Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.2010, Blaðsíða 14

14 fréttir 3. september 2010 föstudagur
Sigurður Hólm Gunnarsson segir að ákveða verði hvað er sanngjarnt:
Aðskilnaður er jafnréttismál
„Það stendur í stjórnarskránni að all-
ir skuli vera jafnréttháir samkvæmt
lögum en svo stendur á öðrum stað
að ein sérstök kirkjudeild, sem er hin
evangelíska lútherska kirkja sem nú
er þjóðkirkja, skuli vera þjóðkirkja og
njóta sérstakrar verndar ríkisvalds-
ins,“ segir Sigurður Hólm Gunnars-
son sem hefur lengi talað fyrir að-
skilnaði ríkis og kirkju. Hann segir
þau rök ekki eiga við sem notuð hafa
verið að ríkið hafi ekki efni á að að-
skilja ríki og kirkju. Hann segir að-
skilnað ríkis og kirkju vera jafnrétt-
ismál.
„Prófaðu að taka út þjóðkirkjuna
og setja í staðinn konur, Sjálfstæð-
isflokkinn, íþróttafélagið KR eða
bara eitthvað. Þá sér maður hvað
það er óeðlilegt að ein stofnun njóti
sérstakrar stjórnarskrárbundinnar
verndar umfram aðra.“
„Við þurfum fyrst að ákveða hvað
er rétt og sanngjarnt í þessu máli.
Þegar við erum búin að ákveða það
getum við skoðað þessa praktísku
hluti,“ segir Sigurður. „Sama hvaða
samningar koma úr því geta þeir ekki
verið verri en þeir sem eru til stað-
ar. Þeir samningar gera í rauninni
ráð fyrir því að ríkið greiði kirkjunni
af þessum jörðum endalaust. Það er
ekkert endilega sanngjarnt að þjóð-
kirkja, eða sú kirkja sem er þjóð-
kirkja, fái allan þann pening sem er
að fá af þessum jörðum. Þetta þarf
að skoða og er ekkert mjög einfalt
mál. En til þess að skoða þetta þurfa
alþingismenn og ráðherrar fyrst að
viðurkenna að það er rétt og eðlilegt
að aðskilja ríki og kirkju og þá get-
um við skoðað það hvað til þess þarf,
hvað það á eftir að kosta og hvern-
ig praktísku málin verða útfærð að
lokum. Það er bara aukaatriði,“ seg-
ir Sigurður og jafnframt að raunhæft
sé að skilja ríki og kirkju í sundur á
næstu árum.
Sigurður Hólm Sigurður hef-
ur lengi barist fyrir aðskilnaði
ríkis og kirkju. Hann segir að
um jafnréttismál sé að ræða.
„Samband ríkis og kirkju er ekki heil-
agt fyrir mér. Enda er það ekki gamalt,
varð til árið 1907 og á rætur í stjórn-
arskránni frá 1874,“ segir séra Þórhall-
ur Heimisson, sóknarprestur í Hafn-
arfjarðarkirkju. Árni Þór Sigurðsson,
þingmaður VG, ætlar að leggja fram
frumvarp á Alþingi í vetur um að-
skilnað ríkis og kirkju. Séra Þórhall-
ur telur mikilvægast að kirkjan haldi
áfram þjónustu sinni í landinu hvort
sem hún verði jafn-samofin ríkinu og
nú eður ei.
Þjóðkirkjan á nú undir högg að
sækja vegna kynferðisbrota Ólafs
Skúlasonar, fyrrverandi biskups. Það
virðist hafa endurvakið umræður um
að skilja beri að ríki og kirkju, en nokk-
ur ásókn hefur verið í að skrá sig úr
þjóðkirkjunni að undanförnu. Í Þjóð-
arpúlsi Capacent Gallup í desember
2009 kom fram að 74 prósent lands-
manna væru hlynnt aðskilnaði ríkis
og kirkju og er það langhæsta hlutfall
sem mælst hefur frá upphafi.
Ekki ríkiskirkja á Íslandi
Ef ákveðið yrði að aðskilja ríki og
kirkju á Íslandi yrði að fella brott 62.
gr. stjórnarskrárinnar um að hin ev-
angelíska lúterska kirkja skuli vera
þjóðkirkja á Íslandi og ríkið skuli að
því leyti styðja hana og vernda. Sú
lagabreyting yrði borin undir þjóðar-
atkvæðagreiðslu.
