Dagblaðið Vísir - DV - 25.03.2011, Side 30

É
g var kosinn á stjórnlagaþing
í almennum kosningum í
nóvember síðastliðnum. Og
ef ég má vera persónulegur,
þá var ég bara töluvert stoltur yfir
því að vera treyst til að taka þátt í því
mikilvæga verkefni að setja landinu
nýja stjórnarskrá.
Því það er löngu orðið tímabært.
Og í brjóstinu bærðust ýmsar
barnalegar tilfinningar og heit­
strengingar um að gera mitt besta,
bregðast ekki trausti, leggja mig allan
fram fyrir þjóð þína.
Auðvitað voru það vonbrigði að
ekki skyldu fleiri mæta á kjörstað
í þessum kosningum en raun bar
vitni, en á því voru nokkrar augljósar
skýringar.
Í fyrsta lagi barðist einn stjórn­
málaflokkur beinlínis gegn því að
stjórnlagaþing yrði haldið, og þar af
leiðandi að fólk mætti á kjörstað.
Í öðru lagi töldu margir að það
væri ekki tímabært að fara að hrófla
við stjórnarskránni, og stjórnlaga­
þing væri dýrt uppátæki í miðri
kreppu.
Enginn svindlaði
En samt, þó þátttakan væri minni en
ég og fleiri hefðum kosið, þá var það
nú samt prýðilega marktækur hluti
þjóðarinnar sem tók þátt í henni, og
engin leið að draga það í efa.
Og við 25 sem vorum kosin fórum
að búa okkur undir að taka til starfa.
Þótt ég hafi þekkt til margra þessara
nýju félaga minna, og þá aðeins af
góðu einu, þá kom mér samt þægi­
lega á óvart hve metnaðarfullur og
samhentur þessi hópur virtist ætla
að verða, og allt lofaði þetta bara
býsna góðu.
Úrskurður Hæstaréttar um að
ógilda kosninguna kom svo eins og
þruma úr heiðskíru lofti. Ég hef áður
fjallað um hann á þessum vettvangi,
og ætla ekki að endurtaka það allt,
en læt duga að segja að aldrei í lífinu
hefði hvarflað að mér að hæstaréttar­
dómararnir sex myndu ganga svo
langt að ógilda þessa kosningu.
Því enginn svindlaði í kosning­
unni, og daginn sem hún fór fram
lýsti enginn yfir óánægju með fram­
kvæmd hennar. Enginn dró réttmæti
þeirra sem kosnir voru í efa, nema
þeir örfáu sem kærðu.
Jafnvel þótt hæstaréttardómar­
arnir hefðu með góðum vilja getað
fett fingur út í einhver smáatriði, þá
var algjör óþarfi hjá þeim að ógilda
kosninguna.
En það var gert, og þá var að taka
því.
Ég lýsti strax yfir því að ég teldi
eina rétta svarið að kjósa upp á nýtt,
og lýsti samdægurs yfir nýju fram­
boði. Mér leist þá illa á hugmyndir
um að skipa stjórnlagaþingsfulltrúa
25 án frekari umsvifa á sérstakt
stjórnlagaráð.
Ýmislegt varð til að milda afstöðu
mína til þeirrar hugmyndar.
Til dæmis það hvað útskurður
hæstaréttardómaranna var langt frá
því að vera ásættanlegur. Þegar hann
var skoðaður nánar, varð hann alltaf
meira og meira út í hött.
Og þar af leiðandi minni ástæða
til að líta á hann sem lögmál klapp­
að í stein.
„Að ganga á svig
við Hæstarétt“
Í öðru lagi reyndust vera ýmis rök
fyrir því að það væri nákvæmlega
ekkert athugavert við að skipa okkur
25­menningana í stjórnlagaráð. Það
væri engan veginn „að ganga á svig
við Hæstarétt“, eins og svo margir
tönnluðust á.
Nú sé ég persónulega ekkert
að því að „ganga á svig við Hæsta­
rétt“, svo fremi sem fylgt sé lögum.
Ef Hæstiréttur gerir mistök, eins og í
þessu tilfelli, þá er ekkert athugavert
við að leitast við að leiðrétta mistök
hans.
En það verður auðvitað að gera
það í samræmi við lög og rétt, og með
fullri virðingu fyrir þrískiptingu ríkis­
valdsins.
Þeir sem hömuðust mest á móti
þeirri hugmynd að skipa þetta sér­
staka stjórnlagaráð, það voru þing­
menn Sjálfstæðisflokksins sem vildu
að þingið tæki að sér að skrifa nýja
stjórnarskrá, þótt þinginu hafi reynd­
ar tekist það mjög illa hingað til.
En segjum að farið hefði verið að
vilja þeirra?
Ef Birgir Ármannsson, Árni Jo­
hnsen, Sigmundur Davíð Gunn­
laugsson, Vigdís Hauksdóttir, Krist­
ján Möller, Helgi Hjörvar, Ögmundur
Jónasson og Jón Bjarnason (allt þing­
menn sem voru á móti eða sátu hjá
í gær) – ef þessir prúðu þingmenn
hefðu verið skipaðir í stjórnlagaráð
á vegum Alþingis, hefði þá verið allt
í lagi?
