Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2007, Page 41

fyrir árin 1785 til 1812 hefur þeim fækkað í sjö.94 Þess má geta að til
voru bréf, munnmæli, lýsingar eða aðrar tilvísanir um meira en tuttugu
bænhús við Djúp og Jökulfirði sem voru oft einungis sett niður vegna
samgönguörðugleika.95
Nú vill svo til að í byrjun 18. aldar voru miklar hræringar í stjórnkerfi
landsins og ekki síst í kirkjunni. Meðal annars stóð yfir umræða um
kirkjulög frá lokum 17. aldar og fram á þriðja áratug þeirrar 18. þegar ætla
má að biskup hafi svæft málið.96 Þá sést fjöldi bréfa um niðurlagningu
bænhúsa, kirkjur í niðurníðslu o.fl. Meðal annars er bréf frá konungi
til Jóns Skálholtsbiskups Vídalíns dags. 2. júlí árið 1717. Þar er biskup
beðinn að fjalla um það með hvaða hætti prestaköllum sé skipað á
landinu.97 Í sambærilegu bréfi til Jóns Árnasonar, arftaka Vídalíns, er
beðið um úttekt á prestaköllum, nýlega látnum prestum, aflögðum
prestaköllum o.fl.98 Þannig hafa einhverjar hræringar verið í sambandi
við skipulagsmál prestakalla í upphafi 18. aldar.99 Í bréfabókum amtmanns
og Jóns Árnasonar má sjá að þau Ragnheiður Sigurðardóttir (ábúandi og
eigandi að hluta Kirkjubóls og ekkja Teits Pálssonar Eyrarklerks) og Jón
Sigurðsson (þáverandi Eyrarklerkur) eru að spyrjast fyrir um kirkjuna að
Kirkjubóli.100 Málið snérist um marga hluti og fékk einfalda og farsæla
lausn eftir að hafa farið fram og til baka í nokkur ár.
Fyrir Ragnheiði snérist málið um það hvort hún þyrfti að halda uppi
kirkjunni sem þurfti viðhald. Hún segir að ekki hafi verið embættað þar
lengi. Hún erfði jörðina eftir bónda sinn sem fórst af slysförum fljótlega
eftir aldamótin 1800. Hann fékk sinn hlut frá Ástríði Jónsdóttur, ekkju
Snorra sonar Jóns Magnússonar. Það var hluturinn sem fékkst með
galdramálinu.101
Fyrir sr. Jóni Sigurðssyni vakti að tryggja sinn hlut og Eyrar í málinu.
Sr. Jón ritar Lafrents amtmanni frá Eyri 21.9.1734 merkilega greinargerð
þar sem fram koma ýmis sjónarmið. Hann bendir á að bænhúsið sé illa
farið („gammelt og forfaldent“) og að þar hafi ekki verið messað í 20
ár. Hann segir frá samningi Sæmundar Magnússonar við biskupinn
Þórð Þorláksson (sbr. synodus 1694). Nú sé komið að viðgerðum sem
ekki sé vitað hver greiði og því þurfi niðurstöðu (resolution) í málinu.
Hann bendir á að ekki sé langt að fara inn að Eyri og því óþarfi að hafa
þetta bænhús. Auk þess vísar hann í fyrirmæli frá konungi um bænhús
og viðhald kirkna. Hann fjallar um eigur kirkjunnar, innanstokksmuni og
áhöld og telur að Eyrarkirkja eigi að fá sinn hlut af því en segist ekki vilja
skipta sér af því hvernig það sem undan standi fari til erfingja Sæmundar
og annarra eigenda jarðarinnar. 102
40 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS