Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Blaðsíða 106

GUÐNl ELÍSSON
fylgi þessari líkingu ekki frekar eftir. Markmið Kristjáns með erindinu er þó
ekki aðeins að minna á skyldur bifvélavirkjans. Hann varar einnig við
einstaklingum úr kennara- og fræðimannastétt, sem af skeytingarleysi hrópa
hvað sem er yfir lóðamörkin og valda í besta falli ónæði.
Erindi Páls Skúlasonar heimspekings og rektors Háskóla íslands, „Hlut-
verk háskólakennarans“, birtist í sama safnriti og erindi Kristjáns. Þar dregur
Páll í efa hugmyndina um fílabeinsturn fræðimanna og telur félagslega
einangrun og innilokun kennarans miklu ffemur stafa af því að honum
„finnist starf hans ekki ná tilgangi sínum sem skyldi og ekki vera metið sem
skyldi, hvorki af öðrum þjóðfélagsþegnum né jafnvel af starfsfélögum“ (Páll
15). Þessi þáttur má ekki gleymast í umræðunni um fræðsluskyldur háskóla-
kennara. Lítil von er á að almenningur sýni fræðimönnum virðingu þegar
,starfsfélagar‘ setja fram órökstuddar fullyrðingar í nafni vegsagnarskyldu
og ,sannleika‘. Ef markmið Kristjáns með erindinu er að koma „á ffamfæri
við fólk þekkingu sem hann býr yfir“ verður hann að taka ábyrgð á orðum
sínum og varast þá hleypidóma sem svo oft einkenna skrif hans. Það er ekki
alltaf nóg að tala eins og sá sem vitið hefur. Stundum veldur sá sem varar.
Þau skýru mörk sem Kristján dregur milli fleðufræða og ,sannra‘ fræða
eru varhugaverð. Aðgreiningin kemur að takmörkuðum notum í menning-
arumræðunni, af þeirri einföldu ástæðu að sé hún sönn, sem ég leyfi mér að
efast um, krefst samfelld ástundun hennar yfirburðasýnar sem engum fræði-
manni í hugvísindum er gefin. Háskólakennarar greina daglega milli ,sannr-
ar og ósannrar' þekkingar, í kennslu, í mati á verkefhum nemenda og í lestri
á fræðiritum og ritgerðum. Slíkt mat er þó mótað af fræðasviðinu sjálfu og
af nemendum er þess fyrst og ffemst krafist að þeir nái valdi á tiltekinni
þekkingu. Sem gjaldgengir háskólaborgarar verða þeir að temja sér ákveðið
tungutak og sýna fram á að þeir búi yfir lágmarkskunnáttu innan ff æðigrein-
arinnar sjálfrar. Slík sannleikskrafa er óumflýjanleg í akademísku samfélagi
og nauðsynlegt er að háskólakennarar geri sér grein fyrir því hvernig þeir eru
sjálfir mótaðir af henni. Hafa ber í huga að allar fræðigreinar þróast og eru
breytingum undirorpnar.
Þessi fræðaskilningur er fjarri þeirri akademísku einhyggju sem Kristján
boðar, þar sem öllum efa er úthýst í nafni hugmynda hans um sönn fræði. í
greininni er hamrað aftur og aftur á aðgreiningu sannra og ósannra fræða
(sbr. a 259 og 261). Með þessari sannleikskröfu Kristjáns er vegið að hugs-
anafrelsinu. Framfarir felast í því að ólíkar skoðanir og hugmyndir geti
eignast sína talsmenn án tillits til þess hvort þær séu í samræmi við ráðandi
hugmyndafræði eða nýjar (og gamlar) tískustefnur í hugvísindum. Vísindin
þrífast best í samræðum manna á milli. Og það eru ekki aðeins vinstrisinn-
96
TMM 1998:1