Dagblaðið Vísir - DV - 08.10.2010, Blaðsíða 18

er að tillit yrði tekið til þess að vandinn er af mis-
jöfnum toga. En að sjálfsögðu þurfti þetta að
vera þannig að væri um sambærilegan vanda að
ræða yrði hann meðhöndlaður með sambæri-
legum hætti frá einum banka til annars.
Hvað skal gera við banka sem er að komast
niður undir sett mörk um eigið fé?
Hvernig á að meðhöndla banka sem líklegur
er til þess að lenda undir mörkunum en hugsan-
lega er hægt að bjarga?
Hvernig veit maður að banki sem er á góðri
leið með að tapa öllu eigin fé á sér ekki við-
reisnar von? Þetta þarf allt að meta út frá fyrir-
liggjandi gögnum. Við höfum reiknilíkan af því
hvernig þetta getur farið í hverju tilviki. Við leggj-
um miklar upplýsingar um bankana inn í þetta
reiknilíkan sem skilar síðan niðurstöðu. Við
reynum að miða spárnar við að minnsta kosti
tvö ár. Ef menn telja að eigið fé banka sé nálægt
hættumörkum en að þeir eigi góða lífsmögu-
leika nægir oft að votta það opinberlega með
eins konar yfirlýsingu. Stuðningsnefnd bank-
anna innleiddi í þessu sambandi það sem við
köllum fjármagnstryggingu. Hún fólst í loforði
um að færi eigið fé banka undir 9 prósent myndi
ríkið leggja til fé til að hífa það upp yfir sett mark.
Í flestum löndum er það svo að ríkið sjálft sér um
að leggja til nýtt eigið fé en seðlabankar ábyrgjast
lausafjárstöðu. Þannig er það í flestum löndum.
Það er ekki gott að blanda þessu saman því að
það getur verið viðkvæmt í pólitísku tilliti.
Nordbankinn fór aðeins undir 8 prósenta
markið og horfur hans voru ekki sérlega góðar.
Það var hins vegar mat manna að sá banki hefði
góðar lífslíkur og gæti endurgreitt stuðninginn.
Sú varð raunin og matið reyndist rétt.
Slæmur banki – góður banki
Í þriðja tilvikinu, tilviki Gotabankans, var lána-
safnið svo slæmt að lífslíkur bankans voru hverf-
andi og ljóst að björgunaraðgerðir myndu ekki
duga.
Í þessu sambandi má nefnda það sem við höf-
um notast við hér í Svíþjóð, en það er að skipta
bönkunum upp í góða og vonda banka. Þetta
er ennig kallað eignasýslufélög bankanna. Þeg-
ar verið er að meðhöndla banka með afar slæmt
lána safn verður álagið á eigið fé hans mikið og
taphættan mikil. Þetta verður stundum til þess
að menn freistast til að selja lánasafn af þessu
tagi með miklum afföllum, á brunaútsölu eins
og það er kallað. Ríkið er hins vegar þolinmóður
eigandi með gott úthald. Þetta leiddi til þess að
ákveðið var að skilja milli góðra og slæmra út-
lána. Stofnuð voru tvö eignasýslufélög, Secur-
um og Retriva, hið fyrra tók yfir slæmar skuld-
bindingar Nordbankans, hitt tók að sér slæm lán
Gotabankans. Þessi „slæmi banki“ hafði vitan-
lega aðgang að þessum vondu eignum og verk-
efnið var að hámarka endurheimtur af lánunum.
Hinum megin, í góða bankanum, var sett inn
nýtt þolinmótt fjármagn.
Í rauninni var bankakreppan hér eins konar
fasteignakreppa. Hér í miðborg Stokkhólms
lækkaði fasteignaverð um 60 prósent. Áður
hafði verðið hækkað upp úr öllu valdi. Það var
ekkert vit í því að selja fasteignir við þessu verði
árin 1992 og 1993 og vildum vitanlega bíða.
Þess vegna settum við eignirnar inn í þennan
„vonda banka“, eða félagið á hans nafni, og þess
utan nægilega mikið fjármagn frá ríkinu til þess
að halda utan um þetta og ráða fólk til verka.
Þetta er ekki lítið mál. Ég þekki mann sem sá um
eignasafnið. Skjölin um þetta eru nú varðveitt í
Linköping á 3.000 hillumetrum.
Vel heppnuð aðgerð
Hér erum við komnir að því sem heppnaðist afar
vel og vakið hefur athygli víða því að með þessu
tókst okkur að endurheimta allt og þar að auki
var ágóðinn það mikill að talsvert endurheimt-
ist af því sem ríkið lagði í þetta. Þetta byggðist á
þolinmæði og úthaldi. Þetta er eiginlega saga um
sigurgöngu að þessu leyti.
Svo eru það „góðu bankarnir“. Í þeim voru
góðu eignirnar, ef svo má segja. Það var að vísu
smávægilegu af „vondum eignum“ haldið eft-
ir í þeim. Það þurfti að styðja þá með eiginfjár-
framlagi frá ríkinu. Þessi hluti Gotabankans var
seldur hæstbjóðanda þegar fram liðu stundir og
nú er Gotabankinn fínn banki í fullum rekstri.
Vandinn er sá að ef þú selur banka í kreppu-
ástandi sem ekki hefur verið skipt upp með þess-
um hætti vill væntanlega enginn kaupa hann á
viðunandi verði. Allir eru hræddir við slæma
hluta eignasafnsins og þora ekki fyrir sitt litla líf
að kaupa. Þegar Bear Sterns-bankinn var seld-
ur þurfti bandaríski seðlabankinn að gefa út
tryggingu fyrir kaupandann gagnvart þeim eign-
um sem taldar voru verðlitlar eða áhættusamar.
