Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2007, Page 57

Fyrst í stað var unnið við að moka ofan af kolalögunum þar sem
þau komu fram undan yngri jarðlögum. Brúnkolalögin voru fjögur og
lágu hvert ofan á öðru en milli þeirra voru misþykk lög af grágrýti og
móhellu. Þrjú laganna taldi Jónas vel vinnanleg en það fjórða vera hulið
skriðum og þunnt. Kolalögunum hallaði upp á við frá norðri til suðurs og
hugðist Jónas byrja nyrst þar sem kolin lágu lægst og vinna sig síðan suður
eftir og upp á við.
Alls unnu um 30 manns við námuna fyrsta kastið en ekki er víst að
þeir hafi allir unnið við námuvinnsluna. Ýmislegt annað þurfti að gera
fyrir veturinn, reisa hús fyrir verkamennina, grafa stall fyrir framan
námugöngin og gera plan þar fyrir framan svo að hægt væri að athafna sig
með úrganginn og kolin. Áður en yfir lauk voru námugöngin orðin um
600 m á lengd.23
Theódór Friðriksson lýsti námunni og vinnunni í henni svo:
Grafið var inn í háan sjávarbakka. Voru aðalgöngin tvö og sneru
opin móti vestri fram í fjöruna. Aðalgöngin voru 2 1/2 metri á hæð,
en 3-4 metrar á breidd. Eftir þeim var lögð tvöföld sporbraut fyrir
vagna, er komið var svo fyrir, að tómi vagninn rynni upp um leið og
hlaðni vagninn rann niður eftir göngunum, en gát varð þó að hafa á
þeim vagninum, því að hætta gat verið á, að hann færi út af sporinu.
Byrjað var á göngum þessum um það bil, er ég kom út í námuna
um haustið og lengdust þau svo stöðugt inn í bergið, og afkimum,
er grafnir voru út frá þeim fjölgaði. Urðu nyrðri göngin að lokum
um 100 metrar, en hin syðri um 125 metrar og virtust kolin þrotin
að mestu, er kom svo innarlega í bergið. Kolalögin voru þrjú og
móberg á milli þeirra. Efsta lagið var þunnt og lélegt, og molnaði allt
í sundur, er það var losað. Nokkru neðar var annað lag mjög óhreint.
Neðst var þriðja lagið, og var það miklu bezt og yfir 20 sentimetrar,
þar sem það var þykkast. Var mjög mikið verk að aðskilja kolin frá
grjótinu og öðrum óhreinindum. En ryðja varð öllu grjóti út úr
námunni, og hlóðst upp ógurlegur grjótbingur frammi í fjörunni
neðan við námuna.
Við unnum þarna með hökum og skóflum, og urðu hakarnir að
vera vel hvesstir, ef þeir áttu að duga til nokkurs. Var því komið upp
smiðju milli námuopanna, og voru hakarnir þar stöðugt í eldinum.
Samt vannst ekkert, nema bergið væri sprengt með tundurskotum.
Varð þá að gæta mikillar varfærni, að bergið hryndi ekki yfir okkur.
Voru og víða öflug tré sett undir hvolfið til tryggingar því.24
56 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS