Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Page 109

voru bláar en þó langt frá að vera kulda-
legar. (bls 12)
Einsog sjá má er veruleikablekkingunni
ekki fyrir að fara í þessari lýsingu. Konan
er ekki venjuleg persóna með táknræna
yfirtóna heldur gjörsamlega gróteskt
fyrirbæri sem höfundurinn slengir nið-
ur við hlið sér á raunverulegu kaffihúsi
í raunverulegri borg, dag einn í janúar í
fyrra. Forsögunni að þessu stefnumóti
manns og tungu er lýst síðar í bókinni:
Þegar hann kom hingað í haust hafði
hann verið með einhverjar óskir um að
rifja upp atburði æskunnar og hengja á
þá íslensk orð. (bls 112)
Úrvinnslan á þessari upphaflegu áætlun
finnst mér mjög í anda myndverka Sig-
urðar. Sem dæmi má nefna að hann
gekk á sínum tíma út frá tilfinningunni
um óvissa vegferð mannsins og sviðsetti
hana sem mann á göngu með risastóra
pílu undir hendinni. (D’oú venons-
nous? Que sommes-nous? Oú allons-
nous?, 1976). Líkt og þá er hann hér
sjálfur með öllum sínum persónuein-
kennum í hlutverki mannsins, líkt og
þar tilheyrir hluti verksins öðru plani
eða öðru stigi veruleikagreiningar, með
ljósmyndinni bjó hann til listaverk sem
innihélt mann og táknmynd stefnu, nú
býr hann til sögu um mann og tákn-
mynd tungumáls, hann mælir sér mót
við móðurmál sitt og tekur stefnumótið
bókstaflega. Frásögnin verður þannig
sviðsetning á sínu eigin sköpunarferli,
sagan af íslenska listamanninum í út-
löndum sem á ástarfund með móður-
máli sínu.
Ást, lím Og tími
En hvers vegna Portúgal? Af hverju fer
listamaðurinn ekki til föðurlandsins til
að hafa uppi á móðurmáli sínu? Svarið
liggur kannski í augum uppi: hann er
ekki að leita að tungumálinu sem ytra
fyrirbæri heldur vill hann finna íslensk-
una í sjálfum sér, og þá eru samlandar á
hverju götuhorni frekar til óþurftar.
Lissabon reynist hafa þann kost að vera
í beinni sjónlínu frá íslandi og fjarri
truflandi bakgrunni hollenskunnar.
Forsenda frásagnarinnar, það sem
rekur listamanninn af stað í leit að mál-
legum uppruna sínum, er krísa í sköp-
unarferlinu, þörf fyrir að byrja upp á
nýtt, vera óskrifað blað, tabula rasa. Aft-
ur og aftur er komið að þessari kreppu í
textanum og höfundurinn tengir hana
tímanum og ástinni. Ástin er „lím tím-
ans, það sem límir manneskjuna við nýj-
an tíma, til að „hreyfast í tíma þarf
maður að hrærast af ást.“ Það sem límir
listamanninn við ástina er listaverkið,
stendur á einum stað í bókinni, á öðrum
stað er ástinni og listaverkinu jafnað
saman, þau eru „farartæki í tíma og
rúmi,“ og þá er stutt í enn eina skilgrein-
ingu: „Listaverk og ást eru af sama toga
og hvorttveggja vímugjafar." Kveikja
bókarinnar virðist vera sú tilfmning að
límið (ástin, sköpunarkrafturinn) sé að
dofna; lausnina, eða herðinguna, sem
listamaðurinn eygir er að finna í tungu-
málinu: „Ertu þá ást, slím eða lím?“ spyr
listamaðurinn og konan svarar:
Þessu er ekki auðsvarað, en þó get ég sagt
með vissu að í mér er mikið slím og er
það bæði leikur og starfi margra að renna
sér í því. Helst kýs ég þó að líta á sjálfa
mig sem lím. Ástinni tengist ég að því
einu leyti að vera lím hennar. Beggja
megin raddbanda er ég með lím mitt og
slím. (bls 34)
Sköpun textans er því sjálfslækning
skapandans, aðgerð til að forða honum
ffá að verða límlaus og þarmeð „ástlaus
vera, stöðnuð í tíma og rúmi.“ Tungu-
málskonan segist í lok ellefta kafla ...
. . . hafa verið kvödd hingað til að liðka
þann er á móti henni situr í móðurmál-
inu, en hún fái ekki betur séð en hún sé
einnig og kannski aðallega hingað kom-
TMM 1994:1
99