í Einu sinni sögum. Margar sagn-
anna hafa engan rökréttan endi heldur finnst
lesandanum hann vera skilinn eftir í miðri sögu.
Ástæðan fyrir þessu er ef til vill að sögumar em
einatt spunnar kringum einn ákveðinn atburð
eða ákveðna mynd, líkt og nokkurs konar gem-
ingur eigi sér stað í textanum. Með því að
stækka myndina og ýkja, taka hana úr sam-
hengi, er eins og höfundur leysi upp raunvem-
leikann í þeim tilgangi að skilja hann.
í sögunni „Jagúar“ er strákur að vinka
mömmu sinni til að vekja athygli hennar á sér
og bílnum sem hann er að keyra, „afþví hann
hélt hann væri ekki lélegur sonur ef hann væri
að keyra í góðum bíl“ (61). Hann vinkar og
vinkar uns hann rekur höfuðið í staur og deyr.
En sögunni lýkur með þessum orðum: „Síðan
hefur þessi mamma verið sár útí fína bfla“ (61).
Hér verður árekstur milli gefins þema (Jagúar)
og þess sem í raun og vem er lýst: einsemd
bamsins í heimi fullorðinna. Þversögnin felst
einmitt í árekstrinum milli efnis og anda.
Svipað má sjá í sögunni „Nammipoki“ sem
er svo mikið listaverk að hún getur staðið ein
sér:
Og mamma hans og pabbi settust inní bflinn
og keyrðu. En þá stóð hann í túnjaðrinum og
hélt á sælgætispoka. Og var búinn að vera
fótbrotinn í einn mánuð og vissi vel að
mamma hans var þreytt á því. Og pabbi hans
var líka þreyttur á að mamma hans var þreytt
á því. Og hann var líka þreyttur á að vera
fótbrotinn alltaf að borða nammi. Og öll fjöl-
skyldan var í molum al veg þangað til mamm-
an og pabbinn settust inní bflinn og keyrðu.
En þá gat hann sett sælgætispokann í vasann
dauðþreyttur á að halda á honum. (97)
í báðum þessum sögum reynir barnið að aðlag-
ast heimi sem getur ekki tekið á móti því og
forsendum þess. Hér og víða er myndmálið
einfalt og tært. Myndin eða textinn verður þann-
ig gegnsær jafnframt því að sjóndeildarhringur-
inn þenst út. Með því að beina athyglinni að
hinu einstaka skynjar lesandinn samstöðu með
hinum mörgu.
***
Absúrdleikritaskáldið Eugéne Ionesco hélt því
fram að boðskipti milli fólks væru nánast úti-
lokuð. Tungumálið væri orðið klisjukennt og
falskt. Fleiri skáld sem tengjast absúrdisma hafa
velt fyrir sér mætti orðanna í nútx'manum. Það
er eins og þróun tungumálsins hafi ekki fylgt
þróun mannsins, því um leið og orðin missa
TMM 1992:4
107