Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Side 73

sér í mjúkinn hjá Menton lögmanni við útförina (bls. 123), og að hann reynir
árangurslaust, í þriðja sinn, að minna Hynes á smávægilega skuld (bls. 121).
Fleiri eiga í erfiðleikum með að koma málum sínum fram. Lenehan reynir
þrisvar að koma gátunni sinni um óperuna og járnbrautina að áður en menn
nenna að hlusta á hann (bls. 132-3). O’Molloy biður ritstjórann um lán en
fær neitun (bls. 148). En meira máli skiptir að flestir sem eru staddir á
ritstjórnarskrifstofunni eru vonsviknir menn sem hafa beðið ósigur í lífinu,
hæfileikamenn sem hafa glutrað hæfileikum sínum niður og eru langt
komnir að eyðileggja sig á áfengi. Crawford ritstjóri er langt leiddur af
áfengiseitrun. „Áfengislömun á byrjunarstigi. Dapurlegt tilfelli," hvíslar Ned
Lambert að J.J. O’Molloy (bls. 129), en um O’Molloy hugsar Bloom: „Áður-
fyrri var hann snjallastur yngri lögmanna. Nú hallar undan fæti fyrir vesal-
ingnum. Þessi roði í vöngunum táknar endalokin." (bls. 127). Sá sem virðist
best á sig kominn er MacHugh prófessor, en einnig um hann gefur Lenehan
í skyn í limru að hann sjái oftast tvöfalt (bls. 135), og prófessorinn lætur
sjálfur í ljós vonbrigði sín yfir að þurfa að kenna latínu í stað grísku.
Aðskilnaður frá ættjörð eða fyrirheitnu landi kemur einnig fyrir. Bloom
hugsar um prentsmiðjustjórann Nannetti, sem er af ítölskum ættum: „Skrýt-
ið að hann hefur aldrei litið sitt eiginlega ættland." (bls. 120). Sjálfur er
Bloom Gyðingur og einskonar útlagi á írlandi. Rætt er um Móses sem dó án
þess að komast til fyrirheitna landsins (bls. 144). Um Pyrrhos sem „... gerði
hinstu tilraun til að endurreisa gengi Grikklands. Hollur vonlausum mál-
stað.“ (bls. 135).
Á sviði mannkynssögunnar fer fram í kaflanum margvísleg umræða um
sigraðar þjóðir og sigurvegara. írum, ísraelsmönnum og Grikkjum er stillt
upp við hliðina á Egyptum, Rómverjum og Bretum. Fyrrnefndu þjóðirnar
hafa að vísu verið undirokaðar af hinum síðarnefndu en þær eru hins vegar
gæddar andlegum og menningarlegum yfirburðum. MacHugh prófessor ber
saman Gyðinga, sem reistu Jehóva altari, og Rómverja sem reistu sjálfum sér
salerni (bls. 133). Sigur og ósigur eru tvíbentar stærðir, eins og dæmið um
Pyrrhos reyndar sýnir.
Öll þessi þemu koma fr am í innblásinni dæmisögu Stephens í lok kaflans.
Þar segir hann frá tveim öldruðum piparmeyjum sem ætla að gera sér
dagamun og klífa Nelsonsúluna til að sjá útsýnið yfir Dyflinni. Súlan er hærri
en þær héldu, þær verða móðar, þær sundlar við að horfa niður, horfa þá
upp á styttuna af hórkarlinum einhenta, fá ríg í hálsinn, verða of þreyttar til
að horfa upp eða niður, eta plómurnar sínar og spýta steinunum með hægð
milli rimlanna.
Þetta er megininntak dæmisögunnar, sem magnast af lífi af fjölmörgum
smáatriðum. En hvernig ber að túlka hana? Stephen kallar hana Palestína séð
TMM 1994:1 63
L