Dagblaðið Vísir - DV - 14.01.2011, Blaðsíða 16

16 | Fréttir 14.–16. janúar 2011 Helgarblað Fréttir | 17
Stofnun stjórnsýslufræða og stjórn-
mála við Háskóla Íslands boðaði til
hádegisfundar á fimmtudag und-
ir yfirskriftinni „Eru skýrslur er-
lendra sendimanna traust heimild
um íslensk stjórnmál?“. Frummæl-
endur á fundinum voru þeir Krist-
inn Hrafnsson, talsmaður Wiki-
leaks, Jón Ólafsson, prófessor við
Háskólann á Bifröst, og Styrmir
Gunnarsson, fyrrverandi ritstjóri
Morgunblaðsins. Fóru þeir þrír um
víðan völl og reyndu ekki aðeins að
greina heimildagildi skýrslnanna
sem skrifaðar voru af bandarískum
sendiráðunautum og birtust í heild
sinni á Wikileaks, sama dag og fund-
urinn fór fram. Einnig reyndu þeir
að greina heimildagildi skýrslna
frá sendiráðunautum í heild sinni í
þeirri miklu hulduveröld sem utan-
ríkisþjónustan er. Kenndi þar ým-
issa grasa en einn frummælenda
taldi utanríkisþjónustu vera orðna
úrelta með öllu.
Embættismenn sýndu meiri
fagmennsku
Kristinn Hrafnsson tók fyrstur til
máls og benti á að ætíð gæti reynst
erfitt að meta heimildagildi gagna,
sérstaklega frétta frá fjölmiðlum.
Benti hann á að erfitt hefði til að
mynda verið að leggja mat á leiðara
Styrmis Gunnarssonar, þegar hann
gegndi stöðu ritstjóra Morgun-
blaðsins. Ætíð yrði að taka til greina
í hvaða þágu fréttir væru skrifað-
ar, hvort þær þjónuðu hagsmunum
einhverra aðila eða samtaka.
Kristinn sagði að það sem með-
al annars kemur fram í sendiráðs-
gögnunum sem snerta Ísland væri
það álit sem Bandaríkjamenn hefðu
haft á íslenskum stjórnmálum og
stjórnmálamönnum. Hefði oft og
tíðum verið farið háðulegum orð-
um um íslenska stjórnmálamenn,
sérstaklega í tíð Carol von Voorst,
fyrrverandi sendiherra Bandaríkj-
anna á Íslandi. Væri það háð á skjön
við þá útbólgnu sjálfsmynd íslensku
þjóðarinnar, sem var að minnsta
kosti við lýði í tíð von Voorst. Að
mati Kristins hefði von Voorst að
sama skapi álitið íslenska embættis-
menn hafa sýnt fagmennsku í starfi,
ólíkt kjörnum yfirmönnum þeirra,
sem sátu í ráðherrastóli. Nefndi
von Voorst í því tilliti oft til sögunn-
ar Stefán Eiríksson lögreglustjóra,
sem áður var skrifstofustjóri í dóms-
málaráðuneyti. Hefði honum ver-
ið hrósað það mikið að það minnti
helst á svipað hrós sem njósnarar
eða uppljóstrarar fá alla jafna.
Íslendingar vilja vita hvað
útlendingum finnst
Jón Ólafsson sagði nauðsynlegt að
líta á slíka gagnabanka, eins og þann
sem hefur komið í ljós hjá Wikileaks,
í stærra samhengi. Sjálfur rannsak-
aði hann mikið skjöl sem urðu al-
menningi opinber eftir fall Sovétríkj-
anna. Líkt og þau gögn sem nú hafa
komið fram í dagsljósið, rannsakaði
hann skjöl sem send voru frá sendi-
ráði hér á landi, sovéska sendiráð-
inu í hans tilfelli, til heimalandsins.
Hefði þar ýmislegt komið í ljós. Það
sem einkenndi hins vegar bæði þessi
skjalasöfn, frá sjónarhóli Íslendinga,
væri áhugi á „ómerkilegum hlutum.“
Íslendingar vildu til að mynda helst
vita um eitthvað sem viðkæmi pen-
ingastyrkjum hvers konar, hvort Ís-
lendingar hefðu þegið styrki frá er-
lendum stjórnvöldum á laun. Einnig
væri áberandi, og sérstaklega hvað
varðar skjölin frá Bandaríkjunum
sem nú eru í brennidepli, hvað Ís-
lendingar væru forvitnir um álit út-
lendinga á landi og þjóð.
Skýrslurnar eru
langtímaheimild
Um heimildagildi skýrslnanna frá
Íslandi sagði Jón að þær væru í raun
ekki traustar frekar en aðrar heim-
ildir. Skýrslurnar veita bara innsýn
í hugarheim þeirra sem þær skrifa
og jafnvel þeirra sem voru viðmæl-
endur skýrsluhöfunda. Þær eru
ekki traustar með tilliti til þess sem
gerðist í raun og veru, en hafa samt
heimildagildi í sjálfu sér. Þær eru
heimildir um samræður sem hafa
yfir sér leyndarhjúp, jafnvel þó um-
fjöllunarefni skýrslnanna sé yfir-
leitt eitthvað sem engu máli skiptir.
Í heild sinni gætu skjölin sagt heil-
mikla sögu þegar upp er staðið.
Þetta er langtíma heimild sem seg-
ir sögu samskipta milli ríkja. Íslend-
ingar fá þarna sjónarhorn, ekki að-
eins hvað varðar sýn útlendinga á
Íslendinga, heldur einnig sjónhorn
á Íslendinga sjálfa – hvernig þeir
hegða sér í samræðum við sendi-
fulltrúa erlendra ríkja.
Vanþekking sendifulltrúa
áberandi
Styrmir Gunnarsson sagði að hann
teldi „skýrslur erlendra sendi-
fulltrúa ekki traustari heimild en
dómgreind þeirra sem þær skrifa.“
Sá sem skrifi skýrslurnar verði að
hafa aflað sér þekkingar á íslensku
samfélagi og hafa rætt við fólk sem
hefur þekkingu fyrir. Þær skýrsl-
ur fyrirfinnist vissulega en þó er
það algengara, að mati Styrmis, að
skýrslur séu oftar en ekki skrifað-
ar af sendiráðunautum sem ekk-
ert hafi á sig lagt til að kynnast ís-
lensku samfélagi og oft lítið annað
en skýrslur um spjall við Íslendinga
– spjall sem engu máli skipti. Allt
snýst þetta um hæfni þeirra sem að
skýrslunum koma.
Styrmir átti í talsverðum
n Málþing var haldið á fimmtudag um heimildagildi bandarískra sendiráðsgagna um íslensk
stjórnmál n Kristinn Hrafnsson, Jón Ólafsson og Styrmir Gunnarsson tóku til máls n Eru ekki á
einu máli um gildi Wikileaks-gagnanna n Styrmir segir utanríkisþjónustu úrelta
Björn Teitsson
blaðamaður skrifar bjorn@dv.is
„Hefði honum verið
hrósað það mik-
ið að það minnti helst á
svipað hrós sem njósn-
arar eða uppljóstrarar fá
alla jafna.
Kristinn Hrafnsson kominn til Íslands
Kristinn hvatti viðstadda til að kynna sér
sendiráðsgögnin á síðu Wikileaks.
„Milliríkjasamskipti orðin úrelt“