Já, vafalaust – ekkert við slíka
skipan að athuga.
Nema hvað það hefði reyndar
komið mjög á óvart ef slíkt stjórn­
lagaráð þingmanna hefði komist að
niðurstöðu um eitthvað – það hefur
þingmönnum gengið svo dæmalaust
illa að gera hingað til!
En ef farin hefði verið sú leið að
velja í stjórnlagaráðið fólk sem ekki
ætti sæti á Alþingi, til dæmis Sigurð
Líndal og einhverja 24 aðra, hefði
það þá ekki líka verið í lagi?
Jújújú, það hefði verið í fínu lagi.
Bara besta mál!
En hvað var þá svo skelfilega
rangt við að skipa í stjórnlagaráð
einmitt það fólk sem hefur verið
kosið til þess af þjóðinni (vissulega
ekki meirihluta hennar, en þjóðinni
samt) – kosið í almennum kosning­
um og treyst til að taka þátt í smíði
nýrrar stjórnarskrár.
Þegar til kom gat ég ekki komið
auga á svar við þeirri spurningu.
Loksins ákvörðun!
Og þá afréð ég að taka sæti í stjórn­
lagaráðinu, ef mér yrði boðið það.
Jafnvel þótt ég væri enn þeirrar
skoðunar að affarasælast væri að
kjósa upp á nýtt.
En nú er sem sagt búið að ákveða
þetta, loksins! Það er víst bréf á leið­
inni þar sem ég er beðinn að gera
upp við mig hvort ég segi já eða nei.
Og ég mun segja já, og því vænt­
anlega taka þátt í starfi stjórnlaga­
ráðs.
Og ég hlakka satt að segja til. Upp­
hafið var vissulega vandræðalegra
en ég hefði kosið, en ef við stöndum
okkur í stykkinu, þá mun það ekki
skipta máli þegar upp verður staðið.
Því gangi allt að óskum þá getum
við skilað af okkur stjórnarskrá sem
vonandi vísar okkur veginn til bjart­
ari framtíðar með bættri stjórnsýslu
og opnara samfélagi.
Já, svei mér þá ef ég finn ekki aft­
ur bærast í brjóstinu ýmsar barna­
legar tilfinningar og heitstrengingar
um að gera mitt besta, bregðast ekki
trausti, leggja mig allan fram fyrir
þjóð þína!
STJÓRNLAGARÁÐ!!
Flestir hafa einhvern tímann á sinni lífsleið fellt huga til ann­arrar manneskju. Stundum er
tilfinningin gagnkvæm, þó örugg­
lega í færri tilfellum en hitt. Ég velti
því oft fyrir mér hve mörg sambönd,
sem mörg hver hafa jafnvel verið far­
sæl, hafa orðið til af þeirri einföldu
þörf að hafa einhvern sér við hlið.
Það virðist vera eitthvað í mannlegu
eðli, eða eins og predikarinn Sol­
omon Burke orðaði það: „Everybody,
Needs Somebody To Love.“ Þarna
erum við reyndar strax komin í smá­
þýðingarvanda. Á ensku virðist orð­
inu „love“ nokkuð meira fleygt fram
en íslenska orðinu „ást“. Ef til vill orð­
aði íslenska hljómsveitin Rúnk þetta
betur, í lagi sem heitir einfaldlega
„Það er svo gott að kúra.“
Það er nefnilega svo gott að kúra, það viðurkenni ég fús­lega. Það er einnig hægt að
læra að elska, sem ég held að sé
einmitt tilfellið í flestum sambönd­
um. Pör geta verið mynduð af full­
komnum andstæðum, fólki sem vill
einmitt kúra – og fer á endanum að
elska hvort annað. Skipulögð hjóna­
bönd í framandi menningarheimum
Langt­í­burtistan eru ef til vill góð
dæmi um slíkt. En hvað með hina
eldheitu ást, þetta umfjöllunarefni
popplaga, kvikmynda, skáldsagna og
ljóða? Er hún yfir höfuð til?
Þá legg ég spilin á borðið, og brenni þar með þær síðustu brýr sem eftir standa, því ég,
kaldhæðni hipsterinn, segi auð vitað
já við þeirri spurningu. Ástæðan er
sú, að ég hef upplifað ást, og ekki nóg
með það, ég hef líka upplifað þessa
ást sem er „áunnin,“ – sem er auð­
vitað ekkert svo slæm, sem slík, á
meðan báðir aðilar sætta sig við sitt
hlutverk. Nú er ég kominn á hálan ís,
hættulega braut. En svoleiðis er ástin
úr garði gerð, hún er hættuleg. Mað­
ur leggur mikið undir fyrir ástina, oft­
ar en ekki allt of mikið. Margir kann­
ast við það að hafa tapað veðmálinu,
og það er sárt. Roy Orbison sagði
réttilega: „Love Hurts.“
Einn þeirra sem virðist ekki trúa á hina einu sönnu ást er banda­ríski menningarrýnirinn Chuck
Klosterman. Í bók sinni „Sex, Drugs
and Cocoa Puffs“ gerði hann „valda­
jafnvægið“ í ástarsamböndum að
umfjöllunarefni. Klosterman lýsir því
svo, að samböndum megi líkja við
vogarskálar. Best er ef hrifning þeirra
sem eru sambandi er í jafnvægi,
að þau séu um það bil jafn hrifin af
hvort öðru. Um leið og einstaklingur
A byrjar að verða hrifnari af B, held­
ur en B er af A, verður einstaklingur
B skyndilega fráhuga. Þetta hljómar
skringilega við fyrstu sýn; því meir
sem þú elskar einhvern – því minni
eru líkurnar á að ástin verði endur­
goldin. En sorrí, þannig er þetta bara.
