Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Blaðsíða 44

Birna Bjarnadóttir
í guðlausu fjaðrafoki
Um sambönd og innra líf í sögum Guðbergs Bergssonar
Hér eiga skáld að vera ærleg í stað þess að velta sér upp úr tilgerð eins
og sambandi manns og fegurðar, einokun kristni á fegurð, þeim
möguleikum tilfinninga sem tengjast þeirri útreið og því brjálæði sem
af getur hlotist, byrji maður að hugsa um það. Hér er fegurðarskynið
bundið ytri fegurð og þeim áhrifum sem slík fegurð skapar, enda
innra lífið þekkjanlegt, ólíkt flestu öðru. Hér ríkir líka þjóðarsátt í
efnum anda og tilfinninga og raunveruleikinn í vestrænni merkingu
(þessi sem enginn fær séð en allir geta lent í) er blessunarlega íjarver-
andi. Höfundur sem hugsar um það sem ekki fæst á því að hypja sig
og vera í sinni fúlu tómhyggju (sem í raun er fagurfræði fúlhyggjunn-
ar) hjá þjóðum sem kunna ekki gott að meta. Við íslendingar erum
hamingjusöm þjóð og þurfum enga skítablesa til að níðast á okkar
heilsteyptu sögu, menningararfinum sjálfum, hlífðarleysinu í hegðun
og einstæðri listsköpun, bara af því að við hugsum ekki um fánýta og
með öllu óarðbæra hluti eins og hver fegurðin geti verið í hlutskipti
manns. Hér er fegurðin allt um kring eins og hver heilvita maður veit
og skilur. Þessi höfundur vill heldur ekkert að maður hugsi sjálfur, ef
út í það er farið. Hann er búinn að túlka allt sem túlkað verður eins
og sést best á bókum hans, svo ekki sé talað um þessa grein hans (eða
heitir hún kannski ritgerð í höfuðið á annarri frægri ritgerð um
keimlíkt efni?) um fegurðina. Hann tileinkar líka bækur sínar öllum
öðrum en lesendum þessarar þjóðar. Eyjur, guð, Nietzsche og hann
sjálfur, svo þekkt dæmi séu nefnd, eiga að lesa ósköpin. Endurtekin
orð, eiga þau svo að heita. Já, megi þau bara halda áffam að endurtaka
sig í einhverjum öðrum. Hér eru skáldin ærleg og skrifa um raunveru-
lega hluti eins og timbraðar persónur sem fá almennilegan móral.
Slíkar persónur hafa ekki bara elskað, heldur gera það í miklum efa.
Og þess vegna eru þær frjálsar. Far því vel, fúlingi, með allar þínar
þvældu viðjar.
Manfreð Pálsson: „Um samband lífs og listar“ í Höfgi, Tímarit hins
íslenska menningarfélags, 1998.
34
TMM 1998:1