Morgunblaðið - 30.04.2015, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. APRÍL 2015
SVIÐSLJÓS
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Í dag eru liðin nákvæmlega 50 ár frá
því að Landhelgisgæslan fór að
starfrækja þyrlur til björgunar- og
eftirlitsstarfa. Á þeim tíma hafa
þyrlurnar og
áhafnir þeirra
bjargað um 3.000
mannslífum og
útköllin verið enn
fleiri, oftar en
ekki við gríð-
arlega erfiðar að-
stæður. Fyrstu
árin var þyrlu-
starfsemin hálf-
gerð hrakfalla-
saga, sem tók
ákveðinn enda í Jökulfjörðum 1983,
þegar TF-RAN hrapaði í sjóinn og
fjórir í áhöfninni fórust.
Fyrsta þyrla Gæslunnar var TF-
EIR, af gerðinni Bell, keypt árið
1965 í samvinnu við Slysavarnafélag
Íslands. Hún taldist ekki eiginleg
björgunarþyrla þar sem hana skorti
flugþol og búnað til þess. En hún var
til ýmissa hluta nytsamleg og Páll
Halldórsson, fv. yfirflugstjóri og
þyrluflugmaður hjá Landhelgis-
gæslunni til fjölda ára, minnist
hennar með ákveðinni hlýju þó að
ekki hafi gripurinn verið stórtækur í
björgun mannslífa.
Smalamennska og raflínulögn
Fyrsti þyrluflugmaður Gæslunnar
var Björn Jónsson, sem síðar fórst í
Jökulfjörðum. Skírteini til þyrlu-
flugs hafði Björn fengið í lok árs
1960, líkast til hið fyrsta handa ís-
lenskum flugmanni. Björn var eini
þyrluflugmaðurinn fyrstu tvö árin,
eða þar til Páll kom til starfa haustið
1967. Í samtali við Morgunblaðið
rifjar Páll upp margvísleg verkefni
sem EIR fékk á þessum árum.
„Það var nú tekið stórt upp í sig að
kalla þetta björgunarþyrlu, með
harmkvælum var pláss í henni fyrir
einar sjúkrabörur. En við tókum
ýmislegt að okkur og þyrlan gerði
sitt gagn. Fyrir áhafnir varðskip-
anna var þetta algjör bylting að fá
þyrluna, sem tók af þeim mikla
erfiðisvinnu. Við sinntum gæslu-
störfum á grunnslóð og sinntum
þjónustu við vita og veðurstöðvar.
Einnig tókum við þátt í umferðareft-
irliti með lögreglunni, t.d. eftir að
hægri umferð var tekin upp 1968,
sinntum ýmsum birgðaflutningum
og krókvinnu í tengslum við steypu-
vinnu á afskekktum stöðum og aðrar
framkvæmdir. Þá var EIR notuð til
að leggja Búrfellslínu fyrir Lands-
virkjun,“ segir Páll og bætir síðan
við, með bros á vör: „Já og ekki má
gleyma smalamennskunni, þyrlan
var fengin til aðstoðar á Land-
mannaafrétti og fyrir Húnvetninga
og fleiri. Þetta voru oft hin skemmti-
legustu verkefni. Ég man að Pétur
Sigurðsson, þá forstjóri Gæslunnar,
sagði einhvern tímann þegar við vor-
um fengnir í eftirleitir að það væri
miklu betra að fara á þyrlunni og
finna rollurnar heldur en að fara að
leita að körlunum þegar þeir væru
búnir að týna rollunum!“
TF-EIR var tekin úr notkun árið
Þyrlurnar hafa bjargað þúsundum
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Flugflotinn Eftirlitsflugvél Landhelgisgæslunnar, TF-SIF, og Super Puma þyrlurnar þrjár sem notast er við í dag;
TF-LIF, TF-GNA og TF-SYN. LÍF er í eigu Gæslunnar en hinar þyrlurnar eru leigðar út. Endurnýjun er fyrirhuguð.