Steinunn Sigurðardóttir skrifaði frábæra bók um vogarskálar ástarinnar, Tímaþjófinn. Sag­
an segir frá Öldu, hæfileikaríkri og
laglegri konu, sem verður hrifin af
manni – hávöxnum og rauðhærð­
um, hvað annað. Maðurinn, Anton,
ber ekki sama hug til Öldu. Verður
það þess valdandi að Alda upplifir
eins konar maníska ást, hún verður
gjörsamlega gagntekin, ástfangin,
af Antoni. Þetta veldur henni miklu
hugarangri sem ágerist einmitt eftir
því sem ástmaður hennar fjarlægist
hana. Morrissey, sá mikli snillingur,
söng „I Want The One I Can‘t Have.“
Átti hann við þetta?
En er þetta einhver minni ást? Á óbeinan hátt vitnaði Steinunn Sigurðardóttir í eina frægustu
ástarsögu heimsbókmenntanna,
söguna af Raunum Werthers eftir
Göthe. Aumingja Werther, hann var
svo ástfanginn og hann skrifaði svo
falleg bréf. Hann elskaði Lottu sína,
en Lotta var lofuð öðrum. Hvers átti
Werther að gjalda? Hann elskaði
hana svo heitt að hann gat bara ekki
lifað án hennar. Efaðist einhver um
ást Werthers, eða átti hann bara að
hætta að væla og finna sér einhverja
aðra?
Gabriel Garcia Marquez, kól­umbíski nóbelsverðlauna­hafinn, snerti á þessu þema í
bókinni Ástin á tímum kólerunnar.
Florentino verður ástfanginn af yfir­
stéttarstúlkunni Ferminu, en hún
hafnar honum. Niðurbrotinn ákveð­
ur Florentino að hann muni aldrei
elska aðra konu á lífsleiðinni, svo ást­
fanginn er hann. Þrátt fyrir ákveðna
bresti í persónuleika Florentinos,
sem fólust meðal annars í því að
sænga hjá, tja, ansi mörgum konum
á meðan hann beið í von og óvon
eftir Ferminu, þá tókst Marquez full­
komlega að fá lesandann til að halda
svo innilega með Florentino. Og af
hverju ekki? Voru ekki allir ánægð­
ir þegar Fermina áttaði sig loksins á
ást sinni, þótt hún hafi verið orðin
hundgömul? Viljum við ekki gleðileg
málalok? Ég hélt nefnilega líka með
Werther sko, og Öldu, ef út í það er
farið.
Já, ástin getur sært. En það er nú eitthvað við hana, fæstir eru í það minnsta tilbúnir til að lifa án
hennar. Hafirðu upplifað hana, þá
veistu hvað ég meina. Bryan Ferry
samdi lagið „Love is the Drug“ og var
ekki fjarri lagi – ástin er eins og fíkni­
efni. Bryan Ferry átti reyndar síð­
ar eftir að stinga undan syni sínum,
sem var trúlofaður fyrirsætu sem var
rúmum 30 árum yngri en ofurtöffar­
inn frá Newcastle. Engin ást þar, eða
eins og sagt var „this guy just doesn‘t
know what karate is all about.“
Draumur minn er auðvitað að við sem skipum þetta mann­kyn getum sýnt þann þroska
að vera yfir blessaða valdajafnvægið
hafið. Uppáhaldsgrínistinn minn, og
jafnframt einn sá vanmetnasti í sögu
grínista, er Bill heitinn Hicks. Hann
lauk yfirleitt skemmtunum sínum
á sömu orðum, en hér skrifa ég þau
eftir minni (og vona að ég móðgi
enga aðdáendur): „Ekki örvænta því
við getum gert heiminn að betri stað.
Hvernig? Á hverjum degi stöndum
við frammi fyrir valkostum. Við get­
um valið milli ástar og ótta. Veljum
ástina og óttumst ekki.“
Eins og Smokey Robinson sagði „I Second That Emotion.“
30 | Umræða 25.–27. mars 2011 Helgarblað
Trésmiðjan
Illugi
Jökulsson
Af ást og
lágmenningu
Helgarpistill
Björn
Teitsson
„ Jafnvel þótt
hæstaréttardóm-
ararnir hefðu með góðum
vilja getað fett fingur út í
einhver smáatriði, þá var
algjör óþarfi hjá þeim að
ógilda kosninguna.