Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.2009, Blaðsíða 18

18 föstudagur 20. nóvember 2009 helgarblað
hann vill. Til að mynda er frægt þeg-
ar hann henti Ísafold út úr verslun-
um Kaupáss,” segir heimildarmaður-
inn en flestum viðmælendum DV ber
saman um að ekki sé gott að lenda
upp á kant við Jón Helga. „ Hann
er svolítill fauti og myndar ákveð-
ið hjarðeðli hjá sínu fólki: stemning-
in er dálítið þannig að annaðhvort er
fólk með honum eða á móti. Þannig
er Baugur til dæmis óvinur hans,”
segir einn þeirra en Kaupás og Baug-
ur hafa meðal annars átt í hatrömmu
verðstríði í Krónunni og Bónus.
Þessi úlfúð hefur meðal annars
orðið til þess að Jón Helgi neitar að
auglýsa í miðlum sem fyrrverandi
eigendur Baugs og tengdir aðilar
eiga, til að mynda í Fréttablaðinu,
á Stöð 2 og í DV, en auglýsir þess í
stað manna mest í Morgunblaðinu
þar sem auglýsingar frá fyrirtækjum
hans þekja oft nokkrar blaðsíður.
BYKO stökkpallurinn
Áður en Jón Helgi keypti hlut Jóns
Þórs í BYKO hafði hann keypt syst-
ur sínar tvær út úr félaginu. Sam-
kvæmt heimildum DV enduðu þau
skipti ekki eins vel og viðskipti Jóns
Helga og Jóns Þórs og var meðal ann-
ars deilt um kaupverðið á hlutum
systranna sem þótti nokkuð lágt. Þó
fór svo að á endanum var Jón Helgi
orðinn eini eigandi BYKO. Þegar þar
var komið sögu var Jón Helgi kom-
inn með stökkpall til að fara út í frek-
ari fjárfestingar en fyrir þennan tíma
hafði Jón Helgi unnið í fjölskyldufyr-
irtækinu eftir að hafa stundað nám í
viðskiptafræðum í Háskóla Íslands.
Það er með BYKO-kaupunum sem
saga Jóns Helga sem risa í íslensku
viðskiptalífi hefst fyrir alvöru.
Á árunum 2002 til 2003 kom hann
meðal annars að því að kaupa Bún-
aðarbankann í S-hópnum svokall-
aða. ,,Jón Helgi fer inn í Búnaðar-
bankann í gegnum Gildingu. Það var
fjárfestingafélag sem hann átti með
Þórði Magnússyni, föður Árna Odds
Þórðarsonar, sem eru í Eyri Invest í
dag ásamt Jóni Helga. Eyrir er svo að-
alfjárfestirinn í Össuri og Marel. Jón
Helgi átti svo hlut í bankanum alveg
þar til hann hrundi í fyrra og jók við
sig æ síðan. Þórður og Jón Helgi hafa
verið nátengdir í mörg ár og Þórður
settist meðal annars í stjórnir Kaup-
áss og BYKO,“ segir heimildarmaður
DV en ljóst er tengslanet Jóns Helga í
viðskiptalífinu liggur mjög víða.
Vinslit Jóns Helga og Hannesar
Eitt mál tengt Jóni Helga sem ratað
hefur í opinbera umræðu eru sam-
skipti hans og Hannesar Smárason-
ar athafnamanns. Hannes var gift-
ur dóttur Jóns Helga, Steinunni, og
voru þeir nánir viðskiptafélagar. ,,Jón
Helgi og Hannes Smárason voru við-
skiptafélagar lengi. Hannes var arki-
tektinn að mörgum af þeim dílum
sem Jón Helgi gerði,“ segir heimild-
armaður DV.
Árið 2004 urðu hins vegar dram-
atísk vinslit með þeim Jóni Helga og
Hannesi eftir að hjónband Hann-
esar og dóttur Jóns Helga endaði.
Skömmu síðar tók Hannes saman
við einkaritara Jóns Ásgeirs Jóhann-
essonar í Baugi. Jón Helgi reiddist
Hannesi mjög í kjölfarið. „Jón Helgi
lokaði algerlega á Hannes eftir þetta.
