Morgunblaðið - 13.03.2015, Side 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. MARS 2015
BAKSVIÐ
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Unnið er að stofnun sérstaks öldr-
unarteymis á Landspítala - há-
skólasjúkrahúsi og hugmyndir eru
um að koma þar upp svokallaðri
aldursvænni bráðamóttöku. Ekki á
að líta á núverandi þörf fyrir
hjúkrunarrými sem einhvers kon-
ar náttúrulögmál, því breytt nálg-
un á öldrunarlækningar getur leitt
til þess að fleiri aldraðir geta búið
lengur heima. Þetta segir Pálmi
V. Jónsson, yfirlæknir öldrunar-
lækninga á LSH.
Einn fremsti sérfræðingur
heims á sviði öldrunarlækninga í
dag, dr. Samir Sinha, yfirlæknir
öldrunarlækninga og prófessor við
læknadeildir Torontoháskóla og
John Hopkins-háskóla, sótti Ísland
nýverið heim og lýsti yfir vilja til
að vera Íslendingum innan handar
við stefnumótun í öldrunarmálum.
Svipuð staða hér og í Kanada
Dr. Sinha hélt erindi á bráða-
degi Landspítala í síðustu viku.
Hann hefur unnið að umbyltingu
þjónustu við eldra fólk á Mt.
Sinai-sjúkrahúsinu í Toronto, m.a.
með því að aðlaga bráðamóttökuna
að þörfum aldraðra, en einnig með
því að vinna með heimilislæknum
og heimahjúkrun, sjúkraþjálfurum
og fleirum á svæðinu að eflingu
teymisvinnu og umönnun þeirra
sem eru eldri og veikastir í heima-
þjónustu. Þá var sett þar á stofn
bráðaöldrunarlækningadeild.
Þetta hefur m.a. orðið til þess að
sjúkrahúsdvöl aldraðra í Toronto
hefur styst og þeim hefur fjölgað
sem fara heim til sín að sjúkra-
húsvist lokinni í stað þess að fara
á hjúkrunarheimili.
Að sögn Pálma kom fram í er-
indi Sinha að fyrir hvern dag sem
aldraður einstaklingur liggur á
bráðasjúkrahúsi þyrfti tvo daga í
endurhæfingu og því útskrifaðist
þriðjungur aldraðs fólks með
sömu eða lakari færni en þegar
það lagðist inn. Af þessu leiði
langar sjúkrahúslegur, tíðar end-
urinnlagnir og auknar líkur á dvöl
á hjúkrunarheimili. Verði ekkert
að gert muni heilbrigðiskostnaður
þessa hóps vaxa þrefalt á næstu
20 árum í Kanada.
„Það gæti líka gerst hérna, við
erum ekkert öðruvísi en önnur
vestræn samfélög,“ segir Pálmi.
„Kanadíska þjóðfélagið og það ís-
lenska eru svipuð hvað varðar
samsetningu mannfjölda, þar er
heildarfjöldi aldraðra 14% en hér
er hann 13% og fjölgunin er svip-
uð. Skipulag öldrunarþjónustu
hefur verið áþekkt.“
Heilsugæslan þröskuldur
Pálmi segir að eitt af því sem
Sinha hefur innleitt í öldr-
unarlækningum í Toronto sé sam-
þætting heimilislækna og heima-
hjúkrunar. Þar er lögð áhersla á
auknar vitjanir heimilislækna til
þeirra sem eru í bráðastri þörf.
Spurður um hvort slíkt fyrir-
komulag gæti komið til greina hér
á landi segir Pálmi bága stöðu
heilsugæslunnar vera ákveðinn
þröskuld í þeim efnum.