 50 ár í dag síðan þyrluflug hófst hjá Landhelgisgæslunni  Hrakfallasaga fyrstu 18 árin  Tímamót
eftir slys í Jökulfjörðum 1983  Til greina kom að hætta þyrluflugi en ákveðið var að halda áfram
Páll
Halldórsson
Vitavinna EIR og síðari tíma þyrlur Gæslunnar hafa mikið
verið notaðar í ferðir út í vitana við strendur landsins.
Fyrsta þyrlan TF-EIR var tekin í notkun 1965. Hér er hún á
dekki varðskips er flytja þurfti embættismann í land í hasti.
Smalamennska TF-EIR við störf á Landmannaafrétti, líkast
til árið 1968. Smalinn til vinstri er Kristinn Guðnason í Skarði.
Benóný Ásgrímsson, fyrrverandi
yfirflugstjóri á þyrlum Gæslunnar
og flugrekstrarstjóri, á aðeins eitt
ár í 50 ára starfsafmæli.
Hann byrjaði árið 1966 sem
messagutti á varðskipunum og
síðar stýrimaður. Árið 1978 fór
hann yfir í flugið, aðallega í þyrl-
urnar en flaug einnig gæsluvélinni.
Benóný segir fyrstu 18 árin í
þyrlurekstrinum hafa sannarlega
verið erfið, þar sem notast var við
vanbúnar og gamlar þyrlur.
„Með hinu hörmulega slysi í
Jökulfjörðum 8. nóvember 1983
verða viss tímamót. Þá var þetta
tekið fastari tökum og grunnurinn
lagður fyrir þá tíma sem við lifum
núna. Þyrlureksturinn þróaðist að
vísu áfram í skugga hersins í
Keflavík en að mínu viti erum við
búin að byggja upp mjög reynslu-
mikið og gott lið í flugdeildinni
varðandi leit og björgun, alveg frá
1983, við gríðarlega erfiðar að-
stæður. Aðrar þjóðir í kringum
okkur líta til þeirrar reynslu sem
við höfum,“ segir Benóný.
Hann segir önnur kaflaskil hafa
orðið með brotthvarfi hersins
2006. Þá hafi þáverandi ríkisstjórn
ákveðið að þjónusta við sjómenn
yrði ekki skert þó að Varnarliðið
færi. Þetta hafi því miður ekki
gengið eftir. „Í dag þarf að staldra
við og stjórnvöld verða að ákveða
hvaða þjónustu á að veita íslensk-
um sjómönn-
um. Þau verða
að gefa það út.
Þetta er að
mínu mati
stóra málið.
Ætla stjórnvöld
að lofa að þjón-
usta sjómenn
innan allrar
efnahags-
lögsögunnar?
Ætla þau að þjónusta þá innan
vissra sjómíla frá ströndinni? Ætla
þau að veita þjónustu að degi sem
nóttu, vetur og sumar og við öll
skilyrði? Öll svona loforð snúast
um hvaða vélar þarf til. Það koma
ekki allar tegundir af þyrlum til
greina og getur verið gríðarlegur
munur á rekstrarkostnaði. Það er
algjört frumskilyrði að stjórnvöld
gefi út hvaða þjónustu þau ætla að
veita sjómönnum. Þó að sjómenn
séu ekki stærsti þátturinn í leitar-
og björgunarstarfi í dag þá er hann
grunnurinn að öllu hinu.“
Benóný telur afar brýnt að
Gæslan eignist nýjar og full-
komnar þyrlur. Frá árinu 2006 sé
búið að henda út um gluggann í
leigu sem jafngildir verðgildi einn-
ar og hálfrar þyrlu. Taka þurfi
ákvörðun um þyrlukaup með tilliti
til þeirrar þjónustu sem ætlunin sé
að veita og gera nákvæma útboðs-
lýsingu. bjb@mbl.is
Brýnt að kaupa nýjar þyrlur
BENÓNÝ ÁSGRÍMSSON, FLUGSTJÓRI HJÁ GÆSLUNNI
Benóný
Ásgrímsson