Morgunblaðið - 13.03.2015, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. MARS 2015
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Sólmyrkvi verður eftir rétta viku,
föstudaginn 20. mars. Það verður
mesti sólmyrkvi sem orðið hefur á
Íslandi í 61 ár.
Sævar Helgi Bragason, formaður
Stjörnuskoðunarfélags Seltjarn-
arness og rit-
stjóri Stjörnu-
fræðivefsins,
sagði að sól-
myrkvans myndi
gæta í um tvær
klukkustundir
hér á landi.
Hann mun óvíða
sjást jafn vel frá
landi og hér.
Nauðsynlegt
er að nota hlífð-
arbúnað, sólmyrkvagleraugu eða
sólmyrkvasíur, fyrir augun ætli
fólk að fylgjast með sólmyrkvanum.
Sólmyrkvinn hefst í Reykjavík
klukkan 08.38 á föstudagsmorgun.
Hann nær hámarki kl. 09.37 og
lýkur kl. 10.39. Annars staðar á
landinu getur munað einni til
tveimur mínútum frá þessum tíma-
setningum vegna snúnings jarðar,
snúnings tunglsins og staðsetn-
ingar frá almyrkvaslóðinni sem
skuggi tunglsins varpar á yfirborð
jarðar. Þegar sólmyrkvinn verður í
hámarki mun tunglið hylja 97,5% af
skífu sólarinnar frá Reykjavík séð.
Á Ísafirði mun tunglið hylja 96,4%
af skífu sólar, á Akureyri hylur það
97,8% af skífu sólar, á Norðfirði
99,4% og við Hótel Rangá á Suður-
landi hylur það 98,1% af skífu sól-
ar. Nánar er hægt að fræðast um
sólmyrkvann á Stjörnufræðivefnum
(www.stjornufraedi.is).
„Allir Íslendingar eiga að geta
séð þegar tunglið fer að naga í sól-
ina og færast yfir hana,“ sagði
Sævar. Það verður að sjálfsögðu
háð því að það sjáist til sólar. „Þeg-
ar myrkvinn nær hámarki dimmir
örlítið hjá okkur um hábjartan dag-
inn. Fólk mun alveg taka eftir því.
Það er mjög furðulegt að upplifa
það.“
Þar sem tunglið hylur alla sól-
skífuna verður almyrkvi. Ferill
hans liggur að mestu yfir hafi en
fer einnig í gegnum Færeyjar og
Svalbarða og upp á Norðurpól. Al-
myrkvans mun gæta um 70 km
austur af Íslandi. Til að sjá hann
þarf fólk annaðhvort að vera um
borð í skipi eða flugvél og skýrir
það mikinn áhuga á ferðum með
flugvélum og skipum um almyrkv-
aða svæðið. Sævar fékk upplýs-
ingar um það hjá Isavia að um 20
flugvélar muni fljúga eftir al-
myrkvaslóðinni.
Hvað er sólmyrkvi?
Sólmyrkvi verður þegar tunglið
fer á milli sólar og jarðar þannig að
það varpar skugga á jörðina og sól-
in myrkvast að hluta eða í heild frá
jörðu séð. Frá jörðu séð eru tungl-
ið og sólin álíka stór, þótt sólin sé
um 400 sinnum stærri en tunglið.
Ástæðan er sú að sólin er um 400
sinnum lengra frá jörðu en tunglið.
Hylji tunglið alla sólina er talað
um almyrkva, en deildarmyrkva
þegar skífa sólarinnar hylst að
hluta. Við hringmyrkva fer tunglið
fyrir sólina, en er það langt frá
jörðu að það nær ekki að myrkva
alla skífu sólar. Sólmyrkvar verða
einungis þegar jörðin, tunglið og
sólin eru í beinni línu. Þeir geta því
aðeins orðið þegar tungl er nýtt.
Almyrkvi verður næst 12. ágúst
2026 og nær slóð hans í gegnum
Reykjavík. Svo þarf að bíða til árs-
ins 2196 eftir þar næsta almyrkva
hér.
