Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2007, Blaðsíða 81

80 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
staðnum gætu nýtt sér ef þeir sæju sér hag í því. Lítið kom hins vegar út
úr kolarannsóknunum í Norðfirði og Eskifirði.
Reyðarfjörður reyndist hafa upp á mest að bjóða. Þar hafði Jón
Arnesen, ræðismaður Svíþjóðar á Eskifirði, hafið framkvæmdir. Kolalögin
eru sunnanvert í firðinum við Jökulbotna. Bratt er upp að námunni en
aðstæður að öðru leyti góðar. Um kílómetri er niður að sjó og þar var
góð höfn með bryggju sem nota mátti til útskipunar. Kolalögin liggja
beggja megin í árgili. Þegar Gísli skoðaði námuna var búið að grafa um
11 m inn í vegginn og virtist honum talsvert af kolum þarna. Leir var
milli kolanna en hann hreinsaðist vel frá. Gísli lagði til að lögð væri 450 m
löng braut í hlíðina og út hjalla sem er í beinni stefnu upp frá bryggjunni
og þegar væri kominn snjór væri hægt að flytja kolin á sleðum. Hann
sagði að ýmsar framkvæmdir væru hafnar við námuna, svo sem að reisa
skýli fyrir verkamennina.
Jón konsúll sendi svo Gísla bréf í september sama ár og bað hann
um sprengiefni og önnur nauðsynleg áhöld. Gísli tók þessu vel og bað
stjórnina að greiða fyrir framkvæmdum og nokkru síðar kemur fram að
Gísli hafi sent Jóni sprengiefni og áhöld. Hann tekur fram að Reyðarfirði
og nærliggjandi byggðum sé vel borgið með kol ef 25-30 manns vinni í
námunni, hins vegar sé ekki ástæða til aðgerða annars staðar.82 Enn munu
sjáanleg á þessum slóðum ummerki um námu vinnsluna.83
Ekki voru þó allir sammála því að ástæðulaust væri að leita fyrir sér
víðar. Hinn 20. apríl 1917 seldu eigendur jarðarinnar Eskifjarðarsels í
Reyðarfjarðarhreppi Guðmundi Jóhannessyni á Eskifirði rétt til kolanáms
í Ytra-Skoti næstu 75 árin. Hann hafi leyfi næstu þrjú árin til að reyna að
finna kol og kanna hvort hægt væri að vinna þau. Hann lofar að borga
eigendum jarðarinnar 50 aura á tonn og fái jarðareigendur 15 tonn fyrir
sig. Í bréfi frá Guðmundi frá því í október 1917 kemur fram að hann
hafi verið með einhverja starfsemi þarna og um mitt sumar hafi orðið
hörmulegt slys þegar Ögmundur Ögmundsson kennari rotaðist til
bana. Þetta er eina alvarlega slysið við surtarbrandsnámið sem heimildir
finnast um.84 Guðmundur segist hafa selt tonnið af kolum á 100 kr. og
hafi þau reynst gott eldsneyti. Danskir aðilar hafi boðið í námuna en
hann vill bjóða stjórninni forkaupsrétt og segir að bróðir sinn, Alexander
Jóhannesson, síðar rektor Háskóla Íslands, taki við tilboðum. Stjórnarráðið
svaraði nokkru síðar og sagðist myndu láta skoða námuna næsta sumar.85
Hvort eitthvað varð af frekari framkvæmdum er ekki vitað.