Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Blaðsíða 58

BIRNA BJARNADÓTTIR
í sófanum er hin sögulega nauðsyn, þó með ýktu sniði, en hér má sjá ffjálsar
persónur í frjálsu landi. Þetta eru líka kófdrukknir íslendingar að njóta
samlífsins. En maðurinn fær ekki óskiptur unað við hefðbundna dægradvöl.
Þótt hann reyni til þrautar fyrir sér í mismunandi myndum sögulegrar
nauðsynjar, gagnast honum ekki þær blekkingar sem gera öðrum persónum
sögunnar kleift að komast áfram; að lifa. Líkt og aðrir fráskildir karlmenn í
ríki sjoppunnar, leigir hann umrætt herbergi af konu. „Það byrjar fallega
fyrir mér, eins og venjulega“ (12) segir hann í byrjun sögu þar sem hann
stendur og skynjar líkamlega nálægð konunnar bak við luktar dyr. Er hægt
að gera betur?
Effir næturvolkið, sitjandi þvældur í leigubíl (sem minnir manninn á
líkbíl), á leiðinni frá Jóa stóra aftur í herbergið, er eins og maðurinn taki
stökkið, eins og hann afráði að lifa hugsun sína. Til þess þarf hann að prófa
veruleikann og á því augnabliki verður ævintýraleg sköpun þessarar persónu
sýnileg:
Nú mundi maðurinn að konan með græna hattinn hafði áður haft á
hann djúpstæð áhrif. Hún ruddist þá gegnum manníjölda og á hatt-
inum var fjöður. En sú kona var í sögubókog maðurinn strauk framan
úr sér svitann, efins í að hann hefði getað lesið þessa konu út úr bók
með minninu, þannig að hún stæði honum ekki aðeins fýrir hug-
skotssjónum heldur sæti hún holdi klædd við hlið hans. „Ég ætla að
prófa veruleikann“, hugsaði maðurinn. „Hvort situr við hlið mér
hilling eða veruleiki?" Lengi hikaði hann og naut hugsunar um að
hann lifði að jöfnu í reynd og í veruleika og draumi. „Eg á heima milli
dags og draums,“ hugsaði hann og reyndi að rifja upp hvaðan ljóð-
línan var sprottin. Það lifhaði yfir honum. (153)
Ef marka má orð Jóa stóra gæti hún verið hin eina sanna Dóra: „Með ykkur
takast þær ástir, veit ég, sem verða sterkari en lífið“ (148). Á þessu augnabliki
efast þó maðurinn, eins og hann fái heimþrá í hlutskiptið og í staðinn fyrir
að sækja bara rakdótið sitt í herbergið, finnur hann hjá sér þörf til að tala
við konuna sem leigir honum í trúnaði, eins og til að ganga úr skugga um
möguleika sína í lífinu. Hann „þráði að geta sagt henni skýrt og skorinort
hvernig karlmenn væru, að minnsta kosti hann sjálfur, hvílík skelfileg skepna
hann væri, en bæta því við í lokin að vandamál kvenna og karla væru ósköp
áþekk.“ (154). Veruleiki þeirra er annar:
Eftri að nokkrar klukkustundir hefðu drattast áffarn yrði um stund
kominn dagur sem opnaði hellisopið svo að í hellinum sæist fólkið
sveima, langt inni í honum líkt og lifandi skuggar sem áttu frummynd
sína og hugarfar leynt og grafið í öðrum tíma, á öðru sviði, langt aftur
48
TMM 1998:1