Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Blaðsíða 30

GÚNTER GRASS
í götubardögum í Berlín árið 1848, en í lok sömu setningar er hann staddur
í mótmælagöngu í Leipzig á mánudaginn var, í nútímanum. Vitaskuld er
þetta ekki bara leikur. Ég tel mikilvægt að skáldsaga sem fjallar inn nýorðna
sameiningu þýsku ríkjanna rifji upp að fýrri sameining þýsku ríkjanna varð
undir stjórn Bismarcks á síðustu öld og að hún kostaði þrjár styrjaldir. Ég
reyni í skáldsögunni að hafa 19. öldina í bakgrunni, þannig að þegar fólk lesi
söguna hafi það þá atburði til hliðsjónar við þá tímamótaatburði sem áttu
sér stað 1989 eða 1990. Þetta er í stuttu máli sú frásagnartækni sem ég beiti
í skáldsögunni, en hún á eflaust rætur sínar í Kopfgeburten oderDie Deutschen
sterben aus. Raunar má glögglega sjá þennan sama skilning á tímanum,
forsamframtíð, í Der Butt, (Flyðran, 1977), Die Rattin (Rottunni, 1986), og
svo framvegis.
L.R: Ég veit að Rabelais er í miklu uppáhaldi hjá þér og ef til vill ert þú síðasti
höfundurinn sem notar risavaxnar persónur svipað og Rabelais. Sumir
kaflar í bókum þínum eru groddalegri en gengur og gerist, þú leggur sérstaka
áherslu á hina líkamlegu hlið mannsins og svo framvegis. Einnig dettur
manni Laurence Sterne í hug þegar maður les bækur þínar, því þú virðist
hafa gaman af því að leggja lykkju á frásögnina, og vera með útúrdúra. Ert
þú, svipað og Kundera, á vissan hátt að hefja skáldsöguna fýrir tíma Balzacs
aftur til vegs og virðingar?
G.G.: Eins og ég hef margoft sagt er samband mitt við skálkasögurnar ekkert
síður í gegnum nútímaskáldsögur en hinar eiginlegu skálkasögur. Ég lít svo
á að byggingarinnar vegna sé Ódysseifur eftir Joyce skálkasaga. Berliner
Alexanderplatz eftir Alfred Döblin er einnig hluti af þessari sömu hefð. En
ég hef líka áhuga á ýmsum öðrum hliðum á Döblin. Til dæmis má nefna
fýrstu skáldsöguna hans, Þrjú hliðarspor Wang-Lun sem hann skrifaði korn-
ungur. Það var hann sem fyrstur manna beitti brögðum futúristanna í
skáldsögunni: lét til dæmis marga atburði gerast samtímis, eða lét tilteknar
einingar innan frásagnarinnar drífa hana áfram, svipað og hann gerir í
Berliner Alexanderplatz. Höfum einnig hugfast hvaða augum hann leit
mannkynssöguna: skáldsaga hans Wallenstein varð mér til dæmis fýrirmynd
hvað þetta varðar. En það var einnig rétt hjá þér að nefna Laurence Sterne,
Tristram Shandy er einnig hluti af þessari miklu evrópsku hefð. Sú bók hefur
raunar haft furðulega lítil áhrif í Englandi. En þýskur höfundur, Jean Paul,
hefur sótt gríðarlega mikið í þann sjóð háðs og frásagnartækni sem bók
Laurence Sterne er. Auðvitað má svo nefna aðra uppsprettu þangað sem ég
hef sótt ýmislegt um risa og dverga: þýsku ævintýrin. Þau eru heil náma
ævafornra persóna og frumstæðra drauma mannsins: að vera ósýnilegur,
20
TMM 1998:1