Jón Helgi vill ekkert kannast við þessi
tengsl í dag eða segja frá þeim, með-
al annars af því Hannes hefur á sér
töffarayfirbragð sem Jón hefur alls
ekki, ” segir heimildarmaður DV en
hjónaband Jóns Helga með móður
Steinunnar leið svo sömuleiðis undir
lok skömmu eftir þetta.
Áhrifin sem skilnaður Hannes-
ar og Steinunnar hafði voru meðal
annars þau að Jón Helgi og Hannes
þurftu að komast að samkomulagi
um ráðstöfun þeirra fjárfestinga sem
þeir höfðu verið í saman, meðal ann-
ars í Flugleiðum. Lendingin í málinu
varð sú að fjárfestingafélag Hannes-
ar, Primus, keypti hlut fjárfestingafé-
lags Jóns Helga, Straumborgar, í fé-
laginu Oddaflugi sem átti rúmlega
32 prósenta hlut í Flugleiðum.
Jón Helgi og Kaupþing
Eftir að Jón Helgi tók þátt í kaupa
Búnaðarbankann með S-hópnum
hafði hann greiðari aðgang að láns-
fé en áður. Búnaðarbankinn sam-
einaðist Kaupþingi á vormánuðum
2003 og byrjaði að stækka gríðar-
lega. Smám saman jók Jón Helgi eign
sína í hinum sameiginlega banka og
var það útrásarfélag viðskiptaveld-
is hans, Straumborg, sem hélt utan
um eignarhlutinn. „Hans staða inni
í Kaupþingi var svo sterk. Hann var
með stjórnarmann í bankanum,
Brynju Halldórsdóttur. Hún var bara
leppur fyrir hann. Frekar en að vera
þarna inni sjálfur vildi hann ná fjar-
lægð á bankann með þessu,“ segir
heimildarmaður DV.
Eignarhald Jóns Helga í Kaup-
þingi varð svo til þess að hann var
einn af stærstu skuldurum bankans
þegar hann féll í fyrrahaust en skuld-
ir Straumborgar við bankann námu
þá 75,1 milljón evra, samkvæmt
lánayfirliti Kaupþings sem lak á net-
ið í fyrra. Þessi upphæð samsvaraði
rúmum tíu milljörðum króna á gengi
þess tíma og tæplega 12,8 milljörð-
um samkvæmt genginu í lok árs
2008, en heildarskuldir Straumborg-
ar námu um 30 milljörðum króna í
lok síðasta árs.
Þó svo að Kaupþing hafi að öll-
um líkindum verið helsti viðskipta-
banki Jóns Helga þá var hann samt,
og er, með viðskipti við alla bankana.
Hann er með viðskipti við Lands-
bankann í gegnum BYKO og svo er
hann sjálfur, persónulega, í við-
skiptum við Íslandsbanka. „Hann
er gríðarlega víða og hefur ítök inn
í allt kerfið. Hann er mikill kafbát-
ur og mjög vel tengdur. Hans tök á
viðskiptalífinu eru mjög sterk,“ segir
viðmælandi blaðsins.
Útrás Jóns Helga í austur
Útrás Jóns Helga tók svo nýja stefnu
í ársbyrjun 2006 þegar Straumborg
keypti 51 prósents hlut í lettneska
bankanum JSC Lateko Banka í höf-
uðborginni Riga. Breska tímaritið
The Banker valdi hann banka ársins
2005 og var hann á þeim tíma tíundi
stærsti bankinn í Lettlandi. Nafn-
inu var svo breytt í Norvik Banka
skömmu síðar. Um 650 manns vinna
í bankanum í Lettlandi sem opnaði
svo útibú í Rússlandi.
Í lánayfirliti Kaupþings frá 2008
kemur fram að lettneski bankinn
skuldaði Kaupþingi 50 milljónir evra
í lok september í fyrra, eða sem sam-
svaraði um sjö milljörðum króna á
þáverandi gengi. Skuld þessi stóð
utan við skuldir Straumborgar sjálfr-
ar. Skuld lettneska bankans og Stra-
umborgar nam því samanlagt um 17
milljörðum króna á þáverandi gengi.
