Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.2009, Blaðsíða 10

10 föstudagur 20. nóvember 2009 helgarblað
„Bankahrunið og efnahagshrun-
ið, sem fylgdi í kjölfarið, afhjúpaði
alvarlegar meinsemdir í gerð þess
þjóðfélags, sem við höfum byggt upp
frá stofnun lýðveldisins.“
Þannig kemst Styrmir Gunnars-
son fyrrverandi ritstjóri Morgun-
blaðsins að orði í nýrri bók sinni;
Umsátrið - fall Íslands og endur-
reisn.
Meinsemdirnar segir hann vera
þær að þjóðin búi í sundruðu sam-
félagi. Í inngangi bókarinnar segir
hann að sterk hagsmunaöfl hafi tek-
ist á. „Kannski má líta svo á að þau
átök hafi endurspeglað dauðateygj-
ur hins gamla þjóðfélags, sem hafði
átt við alvarleg sjúkdómseinkenni að
stríða, og fæðingarhríðir þess nýja,
sem margir óska að verði til á fyrstu
árum nýrrar aldar.“
Styrmir segist fyrst, fyrir hálfri öld,
hafa starfað á vettvangi Sjálfstæðis-
flokksins og síðar á Morgunblaðinu,
„fyrst í fjarlægð frá valdakjarna sam-
félagsins en eftir því sem árin liðu sí-
fellt nær honum og kannski um skeið
verið hluti af honum.“
Styrmir fjallar um návígið í ís-
lensku þjóðfélagi sem valdi því að
deilur verði illvígari en ella. Rógur
um náungann og illt umtal sé dag-
legt brauð. „Við Íslendingar erum
eins og fjölskylda, sem föst er í víta-
hring innbyrðis átaka, sem valda því
að hún kemst hvorki lönd né strönd.
Neikvæðu hliðar návígisins í sam-
félagi okkar geta til dæmis verið þær
að forstöðumaður ríkisrekinnar eftir-
litsstofnunar, sem á góða vini, gamla
skólafélaga, frændur eða frænkur í
forystu stofnana eða fyrirtækja sem
sæta eftirliti, á einfaldlega erfitt með
að ganga hart að viðkomandi aðila,
vegna þess að ella geta vinslit verið
yfirvofandi og fjölskyldubönd rofn-
að,“ segir Styrmir einnig.
Vonlaus staða miklu
fyrr en opinbert var
Styrmir leiðir rök að því að hægt og
bítandi hafi nágranna- og viðskipta-
þjóðir hert vísvitandi að íslensku
bönkunum af ýmsum ástæðum. Æ
erfiðara hafi orðið að afla lánsfjár og
að halda lánalínum opnum. Það hafi
sumpart átt sér skýringar í þróun al-
þjóðlega fjármálamarkaðarins en
einnig andúð og tortryggni í garð ís-
lensku bankanna sem fjármögnuðu
útþenslu sína einkum með útgáfu
skuldabréfa til nokkurra ára og síðar
með söfnun innlána meðal sparifjár-
eigenda í nágrannalöndunum.
Styrmir gengur svo langt að segja
að á ársfundi G 10 ríkjanna í apríl
2008, sem haldinn var í tengslum við
ársfund Alþjóðagjaldeyrissjóðsins,
hafi orðið til einhvers konar sam-
staða um að herða að Íslendingum.
„Eftir þann fund koma fulltrúar okk-
ar nánast alls staðar að lokuðum dyr-
um.“
Styrmir skýrir meðal annars frá
tilraun Davíðs Oddssonar á einum af
fundum seðlabankastjóra heimsins í
Basel í Sviss til þess að afla lánsfjár.
Þetta var skömmu fyrir bankahrun
og lánið átti að liðka fyrir flutningi
Icesave-reikninganna yfir í dóttur-
fyrirtæki Landsbankans í Bretlandi
og þar með yfir í breska lögsögu.