„Um 50% af læknum í Toronto
eru heimilislæknar en hér er þetta
hlutfall um 25%. Þar er strax á
brattann að sækja. En það ætti að
vera hægt að útfæra þetta öðru-
vísi, t.d. að nokkrir heimilislæknar
taki þetta að sér sem sérstakt
verkefni í teymisvinnu með hjúkr-
unarfræðingum og öldrunarlækn-
um.“
Mikill hugur í fagfólki
Hann segir að Sinha sé tilbúinn
til að vera Íslendingum innan
handar og veita aðstoð við stefnu-
mótun í öldrunarmálum. „Það er
mikill hugur í fagfólki á LSH að
tileinka sér nýtt verklag og þessi
heimsókn dr. Sinha bar með sér
ferska vinda á fræðasviðinu. Nú er
unnið að stofnun sérstaks öldr-
unarteymis á LSH, sem við von-
umst til að geti hafið störf 1. maí
og við höfum áhuga á hugmynda-
fræðinni að baki aldursvænni
bráðamóttöku.“
Beðinn um að útskýra þetta
nánar, segir Pálmi að sjúkrahús
séu skipulögð fyrst og fremst með
tilliti til einstakra sjúkdóma og
viðfangsefna. „Þau eru ekki
skipulögð í samræmi við raun-
veruleika eldra fólks með flók-
in veikindi. Þessu þarf að
breyta.“
Hjúkrunarheimili ekki náttúrulögmál
 Einn fremsti sérfræðingur heims í öldrunarlækningum vill veita íslenskum sjúkrahúsum ráðgjöf
 Hvern dreymir um dvöl á hjúkrunarheimili? spyr yfirlæknir öldrunarlækninga á Landspítala
Sérfræðingur Dr. Samir Sinha, sem er einn helsti sérfræðingur heims í
öldrunarmálum, lýsti yfir vilja til að vera Íslendingum innan handar.
Pálmi segir að ein stærsta
áskorunin í öldrunarmálum í dag
sé að styðja fólk til sjálfstæðrar
búsetu. „Við megum ekki láta
hugmyndina um að byggja fleiri
hjúkrunarrými yfirtaka allt ann-
að. Sú hugsun er orðin útbreidd
að það sé eitthvert línulegt sam-
band á milli fjölda aldraðra og
þarfarinnar fyrir hjúkrunarrými.
Auðvitað þurfa margir á þeim að
halda, en þau er aftur á móti
ekki það sem allir vilja og við
megum ekki líta á núverandi
ástand sem náttúrulögmál.
Hvern dreymir um dvöl á hjúkr-
unarheimili?“
Pálmi segir að það muni kosta
mikið áhlaup að breyta verklag-
inu og það sé mikil áskorun.
„Auðvitað ættum við að geta
það eins og Kanadamenn. Til að
það megi verða þurfa
fleiri að koma að
málum og það er
alveg ljóst að
meira fjármagn
þarf í þætti eins
og heimaþjón-
ustu.“
Áhlaup og
áskorun
EKKI NÁTTÚRULÖGMÁL
Pálmi V. Jónsson
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Sindri Sigurgeirsson, formaður
Bændasamtakanna, segir álagningu
dagvöruverslana á innfluttum land-
búnaðarafurðum hafa aukist að
undanförnu. Tilefnið er skýrsla Sam-
keppniseftirlitsins þar sem meginnið-
urstaðan er sú að dagvöruverslanir
hafi ekki skilað gengisstyrkingu síð-
ustu missera.
„Þetta stað-
festir margt af því
sem ég sagði í
setningarræðu
Búnaðarþings.
Þar sagði ég að
margt benti til
þess að dag-
vöruverslunin
hefði nokkurn hag
af þessum inn-
flutningi sjálf. Að
mínu mati staðfestir skýrsla
Samkeppniseftirlitsins það.“
Álagningin einfaldlega hærri
„Það kom fram í síðustu skýrslu
Samkeppniseftirlitsins að dagvöru-
verslanir væru að taka inn aukna
álagningu í gegnum innflutning. Að
það væri þeirra hagur að flytja sem
mest inn, enda væri álagning þeirra
einfaldlega hærri [en af innlendum
afurðum]. Ég setti þetta í samhengi
við þann málflutning verslunarinnar
að það sé mikið hagsmunamál fyrir
neytendur að auka innflutning land-
búnaðarvara. Þetta er að sjálfsögðu
stórmál fyrir neytendur. Annað sem
vekur athygli í skýrslunni er afkoma
verslunarinnar.
Endanlegir ársreikningar fyrir
2014 hafa ekki verið birtir. Það kem-
ur hins vegar fram að meðalarðsemi
eigin fjár sé 13% í Evrópu og 11% í
Bandaríkjunum en 35-40% hér,“ seg-
ir Sindri sem tekur fram að álagning
á innlendum búvörum sé ekki há.
Finnur Árnason, forstjóri Haga,
sagði í samtali við Morgunblaðið í
gær að misræmi væri milli þess sem
sagt er um gengisstyrkingu og álagn-
ingu og gagna í skýrslunni. Máli sínu
til stuðnings benti Finnur á graf sem
sýnir verðþróun frá 2006. Samkeppn-
iseftirlitið bendir hins vegar á að verð
á innfluttum vörum hafi ekki lækkað í
takt við gengisstyrkingu síðustu ár.