Þetta er eiginlega einfalt. Þetta byggðist í reynd-
inni á því að ríkið og ríkissjóður hefur miklu
meira úthald en aðrir sem eigandi á erfiðum tím-
um. Á markaði vilja menn sjá hagnað eftir 2 til 3
ár en þarna var kannski um að ræða 10 ára tíma-
bil áður en vænta mátti hagnaðar.
Að finna botninn
Þegar áfallið verður eiga menn það til að ein-
blína á það tap sem verður á pappírunum ef svo
má segja. En verðfall til dæmis á hlutabréfum
eða fasteignum er ekki eins og steinn sem fellur
til botns. Aðstæður breytast og fasteignirnar eru
á sínum stað. Allt getur snúist við og tímaþáttur-
inn skiptir þar mestu máli.
Til eru lönd sem farið hafa þessa leið en mér
finnst sum þeirra hafa misnotað þetta kerfi. Þau
hafa séð fyrir sér þessa lausn, að skipta upp.
Hægt er að gera þrenn mistök. Fyrsta spurning-
in er þessi: Á hvaða verði á að flytja verðlítið eða
áhættusamt eignasafn frá „góða bankanum“ yfir
í þann vonda? Þetta er hægt að gera á nafnvirði
eða því sem menn telja æskilegt gangverð. Ég
lána þér 100 milljónir og vil fá 100 milljónir til
baka þó að ég viti að þú getir ekki borgað. Hvað
gerist þá? Góði bankinn verður ekki í mikilli þörf
fyrir innspýtingu en vondi bankinn getur tapað
gríðarlegum fjármunum og verður í mikilli þörf.
Í öðru lagi er hægt að taka áfallið inn í reikning-
inn og afskrifa strax. Um leið myndast gríðarleg
þörf fyrir endurfjármögnun frá upphafi. Marg-
ar ríkisstjórnir eru hræddar við þetta. Kosturinn
er hins vegar sá – eins og stuðningsnefnd bank-
anna undir stjórn Stefans Ingves hélt fram – að
með því að afskrifa strax væru miklu meiri líkur
á því að koma hjólum markaðarins af stað aftur.
Enginn vill byrja á því að selja með miklu tapi því
að slík sala er ekki gott veganesti. Menn bíða því
og bíða stundum of lengi. Ef verðlagið er lágt og
hreyfing kemst á markaðinn við slíkar aðstæður
hefur botninum verið náð. Falli verðið ekki frek-
ar finnur markaðurinn fyrir botninum og byrjar
að fóta sig upp á við á ný. Þetta heppnaðist í Sví-
þjóð.“
Heppni eða hæfni?
Spyrja má hvort árangur Svía við endurreisnina
hafi byggst á hæfni, kunnáttu og færni eða ein-
faldlega heppni. Göran hefur ákveðið svar við
þessu og ber þetta saman við fótboltann. „Ég
svara þessu stundum á þann veg að spyrja á
móti: Hverjir spila fallegasta fótboltann í heim-
inum? Þú segir Brasilía og ég spyr þá aftur:
Hvers vegna vinnur brasilíska landsliðið ekki
alltaf? Kjarni málsins er sá að það er ekki endi-
lega samband á milli fegurðar og árangurs eða
skilvirkni. Við getum tengt þetta rakleiðis við
bankahrunið. Það er hægt að bíða lengi eft-
ir því að fá allar upplýsingar í hendur. Eins er
það í knattspyrnunni. Menn geta reiknað allt
út og vitað mikið um allar aðstæður og and-
stæðinginn. Ef menn bíða of lengi getur tím-
inn runnið út og andstæðingurinn nær boltan-
um. Þetta er einhver blanda af heppni og færni
eða hæfni. Hæfnin felur í sér að geta sagt við
sjálfan sig: Nú veit ég nægilega mikið, nú hef
ég yfirsýn og get metið aðstæður til fulls. Og nú
verð ég að skjóta á markið. Þegar skotið ríður
af getur tvennt gerst; að skotið er í stöngina og
boltinn lendir í markinu eða að boltinn lendir
utan marksins. Í sænska tilvikinu lenti boltinn í
markinu. Sem sagt: Heppnin liggur í andartak-
inu þegar skotið ríður af, en færnin eða hæfn-
in er í lykilhlutverki í aðdraganda skotsins. Um
bankakreppuna og okkar starf má segja í þess-
ari líkingu að ef menn hefðu aldrei aflað sér
kunnáttu og þekkingar hefðu menn ekki einu
sinni aflað sér tækifæris til að vera heppnir. Við
urðum að greina, nota þekkinguna og hæfnina
til að skapa okkur stöðu og verkfæri til að gera
réttu hlutina.
Þitt sjónarmið á erindi
Framboðsfrestur rennur út á hádegi 18. október 2010
Stjórnlagaþing - Borgartúni 24 – 105 Reykjavík – sími 422-4400 - www.stjornlagathing.is - www.kosning.is - www.landskjor.is
Stjórnlagaþing 2011
18 viðtal 8. október 2010 föstudagur
„Yfirvöld í löndum Suður-Evrópu hafa því síður kjark
til þess að segja opinberlega það sem segja þarf og
mér finnst það ekki gott enda alinn upp við aðrar
aðstæður.“ mynd jóHAnn HAukSSon
Við sundin í hjarta Stokkhólms Gjaldeyr-
isforði Svía þurrkaðist upp á 10 dögum og
seðlabanki landsins hækkaði stýrivexti í 500
prósent yfir eina helgi. mynd jóHAnn HAukSSon