Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.06.2015, Síða 52

Menning
52 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.6. 2015
þá, sýndum þeim fram á hvað væri gott, hvað
mætti bæta, hvenær þau ættu að endurtaka
verkefni eða halda áfram á sömu braut. Boð-
skapur Mary Ellen var skýr; hún vildi einfald-
lega að nemendur sínir lykju námskeiðinu
sem betri ljósmyndarar en þegar það hófst.
Hún var einstaklega næm á að finna styrk-
leika allra og veikleika, hrósaði og hvatti en
gat líka verið óvægin ef henni þótti fólk ekki
leggja sig fram, vera til dæmis að mynd-
skreyta hugmynd í stað þess að leita að
áhrifaríkri sjálfstæðri ljósmynd. Og hún var
frábær „editor“ í að velja réttu myndina, enda
var myndvalið, þegar upp var staðið, jafn
mikilvægt og myndatakan sjálf.
Það var ekki að ástæðulausu að sömu nem-
endurnir sóttu oft námskeið Mary Ellen ár
eftir ár, í Oaxaca, New York og Reykjavík.
Hún átti sér aðdáendur og lærlinga úti um
heimsbyggðina. Og vinahópurinn var stór og
Mary Ellen sinnti vinum sínum af mikilli
natni, gleymdi engum. Í gegnum árin hafa
allrahanda gjafir; bækur, myndir, óvenjuleg
leikföng, alþýðulistaverk eða föt, streymt til
vina hér sem annars staðar. En fyrst og
fremst kunni hún þá list að hvetja og styðja
vini sína, á einstakan hátt, í orðum og verki.
Ástríða og einlægni
„Ég á Mary Ellen gríðarlega mikið að þakka.
Hún var einstök manneskja. Traustur, gjöfull
og einlægur vinur. Hún kenndi mér ótrúlega
margt og var alltaf tilbúin að gefa af sér,“
segir ljósmyndarinn Ragnar Axelsson, RAX.
Og bætir við að hún hafi búið yfir óskiljanlega
mikilli orku og drifkrafti, hafi getað unnið
nánast endalaust, allt til dánardags.
Ragnar segir ástríðu Mary Ellen Mark
fyrir viðfangsefnum sínum hafa verið
óviðjafnanlega. „Hún hafði einstaka sýn á
heiminn og ljósmyndun og miðlaði henni bæði
í verkum sínum og til nemenda sinna.“
Hann segist hafa lært gríðarlega mikið á
því að sækja námskeið hjá henni í Bandaríkj-
unum árið 1988. „Ég þóttist kunna eitthvað
þegar ég mætti á námskeiðið en þótt það hafi
verið mjög gaman sneri ég til baka eins og
barinn hundur, faglega. En svo síaðist inn allt
það sem hún kenndi mér. Hún kom skilaboð-
unum og reynslu sinni til okkar nemenda
sinna á einstakan hátt.“
Ragnar hefur oft sagt þá sögu þegar hann
var á ferð um Grænlandsísinn í fimbulkulda,
farþegi á hundasleða, og ætlaði að hætta að
mynda þar sem það var svo erfitt í kuldanum.
En þá hafi hann heyrt rödd Mary Ellen í
huga sér, þar sem hún skipaði honum að
halda áfram að mynda. Og þá tók hann eina af
sínum þekktustu ljósmyndum frá Grænlandi.
Mary Ellen hafði sjálf gaman af þessari sögu.
„Ljósmyndir hennar eru þess eðlis að það
þarf ekki að merkja þær, maður þekkir þær
alltaf, hún hafði svo sterkan stíl,“ segir Ragn-
ar. „Ástríðan og einlægnin skín í gegn í öllum
ljósmyndum hennar.“
Mary Ellen gagnrýndi prentmiðla afar hart
á undanförnum árum, sagði þá sífellt hafa
minni og minni áhuga á raunverulegu og vönd-
uðu efni um líf fólks á jörðinni, lífi sem auglýs-
Damm-fjölskyldan í bílnum sínum, Los Angeles, Kali-
forníu, 1987. Mary Ellen ljósmyndaði heimilislausa fjöl-
skylduna fyrir LIFE-tímaritið og var áfram í sambandi
við fólkið, en foreldrarnir voru fíklar sem áttu erfitt að
fóta sig í lífsbaráttunni. Síðar varð sonurinn, þá vart af
táningsaldri, mannsbani og situr í fangelsi í dag.
Tiny í Halloween-búningnum í Seattle, Washington,
1983. Mark var ávallt síðan í góðu sambandi við Tiny,
sem var 14 ára vændiskona þegar ljósmyndin var tekin. Í
væntanlegri bók, þeirri síðustu sem Mark lauk við, er
fylgst með Tiny og öðrum persónum Streetwise-
verkefnisins þremur áratugum síðar. Tiny á nú 10 börn.
Mary Ellen ljósmyndaði félaga í leikhópnum Perlunni
í Kapelluhrauni fyrir nokkrum árum. Félagar í hópn-
um sátu reglulega fyrir á ljósmyndum nemenda
hennar á námskeiðum á Íslandi á síðustu árum.
Morgunblaðið/RAX