Staða Straumborgar í dag er þó
þokkaleg miðað við efnahagsþreng-
ingarnar en félagið skuldar um 30
milljarða á móti 42 milljarða eignum
og tap félagsins nam um 8 milljörð-
um króna í fyrra. ,,Staðan þarna úti
hjá Jóni Helga er erfið,“ segir einn
af heimildarmönnum blaðsins en í
ársreikningi félagsins fyrir árið 2008
kemur fram að Straumborg hafi í lok
árs átt í viðræðum við lánardrottna
sína um breytingar á lánasamning-
um þar sem félagið gæti ekki staðið
við þá.
Einn heimildarmaður DV úr við-
skiptalífinu telur þó að staða Stra-
umborgar í ársreikningnum sé orðin
miklu verri en hún var um áramótin.
Ástæðan fyrir þessu er meðal annars
sú að efnahagsástandið í Lettlandi er
mjög bágborið. „Þú getur rétt ímynd-
að þér hvernig staða félagsins er í
dag. Staðan í Lettlandi er til dæmis
alveg skelfileg, alveg skelfileg,“ seg-
ir viðmælandinn en Alþjóðagjald-
eyrissjóðurinn gaf það til að mynda
út í apríl að ekkert land í heiminum
myndi fara eins illa út úr efnahags-
þrengingunum á þessu ári og Lett-
land.
Jón Helgi var því ekki frábrugðinn
flestum íslenskum auðmönnum að
því leytinu til að hann hafði greiðan
aðgang að bönkum innanlands sem
utan. Munurinn á honum og þeim,
til dæmis Exista-bræðrum, Jóni Ás-
geir Jóhannessyni og Björgólfi Guð-
mundssyni, var sá að hann tengdist
Kaupþingi ekki beint þar sem hann
sat ekki í stjórn bankans eða kom að
rekstri hans og bankinn sem hann
átti meirihluta var í öðru landi.
Inn á lyfjamarkaðinn
Jón Helgi er með það í burðarliðnum
um þessar mundir að færa út kvíarn-
ar og fara út í smásölu á lyfjum, sam-
kvæmt heimildum DV. Hann mun
ætla að setja á laggirnar lyfjaverslan-
ir sem munu selja lyf á lægra verði en
gengur og gerist í apótekum lands-
ins. Lyfin verða innflutt. „Það er búið
að vera í undirbúningi að hann fari
út í smásölu á lyfjum,“ segir heimild-
armaður DV.
Jón Helgi er nú þegar eigandi Vist-
or, heildverslunar með lyf og lækn-
ingavörur, sem hann á með Hregg-
viði Jónssyni, fyrrverandi forstjóra
Norðurljósa, í gegnum eignarhalds-
félagið Veritas Capital en Jón Helgi
er stjórnaformaður þess. Jón Helgi á
25 prósent í Veritas Capital en félag,
sem Hreggviður á meirihluta í, á 75
prósent. Hreggviður var í stjórn Ice-
landair og var einn af þeim sem gekk
út úr félaginu um leið og Jón Helgi.
Árið 2002 keypti Hreggviður lyfjafyr-
irtækið sem í dag heitir Vistor, sem
áður var Íslandsarmur lyfjafyrirtæk-
isins Pharmaco og tók Jón Helgi þátt
í því með honum.
Veritas Capital á einnig lyfjafyrir-
tækið Distica en Pharmaco á Íslandi
var á sínum tíma skipt upp í Vistor og
Distica og sjá fyrirtækin tvö um að-
skilda þætti starfsemi fyrirtækjanna.
Vistor sér um sölu- og markaðsstarf
ásamt lyfjaskráningu á meðan Disti-
ca sér um innflutning, vörustjórnun,
móttöku pantana og dreifingu til við-
skiptavina.
Jón Helgi hefur því gott bakland til
að opna lyfjaverslanir því hann er nú
þegar í lyfjainnflutningi og -dreifingu
til smásöluverslana. „Vistor og Disti-
ca eru mjög stórir aðilar á lyfjamark-
aðnum. Jón Helgi er því líka stór að-
ili í innflutningi og dreifingu á lyfjum
hér á Íslandi,“ segir heimildarmaður
DV. „Hann er með puttana þar líka.
Núna ætlar hann svo að færa sig upp
á skaftið og fara út í smásöluna líka,“
segir heimildarmaður blaðsins.
