Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Blaðsíða 112

ÞÓRDÍS GÍSLADÓTTIR
viðkomandi telur sig málhreinsunarmann eður ei, vilji að íslenska verði að
steingeldu babúmáli. Sú er kannski hættan ef stöðugt er verið að velta fyrir
sér forminu og orðalaginu á kostnað inntaksins. Þetta veldur því líka að
margir útlendingar sem setjast að á íslandi veigra sér við að taka til máls og
finnst þeir tæplega vera heima hjá sér þrátt fyrir áratuga búsetu í landinu
vegna þess að sá sem ekki talar vel uppbyggða íslensku er varla álitinn nógu
góður íslendingur. Eða sér einhver fyrir sér að í náinni framtíð verði nýbúi
ráðinn í starf fúlltrúa í dóms- og kirkjumálaráðuneytinu, eða verði kosinn
til setu á Alþingi?
Forskriftarmálfræðingar og málhreinsunarmenn eru kannski í sömu
sporum og vísinda- og ffæðimenn þeir sem hvað duglegastir eru að hanna
líkön. Flest gott er að segja um þessa viðleitni til að skilja og skýra en gallinn
er bara sá að margir vilja fella viðfangsefnið að líkaninu í stað þess að smíða
líkanið eftir viðfangsefninu. Mætti sem dæmi nefna hagfræðinga þá sem vilja
breyta þjóðfélaginu eða hagkerfmu til samræmis við heimasmíðaða líkanið
sitt í stað þess að endurskoða eða bæta líkanið falli það ekki að raunveruleik-
anum. Málfræðireglur hljóta að vera settar fram til að einfalda okkur að skilja
hvernig tungumál eru byggð upp. Sé málfræðingur búinn að fmna út ein-
hverja reglu um hvernig ákveðið málfarslegt atriði er í ákveðnu máli en kemst
síðan að því að stór hluti manna talar ekki til samræmis við regluna sem
hann er búinn að finna út, á þá að þvinga menn til að tala eins og reglan segir
til um af því að það auðveldar málfræðingnum að skrifa kennslubókina sem
hann er að semja?
Spyrja má hvort íslensk málpólitík sé ekki allt of mörgum til ama og
leiðinda og jafnvel hreinlega til skaða fyrir stóran hóp. Fólk þorir ekki að
drepa niður penna eða opna munninn af hræðslu við að segja eitthvað
„vitlaust.“ Harðfullorðið fólk sem hefur tekist að tjá sig vandræðalaust og
án misskilnings alla sína ævi segir blákalt að það kunni ekki neitt í íslensku.
Verði fjölmiðlamanni á að beygja orð „rangt“ er hann úthrópaður sem bjáni
sem kunni ekki neitt í málinu. Fræðimaður sem notar alþjóðlega
termínólógíu þegar hann talar um sérfag sitt er álitinn hrokafullur mennta-
maður.
Nú langar mig að segja aðra stutta sögu: Svo bar við í sumar er leið að ég
var stödd á ættarmóti. Þar sátu saman í stofu nokkrir miðaldra bræður úr
Hafnarfirði, allir miklir sagnamenn eins og bræður úr Hafnarfirði eru gjarna.
Sögðu þeir skondnar ýkjusögur af föður sínum sem dó háaldraður fýrir
nokkrum árum. Hafði þeim gamla meðal annars þótt gaman að taka í spil
og hafði hann óragur gripið gesti sem komu inn á æskuheimili bræðranna
glóðvolga og látið þá spila við sig hvort sem gestunum líkaði betur eða verr.
Menn skemmtu sér hið besta yfir að rifja þetta upp og meðal áheyrenda var
102
TMM 1998:1