Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Blaðsíða 35

EFINN ER ÆÐSTUR ALLRA GILDA
það erindi sem þeir eiga við okkar tíma. í Flyðrunni var ég mjög upptekinn
af því hvernig sögupersónan Oskar Matzerath blandaði á gróteskan hátt
saman Raspútín, konum og skáldsögunni Die Wahlverwandtschaften (Kjör-
sifjar) eftir Goethe blaðsíðu eftir blaðsíðu svo úr varð alveg nýbók. Grimms-
bræður höfðuðu til mín vegna þeirrar innilegu ánægju sem ég hafði af
rómantíkinni og þýsku ævintýrunum sem fela í sér einhvern djúpan sann-
leika enn þann dag í dag. En hvað Fontane varðar, þá virðist mér nú deginum
Ijósara að þessi mikilvægi 19. aldar höfundur hafi í sögum sínum dregið upp
mynd af þróun sem er nákvæmlega hliðstæð þeirri sem á sér stað nú þegar
20. öldin er að renna skeið sitt á enda. Þess vegna kippi ég honum yfir í
nútímann. Mig langar að nefna eitt í þessu sambandi: ég er stoltur af því að
útkoma bókar minnar hér í Þýskalandi og þær deilur sem hún kveikti strax
skyldu hleypa nýju lífi í sölu á skáldsögum Fontane. Ég er nefnilega þeirrar
skoðunar að Fontane skipti jafn miklu máli og Flaubert og Túrgenjev, sem
báðir voru samtímamenn hans.
Annars er ég hissa á því að þú nefnir eingöngu rithöfunda, því í bókum
mínum skipta til dæmis bækur heimspekinga oft miklu máli. Þannig má
nefna að í Hundaárunum eru nokkrir kaflar helgaðir umræðu þar sem ég
beiti vísvitandi hinum sérstaka stíl Heideggers. Þetta er því skopstæling á stíl
hans. í bókinni Úr dagbók snigils er einnig að finna deilurnar, sem í rauninni
hafa aldei verið ræddar til hlítar, milli hinna miklu heimspekinga okkar,
Hegels og Schopenhauers. Þær deilur hafa ýmis áhrif á skoðanir manna og
atburði þá sem verða í skáldsögunni.
L.R: Ef ég man rétt þá byrjaðir þú að skrifa Blikktrommuna í Frakklandi árið
1955. Þú bjóst þá í landi þar sem hin bókmenntalega framúrstefna reyndi að
affnarka sig frá arfleifð skáldsögunnar, reyndi að taka „stórt stökk ff amávið“
með nýju frönsku skáldsögunni. En þú fórst öfugt að, tókst stökk aftur til
Grimmelshausens og skálkasögunnar.
G.G.: Ég hugsa að þetta eigi rætur að rekja til þess tímabils þegar ég var að
mótast sem ungur höfundur skömmu eftir stríð. Sumir mér eldri höfundar,
þeirra á meðal Heinrich Böll og Gunter Eich, reyndu að skrifa afar fábrotinn,
knappan stíl. Þar sem þýsk tunga hafði orðið fyrir skaða vegna hugmynda-
fræði nasista ætluðu þessir rithöfundar að hreinsa til í bókmenntunum. Ég
þoldi ekki þessi siðvöndunarviðbrögð gegn þýskri tungu. Ég var þeirrar
skoðunar að ekki væri rétt að refsa tungumálinu fyrir að hafa verið mis-
þyrmt, það væri út í hött. Mér fannst mikilvægt að enduruppgötva þann auð
sem tungumálið býr yfir og nýta hann í þágu bókmenntanna. Því þurfti ég
að leita uppi það sem hafði fallið í gleymsku og hjá okkur voru það einmitt
TMM 1998:1
25