Páll Gunnar Pálsson, forstjóri
Samkeppniseftirlitsins, bendir á að í
skýrslunni sé þróunin birt bæði mið-
að við lengra og styttra tímabil.
„Eins og við höfum áður sagt er
ekkert einhlítt í þessu. Það er hins
vegar ekki augljóst í okkar huga að
fyrirtæki sem starfa á virkum sam-
keppnismarkaði geti talið sig eiga
eitthvað inni út af aðstæðum fyrir
nokkrum árum. Benda má á að mörg
þessara fyrirtækja hafa verið endur-
skipulögð og skipt um eigendur.“
Bæði sölustigin rannsökuð
Spurður út í það sjónarmið Jóns
Björnssonar, forstjóra Kaupáss,
að líklega jafn stór hluti álagn-
ingar liggi í heildsölu og smá-
sölu segir Páll að sjónarmiða
verði aflað um álagninguna á
báðum sölustigum. „Við erum
að kalla eftir sjónarmiðum frá
verslunum og birgjum og mun-
um funda með þessum aðilum
og grafast nánar fyrir um málið.
Það verður að koma í ljós hvort
það þurfi að fylgja þessu nánar
eftir í framhaldinu.“
Auka álagningu innfluttra matvara
 Formaður Bændasamtakanna segir dagvöruverslanir ekki hafa skilað gengisstyrkingu út í verðið
 Forstjóri Samkeppniseftirlitsins boðar athugun á álagningu heildsala  Útkoma ráði framhaldi
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Vegur þungt Þróun matarverðs hefur áhrif á þróun kaupmáttar.
Í tilefni af ummælum Jóns
Björnssonar, forstjóra Krónunnar,
leitaði Morgunblaðið til heildsala.
Andri Þór Guðmundsson, for-
stjóri Ölgerðarinnar, sagði gengis-
breytingum skilað í heildsölu fé-
lagsins. „Ölgerðin hefur alltaf
fylgt sama kerfi til að koma
gengisbreytingum til skila, hvort
sem er til hækkunar eða lækk-
unar. Þetta er mjög gagnsætt
kerfi þar sem smásalar hafa get-
að fylgst náið með öllum breyt-
ingum. Hafi gengisbreytingar til
lækkunar ekki skilað sér til neyt-
enda, er við einhvern annan að
sakast en Ölgerðina, það get ég
fullyrt.
Þá má líka geta þess að Öl-
gerðin lækkaði verð á öllum
vörum sínum 2. janúar sem
nam lækkun á vörugjöld-
um. Þetta átti við um all-
ar framleiðsluvörur okkar
sem og innflutningsvörur,
óháð því hvort við áttum
birgðir eða hefðum greitt
af þeim vörugjöld áður.“
Magnús Óli Ólafsson,
forstjóri Innnes, segir
gengisbreytingum skilað
til neytenda. „Fyrir um
ári voru kjarasamningar
lausir og þá var biðlað til
markaðarins að sýna
stöðugleika, að hækka ekki vöru-
verð þegar laun hækkuðu. ASÍ
setti þá ákveðin fyrirtæki sem
hækkuðu verð á svartan lista.
Sumir af okkar erlendu birgjum
hækkuðu verð í fyrra og í byrjun
þessa árs. Á móti hefur gengi
evru styrkst. Dollar og pund hafa
hins vegar hækkað mikið. Við
höfum sýnt stöðugleika í verð-
lagningu,“ segir Magnús Óli.
Það kemur fram í því að við
höfum verið sein að hækka þegar
evran hefur styrkst og líka sein
að hækka þegar kostnaður eykst,
m.a. út af launaskriði, eða verð-
hækkunum erlendis frá. Það sem
hefur áunnist með gengisþróun
evru hefur jafnast út með öðrum
gjaldmiðlum og kostnaði.“
Magnús R. Magnússon, fram-
kvæmdastjóri heildverslunarinnar
Garra, sem starfar á fyrirtækja-
markaði, segir fyrirtækið eiga í
harðri samkeppni og ekki hafa
„efni á að sitja á gengismun“.
„Við erum ekki að þjónusta
smávörumarkaðinn og get ég ekki
svarað fyrir hvernig menn haga
sér á því sviði. Á okkar markaði
skila breytingar á gengi sér til
viðskiptavina að segja má jafn
óðum,“ segir Magnús.
Ari Fenger, forstjóri Nathan &
Olsen, var erlendis í gær.
Heildsalar segjast skila
gengisbreytingum strax
VIÐBRÖGÐ VIÐ UMMÆLUM FORSTJÓRA KAUPÁSS
Sindri
Sigurgeirsson