Þórhallur segir að ekki megi rugla
saman fyrirkomulagi þjóðkirkjunn-
ar íslensku við það sem er við lýði
til dæmis í Danmörku. „Ríkiskirkjur
kallast þær kirkjur sem eru algerlega
háðar ríkisvaldinu um alla hluti og
ráða sér á engan hátt sjálfar. Í Dan-
mörku er kirkjan ríkiskirkja. Biskupar
eru ráðnir af kirkjumálaráðherra. Það
eru ekki gefnar út nýjar sálmabækur
án þess að þingið samþykki þær,“ segir
séra Þórhallur. „Þjóðkirkjan íslenska
er hins vegar frjálst og sjálfstætt trú-
félag. Hún ræður öllum sínum innri
málefnum sjálf innan lagaramma rík-
isins. Hver söfnuður þjóðkirkjunnar
er sjálfstæður varðandi eigin rekstur
sem byggir á sóknargjöldum sem rík-
ið innheimtir fyrir þjóðkirkjuna eins
og öll önnur trúfélög. Auk þess greiðir
ríkið laun presta, prófasta, vígslubisk-
upa og biskupsembættisins á grund-
velli samnings frá 1907 milli ríkisins
og kirkjunnar. Þá afhenti kirkjan rík-
inu allar þær jarðir er áður höfðu stað-
ið undir rekstri embættanna. Í stað-
inn skyldi ríkið greiða laun presta.“
Höfuðmál að viðhalda
þjónustunni
Andstæðingar aðskilnaðar ríkis og
kirkju hafa löngum bent á að hann
gæti reynst ríkinu snúinn vegna jarð-
anna sem kirkjan myndi gera tilkall
til. „Mér finnst ekki að það eigi að
vera forsendan og aðalmálið í um-
ræðunni,“ segir séra Þórhallur Heim-
isson. „Það sem skiptir höfuðmáli er
að kirkjan haldi áfram þjónustu sinni.
Menn hafa stungið upp á því að hver
söfnuður fyrir sig geti séð um þjón-
ustu kirkjunnar. Ég mun áreiðan-
lega geta haldið þjónustunni áfram
hér í Hafnarfirði, þó að þjóðkirkjan
verði lögð niður og Hafnarfjarðar-
kirkja verði sjálfstæður söfnuður. En
hvernig á það að vera hægt á Rauf-
arhöfn eða Fáskrúðsfirði og þessum
litlu stöðum, þar sem kirkjan myndi
ekki hafa bolmagn til að gera neitt?
Stofnunin verður að geta sinnt þjón-
ustu sinni.“
Skilgreiningaratriði
Séra Þórhallur segir mikilvægt að
landsmenn átti sig á og skilgreini
hvað felist í títtnefndum aðskilnaði.
„Hvað er átt við þegar við tölum um
aðskilnað ríkis og kirkju? Er það 62.
grein stjórnarskrárinnar? Hún er í
rauninni yfirlýsing um að ríkið vilji
af sögulegum forsendum styðja við
þessa stofnun og þessa hugmynda-
fræði, ekki endilega trúarbrögðin,
en það hefur haft mótandi áhrif á Ís-
land. Sumir halda til dæmis að for-
seti Íslands þurfi að vera kristinn,
þurfi að vera meðlimur þjóðkirkj-
unnar, en svo er ekki. Ég hef aldrei
fengið almennileg svör um það hvað
menn eiga við þegar rætt er um að-
skilnað. Er það uppgjör jarðanna
sem kirkjan eftirlét ríkinu árið 1907?
Og ef við gerum það, breytir það ein-
hverju í sjálfu sér?“
Séra Þórhallur segist eindreginn
stuðningsmaður trúfrelsis og að öll-
um trúarbrögðum sé gert jafnhátt
undir höfði. „Það eiga allir söfnuðir
og allir einstaklingar að hafa jafnan
rétt til þess að iðka trú sína.“
Kirkja fyrir fólkið
„Það er alltaf einhver uggandi yfir
breytingum,“ segir Þórhallur um það
hvort hann hafi fundið fyrir vaxandi
ótta í prestastéttinni vegna háværr-
ar umræðu um aðskilnað. „En ég og
mínir nánustu starfsbræður lítum á
þetta sem spennandi tækifæri til að
ræða þessa hluti. Við höfum ekki gert
það lengi. Við getum spurt okkur um
það út á hvað þjóðkirkja gangi eigin-
lega og hvað felist í tengslunum við
ríkið. Sumir vilja kannski að þjóð-
kirkjan sé embættismannakirkja, en
ég vil það ekki. Ég vil að hún sé al-
þýðukirkja, kirkja fólksins.“
Samband ríkiS og
kirkju ekki heilagt
Séra Þórhallur Heimisson, sóknarprestur í Hafnarfjarðarkirkju, segir að samband ríkis og kirkju sé ekki
heilagt. Umræðan um aðskilnað gæti því verið spennandi tækifæri fyrir presta og almenning að ræða um
stöðu kirkjunnar í samfélaginu. Höfuðmálið sé að þjónusta kirkjunnar haldi áfram alls staðar á landinu.
HElGi Hrafn GuðmundSSon
blaðamaður skrifar: helgihrafn@dv.is
Það er alltaf einhver ugg-
andi yfir breytingum.
Þórhallur í Hafnarfirði Þórhallur
Heimisson prestur segir samband ríkis og
kirkju ekki vera heilagt. mynd Karl PEtErSSon