Dagblaðið Vísir - DV - 14.01.2011, Page 10

10 | Fréttir 14.–16. janúar 2011 Helgarblað
Að baki kærum til Hæstaréttar
vegna stjórnlagaþings leynast rík-
ir hagsmunir sem lengi hefur ver-
ið deilt um í íslensku þjóðfélagi.
Þeir snúast fyrst og síðast um eign-
arhald á auðlindum. Að slepptum
björgunarstörfum eftir hrun fjár-
málakerfisins komust þessir hags-
munir aftur í sviðsljósið og eru
reyndar nú þegar ríkur þáttur þjóð-
félagsumræðunnar. Má þar nefna
nærri 50 þúsund manns sem und-
irritað hafa áskorun til stjórnvalda
á vefnum orkuaudlindir.is þar sem
þess er krafist að undið verði ofan
af kaupum Magma Energy á HS
Orku og að efnt verði til þjóðarat-
kvæðagreiðslu um eignarhald á
orkuauðlindum landsins.
Að sama skapi hefur samstarfs-
nefnd á vegum sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra komist að
þeirri niðurstöðu að tryggja beri
með ákvæði í stjórnarskrá að auð-
lindir sjávar verði í eigu þjóðarinn-
ar. Þetta er tekið fram undir merkj-
um svonefndrar samningaleiðar
sem mikill meirihluti hópsins skrif-
aði undir.
Stríð í vændum enn á ný
Svo langt sem þessar hræringar ná
eiga þær samhljóm í stefnuyfirlýs-
ingu núverandi ríkisstjórnar og
mikils meirihluta þeirra sem val-
ist hafa til setu á stjórnlagaþingi
sem senn kemur saman ef dóm-
stólar komast að þeirri niðurstöðu
að framkvæmd kosninganna til
þingsins hafi verið lögmætar. Nán-
ar er greint frá fyrirtöku málsins í
Hæstarétti síðastliðinn miðvikudag
á öðrum stað í umfjöllun þessari.
„Standa þarf vörð um sameign
þjóðarinnar á náttúruauðlindum
sínum... Stjórnarskrá lýðveldis-
ins þarf að breyta svo að hún verði
grundvöllur umhverfisverndar til
framtíðar,“ segir orðrétt í stefnuyfir-
lýsingu ríkisstjórnarinnar.
Þessi orð eiga samhljóm í því
sem þar er sagt um sjávarútveginn,
en það stefnumið ríkisstjórnar-
innar stendur enn óbreytt að ríkið
innleysi aflaheimildir í krafti þjóð-
areignar og leigi þær út gegn auð-
lindagjaldi. „Með sérstöku ákvæði
í stjórnarskrá verði undirstrikað
að fiskistofnarnir umhverfis landið
séu sameign þjóðarinnar. Úthlut-
un aflaheimilda er tímabundinn
afnotaréttur og myndar ekki und-
ir neinum kringumstæðum eign-
arrétt eða óafturkallanlegt forræði
einstakra aðila yfir heimildunum,“
stendur orðrétt í stefnuyfirlýsing-
unni.
Útrásarmenn og stjórnmálin
Núverandi ríkisstjórn Samfylkingar
og Vinstri hreyfingarinnar - græns
framboðs hefur heitir því að taka
á auðlindamálum. Með rökum má
halda því fram að með því að efna
til þjóðaratkvæðagreiðslu um per-
sónukjör til stjórnlagaþings sé veg-
ferðin hafin um auðlindamálin
þótt ekkert sé gefið um niðurstöður
stjórnlagaþingsins.
Meira en tveggja ára starf stjórn-
arskrárnefndar á vegum Alþingis
skilaði engri niðurstöðu og hefur
sú nefnd ekki verið starfandi síð-
ustu þrjú árin. Innan hennar var
hart tekist á um séreign eða þjóð-
areign á náttúruauðlindum. Þau
átök náðu hámarki síðustu mán-
uðina fyrir þingkosningarnar 2007.
Svo vill til að í aðdraganda þessa
höfðu útrásarvíkingar innan FL
Group og Landsbankans bland-
að sér í slaginn um eignarhald og
arðinn af orkulindunum. FL Group
átti Geysi Green Energy og reyndi
að komast að útrásarverkefnum
Orkuveitu Reykjavíkur í gegnum
stofnun Reykjavik Energy Invest
(REI) í mars árið 2007. Landsbank-
inn hafði stofnað útrásarfélag með
Landsvirkjun, HydroKraft Invest.
Stofnun félagsins var í samræmi
við þær áherslur ríkisstjórnarinn-
ar sem sóttar voru í landsfundar-
ályktun Sjálfstæðisflokksins um
auðlindanýtingu: „Tímabært er að
leysa úr læðingi krafta einkafram-
taksins svo að íslensk sérþekk-
ing og hugvit fái notið sín til fulls í
þeirri útrás.“
Svo vill til að nokkru fyrr greiddu
þessi sömu félög, FL Group og
Landsbankinn, samanlagt 55 millj-
ónir króna í sjóði Sjálftstæðis-
flokksins. Þegar upp komst ákvað
Geir H. Haarde, þáverandi formað-
ur flokksins og forsætisráðherra,
að skila framlögunum og tók einn
fulla ábyrgð á þeim.
