Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Qupperneq 32

GÚNTER grass
höggmyndir. I upphafi níunda áratugarins gerði ég þriggja til fjögurra ára
hlé á ritstörfum vegna þess að mig langaði að hugleiða ákveðna hluti vel og
vandlega, og á þeim tíma byrjaði ég strax að fást við höggmyndalist, einkum
leirverk. En í lok þessa tímabils fékk ég hugmynd og fór að vinna að henni.
Seinna varð hún að skáldsögunni Rottan. Þess vegna voru fyrstu síður
Rottunnar skrifaðar með skærum á rakar leirhellur sem ég lét síðan brenna
í ofni. Þær urðu að sannkallaðri keramík. Þannig skrifaði ég fyrstu tuttugu
og fimm blaðsíðurnar. Síðan sneri ég mér að hinum hefðbundna pappír, og
hélt áfram. Ég hef alltaf fengist við að teikna, mála eða gera grafikmyndir til
hliðar við ritstörfin, en að fást við höggmyndir og skrifa skáldsögur, það
gengur ekki. Þetta eru tvær tegundir frásagnar sem ekki fara saman ...
L.P.: í þau fjörutíu ár sem þú hefur fengist við að skrifa skáldsögur hafa
landamæri færst til og gríðarlegar breytingar átt sér stað í stjórnmálum,
þjóðfélagsmálum, menningarmálum og svo framvegis. En ein þessara breyt-
inga er annað og meira. Ef maður ber Örtlich betáubt (Staðdeyfing, 1969)
saman við Danzigþríleikinn sem var næstur á undan — Blikktrommuna, Kött
og mús, Hundaárin - þá kemst maður meðal annars að því að unglingar á
fjórða áratugnum voru enn hluti af þjóðfélaginu og að persónan hafði þá
einhverja almenna reynslu af lífinu og dauðanum. En unglingurinn á sjö-
unda áratugnum er einn, hann er einfari og býr yfir afar takmarkaðri reynslu.
Mér virðist því sem maðurinn taki stakkaskiptum í skáldsögum þínum á
sjöunda áratugnum.
G.G.: Það er rétt að með skáldsögunni Staðdeyfmg lýkur ákveðnu skeiði í
sagnaskrifum mínum, skeiði sem samanstóð af Blikktrommunni, Ketti og
mús og Hundaárunum. Þessar þrjár bækur eru nátengdar fortíðinni, einkum
árunum strax eftir stríð. Með Staðdeyfmgu var ég í fyrsta sinn í takt við
samtímann. Þá hætti ég viljandi að vera í þeirri fjarlægð sem höfundur vill
yfirleitt vera í. Sama er að segja um næstu bók á eftir, Aus dem Tagebuch einer
Schnecke (Úr dagbók snigils, 1972). En í þeirri frásögn er fleiru blandað
saman við: annars vegar er söguþráðurinn þar sem sagt er frá kosningabar-
áttu árið 1969, hins vegar sá sem gerist í fortíðinni í Danzig þar sem sagt er
frá lífinu í kringum guðshús gyðinga í Danzig á nasistatímanum. En í
Staðdeyfingu byrja ég að glíma við samtímann. Auðvitað var önnur kynslóð
þá að vakna til vitundar, jafnvel farin að mótmæla - þetta var tímabil
mótmælanna gegn Víetnamstríðinu. En hver og einn var átakanlega einangr-
aður í eigin getuleysi. Enda þótt þetta unga fólk hafi birst í hópum var það
fyrst og fremst að hugsa um sjálft sig með þessum aðgerðum. Þrátt fyrir það
urðu miklar breytingar á þessum tíma. Söguhetjur fyrstu skáldsagna minna
22
TMM 1998:1