Sólmyrkvi er furðuleg lífsreynsla
 Mesti sólmyrkvi hér í 61 ár verður eftir eina viku  Myrkvans mun gæta í tvo tíma um allt land
Sævar Helgi
Bragason
Sólmyrkvagleraugu eru nú á leið í
alla grunnskóla landsins. Þau eru
sérstaklega gerð til að horfa á sólina
og sía út alla hættulega geisla svo
þeir skaði ekki augun. Formleg af-
hending meira en 52.000 sérstakra
sólmyrkvagleraugna frá Stjörnu-
skoðunarfélagi Seltjarnarness,
Stjörnufræðivefnum og Hótel
Rangá hófst í Rimaskóla í gær. Um
leið var kynnt fræðsluefni um sól-
myrkva fyrir blinda. Það mun vera
einstætt á heimsvísu
Nemendur og kennarar í öllum
grunnskólum landsins fá gleraugun
til þess að þau geti notið þess að
horfa á sólmyrkvann án þess að bíða
sjónskaða af. Verið er að leggja loka-
hönd á gerð námsefnis um sól-
myrkva sem fljótlega verður að-
gengilegt á netinu. Kennarar munu
geta sótt námsefnið og stuðst við það
í kennslu.
Sólmyrkvagleraugun verða seld í
Smáralind um helgina og eins munu
þau fást í verslunum Eymundsson
um allt land. Þá er hægt að panta
sólmyrkvagleraugu í gegnum
Stjörnufræðivefinn (stjornuf-
raedi.is) eða kaupa þau hjá Stjörnu-
skoðunarfélagi Seltjarnarness. Gler-
augun kosta 500 krónur og rennur
andvirðið til dreifingar gleraugna til
grunnskólanemenda.
Morgunblaðið/Hallur Már
Með sólmyrkvagleraugu Nemendur í Rimaskóla fengu afhent sólmyrkva-
gleraugu í gær. Grunnskólanemum um allt land verða gefin gleraugu.
Grunnskólanemar fá
sólmyrkvagleraugu
 Nýtt fræðsluefni um sólmyrkva
„Almyrkvinn varaði bara í fimm sekúndur. Það dimmdi
og það kom svartur skuggi á skýin fyrir neðan okkur.
Það var mjög óraunverulegt að sjá þetta,“ sagði Ragn-
ar Axelsson ljósmyndari. Hann náði meðfylgjandi
mynd af sólmyrkva sem varð laugardaginn 4. október
1986. Sólmyrkvinn var á mörkum þess að vera al-
myrkvi og hringmyrkvi.
„Dr. Þorsteinn Sæmundsson stjörnufræðingur var
búinn að reikna nákvæmlega út hvar og í hvaða hæð
þetta myndi sjást best,“ sagði Ragnar. Bandarískir vís-
indamenn komu hingað og leigðu Cessna Citation-
einkaþotu Þotuflugs. Ragnar og Páll Reynisson
sjónvarpstökumaður fengu að fara með. Flogið var í
40.000 feta hæð 1.050 km suðvestur frá Íslandi þar til
komið var á braut sólmyrkvans fyrir suðaustan Græn-
land.
„Vísindamaður lét alla fá dökka ljóssíu og menn
settu þetta í gluggana og á linsurnar. Mér leist ekki á
þetta og reif síuna frá 300 mm linsunni. Ég var sá eini
sem náði þessu augnabliki en aðrir um borð náðu ekki
svona ljósmynd því ljóssían lokaði linsunum. Þeir sáu
bara svart þegar þetta stóð sem hæst og fengu svo
mynd hjá mér,“ sagði Ragnar. Myndin vakti mikla at-
hygli og töldu fróðir menn að ekki hefði áður náðst
ljósmynd sem sýndi fjöll tunglsins og krónu sólar jafn
vel.