Sala orkufyrirtækja hefst
Mörgum mánuðum eftir rausnar-
legt framlag FL Group og Lands-
bankans í flokkssjóði Sjálfstæð-
isflokksins ákvað ríkisstjórn
Framsóknarflokks og Sjálfstæð-
isflokks að selja 15 prósenta hlut
ríkisins í Hitaveitu Suðurnesja.
Sölunni stýrði framkvæmdanefnd
um einkavæðingu, þeir Baldur
Guðlaugsson, þáverandi ráðu-
neytisstjóri í fjármálaráðuneytinu,
Illugi Gunnarsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, Kristinn Hall-
grímsson lögfræðingur, fulltrúi
framsóknarmanna í nefndinni, og
Sævar Þór Sigurgeirsson endur-
skoðandi.
Þann 30. apríl 2007, skömmu
fyrir þingkosningarnar, ákvað Árni
M. Mathiesen fjármálaráðherra að
taka tilboði Geysis Green Energy.
Söluverðið var liðlega 7,6 millj-
arðar króna. Tilboðið var nærri
þremur milljörðum króna hærra
en næsthæsta tilboðið. Tilboð FL
Group og Hannesar Smárasonar,
aðaleiganda GGE, var í raun meira
en 60 prósentum hærra en næst-
hæsta tilboð.
Telja má líklegt að kapphlaupið
um hlut ríkisins í Hitaveitu Suður-
nesja árið 2007 hafi markað upp-
hafið að nýju og uppsprengdu
verðmati orkufyrirtækjanna í land-
inu.
Engum blöðum er um það að
fletta að áhugi FL Group var vak-
inn sem og Landsbankans á að
hagnýta sér tækifærin sem skapast
höfðu með yfirlýstri stefnu stjórn-
arflokkanna um einkavæðingu á
sviði orkuvinnslu og orkuútrásar.
Sjálfstæðisflokkurinn átti raunar
frumkvæði snemma árs 2007 að
því að hafnar yrðu viðræður við
Landsbankann um stofnun útrás-
ararms Landsvirkjunar og Orku-
veitu Reykjavíkur. Ekkert þurfti
að koma á óvart í þessu efni. Geir
H. Haarde, formaður Sjálfstæðis-
flokksins á þessum tíma, lýsti því
yfir á landsfundi flokksins í apríl
sama ár að stefna bæri að einka-
væðingu Landsvirkjunar og orku-
fyrirtækja. Undir þetta hafði Frið-
rik Sophusson, þáverandi forstjóri
Landsvirkjunar og flokksbróðir
hans tekið.
Átök á þingi undir þrýstingi
auðmanna
Verðugt er að líta til stjórnarsátt-
mála ríkisstjórnar Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokksins
sem í gildi var 2003 til 2007. Þar
var meðal annars kveðið á um að
styrkja ætti hagsmuni sjávarbyggða
og auka byggðakvóta svo nokkuð
sé nefnt. „Ákvæði um að auðlindir
sjávar séu sameign íslensku þjóð-
arinnar verði bundið í stjórnar-
skrá,“ stóð þar orðrétt.
Skömmu eftir að þing kom sam-
an í ársbyrjun 2007, aðeins um fjór-
um mánuðum fyrir þingkosning-
arnar þá um vorið, upphófust mikil
átök á þingi um tillögu stjórnar-
flokkanna að auðlindaákvæði sem
færa átti inn í stjórnarskrá. Siv Frið-
leifsdóttir, þáverandi heilbrigðis-
ráðherra, setti á flokksþingi Fram-
sóknarflokksins um þetta leyti
Sjálfstæðisflokknum úrslitakosti ef
ákvæði um sameign þjóðarinnar á
Hatrömm átök
um auðlindirnar
n Nær 50 þúsund manns vilja rifta kaupum Magma Energy á HS Orku n Eignarhald
á náttúruauðlindum kemur til kasta stjórnlagaþings n Þorri þingfulltrúa vill að
auðlindir verði í þjóðareign n Það er andstætt vilja Sjálfstæðisflokksins og LÍÚ
Jóhann Hauksson
blaðamaður skrifar johannh@dv.is
Séreignarrétturinn í öndvegi Davíð Oddssyni og Geir H. Haarde þótti ekki óeðlilegt að
vinna að einkavæðingu orkufyrirtækjanna í landinu. Því tóku útrásarvíkingar fengins hendi.
Andóf gegn ofríki Björk Guðmundsdóttur og Ómari Ragnarssyni hefur tekist að fá tugþúsundir með sér í baráttunni gegn ofríki gegn
nátttúrunni og erlendu eignarhaldi á orkuauðlindum.