Jón Helgi lifir af
Aðspurðir hvernig þeir meti stöðu
Jóns Helga í dag segja heimildar-
menn blaðsins að staða hans hér
heima sé betri en staða hans úti í
Lettlandi og Rússlandi, þar sem Jón
Helgi á tvo banka sem kenndir eru
við Norvik. ,„Staðan þarna úti er erf-
ið. Ástandið hérna heima er þannig
að matvaran er að gera það gott fyr-
ir hann. Byggingarvaran gengur auð-
vitað erfiðlega. En ég held að hann
muni lifa þessar efnahagsþrengingar
af. Annars skiptir það líka máli hvers
konar samkomulag hann hefur gert
við viðskiptabankana sína,“ segir
heimildarmaður DV.
Jón Þór tekur undir þetta. „Ég
held að staða hans sé betri en margra
annarra. Ég held að hann hafi kom-
ið standandi út úr hruninu. Það er
eflaust erfitt í smásölunni alls staðar
og það er örugglega erfitt hjá honum
líka en þó ekki þannig að hann muni
ekki lifa þetta af,“ segir Jón Þór.
Veldi Jóns Helga í Krónunni
gríðarlegt
Þeir sem DV ræddi við eru því sam-
mála um að staða Jóns sé nokkuð góð
í dag miðað við stöðu margra ann-
arra. „Þetta er mikið veldi sem hann
hefur byggt upp hér á landi. Margar
af þeim búðum sem hann á eru mark-
aðsleiðandi á sínu sviði: BYKO, ELKO
og Intersport auk þess sem Krónan
hefur sótt gríðarlega í sig veðrið og
hlutdeild hans á matvælamarkaðn-
um hefur farið vaxandi. Ég held að
herkostnaðurinn úr stríðinu við Bón-
us sé að skila sér. Það eru klárlega
bara tveir risar á smásölumarkaðn-
um, hann og svo Hagar. Þetta er hins
vegar staðreynd sem lítið hefur verið
haldið á lofti hér á landi. Það þekkir
enginn Jón Helga í Krónunni þó svo
að fólk viti hver Jón Helgi í BYKO er,“
segir heimildarmaður DV.
Einn heimildarmaður DV gengur
svo langt að telja að Jón Helgi gæti
staðið uppi sem eini risinn á smá-
sölumarkaðnum ef stofnendur Haga
ná ekki að endurfjármagna félagið
og Nýi Kaupþing banki skiptir félag-
inu upp. ,,Staða hans hér heima er al-
veg gríðarlega sterk. Það er kannski
það sem ekki mikið hefur verið rætt
um því svo fáir tengja nafn hans við
Krónuna, Nóatún og allar hinar búð-
irnar. Allt þetta tal um Haga ... Fólk
sér ekki heildarmyndina. Hvað gerist
ef Högum verður skipt upp? Þá verð-
ur Norvik eini risinn á markaðnum,“
segir hann og ljóst er að dagar Jóns
Helga Guðmundssonar í íslensku
viðskiptalífi eru langt frá því að vera
liðnir, þvert á móti gæti mesta góðæri
Jóns Helga, þessa lítt þekkta manns á
íslenska markaðnum, runnið upp á
komandi árum.
Ljóst er jafnframt að framtíð Jóns
Helga veltur nokkuð á því hvers kon-
ar samningum hann nær við lánar-
drottna félaga sinna. Að því leyti til er
staða hans lík stöðu svo margra ann-
arra í íslensku viðskiptalífi þó svo að
viðmælendur DV telji að hann komi
ekki eins laskaður undan hruninu og
flestir aðrir.
Byggði á fjölskyldufyrirtækinu Jón Helgi byggði veldi sitt á fjölskyldufyrirtækinu
BYKO, sem faðir hans stofnaði við annan mann árið 1962. Eftir að hafa eignast
BYKO byrjaði hann að færa út kvíarnar. Hér sést hann með móður sinni og Gunnari
Birgissyni, bæjarstjóra í Kópavogi, við opnun Krónuverslunar í Lindunum í maí í fyrra.
Keppnin við Bónus Jón Helgi hefur í gegnum Krónuna átt í verðstríði við Bónus, búðina sem feðgarnir Jóhannes Jónsson og
Jón Ásgeir Jóhannesson byggðu upp frá grunni. Keppinautarnir líkjast að því leytinu til að Norvikur- og Hagaveldin voru í upphafi
byggð upp í kringum góðan rekstur og velgengni tveggja fjölskyldufyrirtækja, BYKO og Bónus.