Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.06.2015, Blaðsíða 4

* Borgartúnið er dæmi um svæði þar sem hjólreiða-maðurinn er öruggari á götunni en á hjólastígnum.Ásbjörn ÓlafssonÞjóðmálVILHJÁLMUR KJARTANSSON
vilhjalmur@mbl.is
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.6. 2015
Tillitssemi mikilvægt veganesti
Orðaskipti ökumanns oghjólreiðamanns rötuðu ífjölmiðla í liðinni viku
eftir að sá fyrrnefndi þurfti að
nauðhemla í kjölfar þess að tveir
hjólreiðamenn hjóluðu í veg fyrir
bíl hans. Virðist sem stór jeppa-
bifreið hafi stöðvað fyrir hjól-
reiðamönnunum og þannig byrgt
smærri bíl á samhliða akrein
sýn. Erfitt er að segja af upp-
töku atviksins hver er í rétti og
hver í órétti en ljóst er að ekki
gera sér allir grein fyrir því
hver réttarstaða hjólreiðamanna
er á akbrautum.
Þórhildur Elínardóttir, upplýs-
ingafulltrúi Samgöngustofu, segir
stöðu hjólreiðamanna á götum
vera nokkurn veginn þá sömu og
annarra ökutækja með nokkrum
veigamiklum undantekningum.
„Um hjólreiðamenn gilda nokkrar
sérreglur samkvæmt umferðar-
lögum en þær eru m.a. að hjól-
reiðamenn skulu hjóla í einfaldri
röð en þar sem nægilegt rými
er mega tveir þó hjóla samhliða,
ef það er unnt án hættu eða
óþæginda. Ef gefið er merki um
framúrakstur mega hjólreiðamenn
hins vegar ekki hjóla samhliða,
nema aðstæður leyfi eða nauðsyn
krefji. Þá skal hjólreiðamaður
hjóla hægra megin á akrein
þeirri, sem lengst er til hægri.
Akreinina við hlið hennar má þó
nota til framúraksturs, ef ekki
er unnt að fara fram úr hægra
megin,“ segir Þórhildur og bend-
ir jafnframt á að hjólreiðamaður
sem nálgast vegamót og ætlar
að fara beint áfram eða beygja
til vinstri má vera áfram hægra
megin á vegi. Ætli hann til
vinstri skal hann fara beint
áfram yfir vegamótin og beygja
þá fyrst, þegar það er unnt án
óþæginda fyrir aðra umferð.
Gildir þetta þrátt fyrir umferð-
armerki eða önnur merki, nema
þau séu sérstaklega ætluð hjól-
reiðamönnum. „Síðan er mik-
ilvægt að muna og fara eftir því
að barn yngra en 7 ára má ekki
hjóla á akbraut nema undir leið-
sögn og eftirliti einstaklings sem
náð hefur 15 ára aldri.
Hjól víkja fyrir gangandi
Samkvæmt lögum er meginreglan
sú að hjólreiðamenn skuli hjóla á
akbraut og er ekki gerður
greinarmunur á stofnbrautum og
öðrum akbrautum. „Hjólreiða-
manni er auðvitað heimilt að
hjóla á gangstétt og gangstíg
valdi það gangandi vegfarendum
hvorki hættu né óþægindum.
Hér þurfa hjólreiðamenn að hafa
það í huga að þeir eiga að víkja
fyrir gangandi vegfarendum og
gæta ýtrustu varúðar og sýna
tillitssemi. Jafnvel á hjólreiða-
stígum þar sem hjólið er kannski
á heimavelli þurfa hjólreiðamenn
einnig að sýna varúð og gæta
sín á gangandi vegfarendum.
Verður breyting á réttarstöðu
hjólreiðamanns þegar hann fer af
gangstétt út á götu?
„Eins og áður segir ber hjól-
reiðamönnum að víkja fyrir
gangandi vegfarendum á gang-
stéttum og gangstígum og gæta
þess að valda þeim ekki óþæg-
indum. Þegar hjólað er á ak-
braut gilda framangreindar sér-
reglur fyrir hjólreiðamenn og
þegar þeim sleppir almennar um-
ferðarreglur. Réttarstaðan er því
vissulega ekki sú sama í þessum
tveimur tilfellum og breytist þá
um leið og farið er út á götu.“
Ómerktar gangbrautir
Víða á höfuðborgarsvæðinu er
aðstaða fyrir hjólreiðmenn og
gangandi vegfarendur til að fara
yfir götur en ekki sérstaklega
merkt sem gangbraut. Hefur það
þýðingu verði óhapp á slíkum
stöðum? „Gangbrautir eru aðeins
þar sem gangbrautarmerki eru.