Davíð ræddi þar við Timothy Geith-
ner, sem nú er fjármálaráðherra
Bandaríkjanna og spurði hann hvort
bandaríski seðlabankinn gæti lánað
Íslendingum 2 til 3 milljarða dollara
eða sem samsvarar 370 milljörðum
króna. Viðbrögð Geithners komu
nokkru síðar: „Davíð, ykkur vantar
ekki 2 til 3 milljarða dollara. Sú upp-
hæð skiptir engu máli. vandi ykkar
er yfirþyrmandi ( e. overwhelming).
Þessi upphæð er ekki raunsæ.“
Davíð kvaðst þá hafa rætt með-
al annars við Trichet, bankastjóra
Seðlabanka Evrópu og hann hefði
nefnt þann möguleika að Ísland
leitaði til Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
„Viðbrögð Geithners voru þessi, þar
sem þeir tveir stóðu með kaffibolla
í höndunum í fundarhléi: „Aha. He
offered you the kiss of death.“ Hann
bauð þér upp á koss dauðans.“
Að mati Styrmis segja þessi orð
Geithners harla afdráttarlausa sögu
um viðhorf Timothy Geithners til
AGS.
Deilan um AGS
Neikvæð afstaða Davíðs Oddsson-
ar til Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og
manna sem standa honum nálægt
er vel þekkt. DV hefur lagt drög að
því að fá staðfestingu Geithners á
þessum orðum sem eftir honum eru
höfð.
Þorvaldur Gylfason, hagfræði-
prófessor gat um neikvæð viðhorf til
sjóðsins í grein í Fréttablaðinu í gær,
en hann er einn þeirra sem varið hef-
ur aðgerðir sjóðsins og aðstoð þá sem
hann getur veitt í efnahagshremm-
ingum þjóðarinnar. „Ekki kemur á
óvart að þeir, sem mesta ábyrgð bera
á hruninu, reyni að skella skuldinni
á sjóðinn. Hitt kemur meira á
óvart, að fólk, sem ber
enga ábyrgð á hrun-
inu, skuli bergmála
gamla gagnrýni á
sjóðinn með há-
reysti og reyna að
draga hann til
ábyrgðar á
Seðlabankinn. Menn vissu allt en
gátu ekkert gert, að mati Styrmis.
Davíð hefði getað sagt af sér með
þeim orðum að ekkert væri hlustað á
viðvaranir hans.
Styrmir Gunnarsson, fyrrverandi ritstjóri Morgunblaðsins,
segir að sá dagur komi þegar meira jafnvægi komist á mat fólks
á verkum Davíðs Oddssonar, umdeildasta stjórnmálamanns
á síðustu áratugum. Í Umsátrinu, nýrri bók sinni um banka-
hrunið, segir Styrmir að Davíð hafi fyrst orðað það í nóvember
2005 að bankakreppa kynni að skella á íslensku þjóðinni. Dav-
íð hafði þá varla verið tvo mánuði í starfi seðlabankastjóra.
Styrmir er sannfærður um að meinsemdir hafi hreiðrað um
sig í íslensku þjóðlífi á löngum tíma og talar um alvarleg sjúk-
dómseinkenni. Þau virðast þó lítið tengd persónu Davíðs, sem
tíðast er nefndur í bókinni.
Þjóðfélag með alvarleg sjúkdómseinkenni
„Á fundinum sagði Davíð Oddsson, sem þá hafði
verið formaður bankastjórnar Seðlabankans í
tæpa tvo mánuði, að íslenzka bankakerfið gæti
hrunið.“
JóhAnn hAukSSOn
blaðamaður skrifar: johannh@dv.is
Rithöfundurinn. Styrmir seg-
ist fyrst, fyrir hálfri öld, hafa
starfað á vettvangi
Sjálfstæðisflokksins og
síðar á Morgunblað-
inu, „fyrst í fjarlægð
frá valdakjarna sam-
félagsins en eftir
því sem árin liðu
sífellt nær honum
og kannski um
skeið verið hluti af
honum.“