Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Page 110

in til að slíðra andlegan svein þessa
manns. (bls. 54)
Þessi liðkun og slíðrun eru þrotlaust
sprikl í máli og hugsun, samræðan fer
fram í mörgum setum á nokkurra mán-
aða tímabili — ritunartímabili bókar-
innar — og maðurinn og konan vaða úr
einu í annað jafnt innan kafla sem milli
þeirra. Yfirleitt segir listamaðurinn ffá í
fyrstu persónu en í nokkrum köflum,
líklega fimm eða sex, „afklæðist hann
fyrstu persónu eintölu,“ og verður
„maðurinn“. Helstu pólar samræðunn-
ar eru, skiljanlega, tungumálið og listin
og hluti af „meðferðinni“ er að bulla og
yrkja leirburð, tala um daginn og veginn
(sem er mjög lýjandi fyrir listamann-
inn!), og „skerpa málið“ með spontant
málsháttum. Iskyggilegri umræðuefni
eru spádómar um feigð íslenskunnar og
sigur „efnahagsbandalönskunnar“, en
kímnin kraumar þar líka og yfirtekur
jafnvel heimspekilegar hugmyndir sem
virðast Sigurði mikilvægar sem lista-
manni, einsog möguleikann á að stefha
í senn til fortíðar og framtíðar, „rifja upp
framtíðina," einsog það er orðað í tex-
tanum:
Fornleifafræðingurinn sem á morgun
finnur elsta steingerving sem fundist
hefur — hann fer baeði til baka og áfram.
Framtíð eins manns liggur off í fortíð-
inni og fortíð hans í framtíðinni. Ég er
ekki að leita að steingervingum heldur
nýju upphafi sem getur legið djúpt afturí
fortíð. (bls. 126)
Þéttskrifað blað
Af kæruleysislegri byggingu bókarinnar
mætti draga þá ályktun að Sigurður léti
einfaldlega vaða á súðum, og eitthvað
kann að vera hæft í því, ég veit það ekki;
en þegar gruflari spinnur upp úr sér er
samræmi í því sem hann segir: ekki að-
eins getur frumleg samlíking á einum
stað í bókinni skotið upp kollinum aftur
löngu seinna heldur eiga sumar vanga-
veltur höfundarins sér án efa langa sögu,
einsog stundum er hægt að sannreyna
með því að glugga í stóru bókina um
Sigurð sem kom út í hitteðfyrra.
Sumt af umræðuefnunum og hug-
leiðingunum er dagbókarkennt efni,
ættað úr upplifunum stundarinnar, og
líka koma upp á yfirborðið myndir úr
fortíðinni. Sérlega forvitnilegur er 20.
kaflinn, sem er líklega útkoman úr upp-
haflegum „óskum um að rifja upp at-
burði æskunnar og hengja á þá íslensk
orð.“ Þar kemur í ljós að þær minningar
sem raunverulegu máli skipta eru ör-
skotsstemmningar óhöndlanlegar í sög-
ur:
Nælonsokkar sem rúllað hefur verið
niður að ökla eða þar rétt fyrir ofan. 1
sokkunum standa tvær konur á aldur við
móður mannsins. önnur heitir Stella,
hin Jóhanna. Sokkarúllurnar eru á ein-
hvern hátt tengdar hníslasótt þeirri er
hrjáði hænsni föður hans en eru um leið
samnefnari fyrir stóran hluta af Soga-
mýrinni. (bls. 114)
Svona atvik vill höfundurinn ekki „stæla
með orðum eða myndum“ þó dýpstu
reynslu barnæskunnar sé „alveg trúandi
til að rúlla sér uppí sokkarúllur þeirra
Jóhönnu og Stellu.“
Atburðir sem tungumálskonan lýsir
eða skapar eru af öðru tagi: talað mál-
verk um hið breytta ísland sem varð
þegar öll orð höfðu verið fjarlægð úr
málinu er kannski það gróteskasta sem
frá konunni kemur, nema sú lýsing sé
slegin út af heimsókn í sameinað lýð-
veldi íslenskra bókmennta, þar sem þau
Salka Valka og Tómas Jónsson svara
hvort sinni spurningu listamannsins.
Tabúlarasa er bók full af hugmynd-
um. Markmið hennar er ekki að segja
góða sögu eða orða hlutina neitt sláandi
fallega; textinn er alls ekki klúðurslegur
og oft mjög fyndinn en það er langt frá
því að maður smjatti á honum og ekkert
100
TMM 1994:1