Sebramerking er til að undir-
strika að um gangbraut sé að
ræða, svo slík merking án gang-
brautarmerkis er ekki gangbraut.
Gangandi vegfarandi hefur aðeins
forgang á gangbrautum en ekki
öðrum gönguþverunum nema
þær séu umferðarstýrðar. Ávallt
verður þó að líta til hinnar al-
mennu varúðarreglu 4. gr. um-
ferðarlaga þar sem fram kemur
að vegfarandi skuli sýna tillits-
semi og varúð, en sú regla gildir
jafnt um hjólreiðamenn sem öku-
menn. Ekki er hægt að alhæfa
um forgang vegfarenda hér, enda
geta aðstæður og atvik verið
mjög margbreytileg.“
Samkvæmt umferðarlögum
hefur sá sem leiðir hjól yfir
gangbraut stöðu gangandi veg-
faranda og hefur forgang.
Breytist réttarstaðan þegar hjól-
að er yfir? „ Lögin gera ekki
ráð fyrir því að hjólað sé yfir á
gangbraut. Á gönguþverunum
eins og við gatnamót er ekkert
sem bannar hjólreiðamanni að
hjóla yfir en þar sem fyrr gildir
varúð og gagnkvæm tillitssemi
vegfarenda. Í þessu samhengi
má þó geta dóms frá árinu 2007
þar sem ekið hafði verið á barn
sem hjólaði hægt yfir gang-
braut. Þar var litið svo á að í
því tilfelli hefði barnið átt að
hafa sama forgang og gangandi
vegfarandi. Hafa verður í huga
að dómurinn, sem er sá eini
sem vitað er til að taki á þessu
álitaefni, leit til þeirra sérstöku
aðstæðna sem uppi voru í því
einstaka máli. Fyrst og fremst
má því segja að í samspili fjöl-
breyttrar umferðar sé gagn-
kvæm tillitssemi og varúð mik-
ilvægasta veganestið.“
Hjólreiðamenn eru
gestir á gangstígum og
þurfa almennt að víkja
fyrir gangandi.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
HJÓLANDI Í UMFERÐINNI HEFUR FJÖLGAÐ Á UNDANFÖRNUM ÁRUM OG NÝTA FLESTIR SUMARTÍMANN TIL AÐ HJÓLA SÉR TIL SKEMMTUNAR OG
KOMAST TIL OG FRÁ VINNU. RÉTTARSTÖÐU SÍNA ÞEKKJA ÞÓ EKKI ALLIR HJÓLREIÐAMENN NÉ ÖKUMENN OG GETUR ÞAÐ VALDIÐ MISSKILNINGI.
Ásbjörn Ólafsson, formaður
Landssamtaka hjólreiðamanna,
segir hjólreiðamenn hafa al-
mennt betri réttarstöðu á göt-
unni en á gangstéttum. „Við er-
um gestir á gangstéttum og
þurfum að víkja fyrir gangandi
vegfarendum. Á götunni gilda al-
mennar reglur um hjólreiða-
menn með nokkrum sér-
reglum,“ segir Ásbjörn og
bendir á að oft séu aðstæður
með þeim hætti að hjólreiða-
menn séu öruggari á götunni
innan um stór ökutæki en á
hjóla- og gangstígum. „Borg-
artúnið er dæmi um svæði þar
sem hjólreiðamaðurinn er
öruggari á götunni en á hjóla-
stígnum. Það eru margar þver-
anir yfir hjólastíginn og sums
staðar erfitt fyrir ökumenn að
sjá þá sem koma á einhverri ferð
á hjóli.“
Togstreita við ökumenn
Ásbjörn segir umfjöllun um tog-
streitu milli hjólandi og akandi í
fjölmiðlum ekki sýna rétta mynd
af ástandinu. „Almennt sýna
bæði ökumenn og hjólreiða-
menn hver öðrum tillitssemi í
umferðinni. Helst verður nún-
ingur milli manna þegar tveir eða
fleiri hjólreiðamenn hjóla hlið
við hlið á götu og gera öðrum
ökutækjum erfitt að taka fram
úr. Þá eru menn að reyna að
kljúfa vindinn saman en auðvitað
eiga þeir að hjóla hver á eftir
öðrum í röð.“
Þá áréttar Ásbjörn að hjól séu
skilgreind sem ökutæki í lögum
og eigi því að fylgja sömu reglum
og önnur ökutæki. Þannig séu
hjólreiðamenn í sömu ábyrgðar-
stöðu og aðrir ökumenn.
VÍÐA HÆTTULEGRA AÐ HJÓLA Á STÍG EN GÖTU
Réttarstaðan betri á götunni en á
gangstígum fyrir hjólreiðamenn.