Morgunblaðið/RAX
Sólmyrkvi 1986 Ragnar Axelsson, ljósmyndari Morgunblaðsins, tók þessa einstæðu mynd 1.050 km vestsuðvestur af
Reykjavík, fyrir suðaustan Grænland. Myndin var tekin úr flugvél í 40.000 feta hæð og vakti athygli víða um heim.
Einstæð mynd af almyrkva
Von er á fjórum skemmtiferðaskip-
um til Reykjavíkur í tengslum við
sólmyrkvann næstkomandi föstu-
dag. Átta skemmtiferðaskip verða
við Færeyjar af sama tilefni. Ice-
landair hefur leigt erlendri ferða-
skrifstofu þrjár þotur til sólmyrkva-
flugs og mun vera uppselt í þær. Þá
verður áætlunarflugi félagsins til
Lundúna hliðrað til svo farþegar
geti séð sólmyrkvann.
Sólmyrkvans gætir mest austur af
Íslandi og norður af Færeyjum. Þar
verður almyrkvi á sólu sem stendur í
tvær mínútur og 43 sekúndur. Þá
hylur tunglið allt yfirborð sólar svo
sólkórónan, lofthjúpur sólarinnar,
sést greinilega. Fjöldi fólks er
reiðubúinn að leggja á sig ferðalag
og kostnað til að sjá þetta náttúru-
fyrirbæri.
Skemmtiferðaskipin Azores,
Marco Polo, Magellan og Voyager
stefna að því að vera vestur af Fær-
eyjum þar sem sólmyrkvinn verður
hvað mestur. Þau koma öll til hafnar
í Reykjavík og hafa hér mislanga
viðdvöl. Ágúst Ágústsson, markaðs-
stjóri Faxaflóahafna, segir að Ma-
gellan sé stærst, um 46 þúsund tonn
en hin frá 15-22 þúsund tonna skip.
Hann áætlar að um borð gætu verið
um 2.500 farþegar. „Það er löngu
uppselt í þetta allt,“ sagði Ágúst.
Hann sagði ótrúlega mikið um að
vera í tengslum við sólmyrkvann.
Auk skemmtiferðaskipanna sem
koma hingað munu átta skemmti-
ferðaskip koma til hafnar í Færeyj-
um. Ekki er um að ræða skemmti-
ferðaskip af stærstu gerð heldur
meðalstór skip svipuð þeim sem
komu til Reykjavíkur fyrir 20-30 ár-
um.
Fá sólmyrkva í kaupbæti
Icelandair hefur leigt erlendri
ferðaskrifstofu þrjár flugvélar með
áhöfnum til sólmyrkvaflugs næst-
komandi föstudag. „Mér skilst að
það sé uppselt í þessar ferðir,“ sagði
Guðjón Arngrímsson, upplýsinga-
fulltrúi Icelandair. Hann taldi að
ekki yrði selt í öll sæti en um 100
gluggasæti eru í hverri flugvél.
Farþegar sem fara með áætlunar-
flugi Icelandair til Heathrow í Lond-
on næstkomandi föstudagsmorgun
fá sólmyrkvaflug í kaupbæti. „Við
ætlum að hliðra aðeins til þannig að
flugvélin lendi inni í geisla sólmyrkv-
ans. Við verðum með sólmyrkvagler-
augu um borð fyrir farþegana,“
sagði Guðjón.
WOW Air vakti athygli á sól-
myrkvanum í Bretlandi, Frakklandi
og Þýskalandi og fékk kynningin
mjög góð viðbrögð, að sögn Svan-
hvítar Friðriksdóttur upplýsinga-
fulltrúa. Greint var frá sólmyrkv-
anum í prentmiðlum og á vefsíðum
auk þess sem fjallað var um Ísland.
Sólmyrkvaferðir í lofti og
á legi eru mjög eftirsóttar
Sólmyrkvaferðir Margir ætla í flug eða siglingu vegna sólmyrkvans.
 Skemmtiferðaskip og farþegaþotur á braut sólmyrkvans
Skannaðu kóðann
til að horfa