Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.2011, Blaðsíða 23

ar lægstu laun höfum við náð meiri
árangri en ég bjóst við. Við vitum
í hvaða stöðu sumar greinar eru.
Þær eru mjög illa settar. Og það er í
raun grundvallarforsendan fyrir því
að við fórum í að ná breiðri sam-
stöðu. Iðnaðarmannahóparnir vissu
að þeir gátu verið í þokkalegri stöðu
sums staðar en í erfiðri stöðu ann-
ars staðar. Hlutfallslega vorum við
í betri stöðu til að slá frá okkur en
margir aðrir. Verkalýðsforystan sá
fram á það að ef við myndum semja
á þeim nótum væri nær öruggt að
stóru láglaunahóparnir myndu sitja
eftir. Þeir hefðu ekki haft neina bar-
áttustöðu. Tveir hópar klufu sig út
úr þessu, verkalýðsfélögin á Akra-
nesi og á Húsavík, og vildu fara
þá leið að semja við þau fyrirtæki
sem best máttu sín. Það hefði leitt
til þess að fiskvinnslufólk og fólk í
verslun og ferðaþjónustu, fólk á lág-
um launum, hefði setið eftir og ekki
haft neina möguleika til að bæta hag
sinn. Þessir hópar hefðu jafnvel set-
ið uppi samningslausir eða þurft að
sæta þeim afarkostum að skrifa und-
ir samninga sem atvinnurekendum
hefði þóknast að rétta þeim.
Nú erum við að hækka laun þessa
fólks á samingstímanum um 21 til 22
prósent og meðallaunakostnaðar-
hækkun er 13 til 13,5 prósent. Ein-
greiðslur vega miklu þyngra hjá lág-
launahópum heldur en hjá fólki með
hærri laun. Það þarf engan stærð-
fræðing til að sjá það. Við erum að
semja um 50 þúsund króna ein-
greiðslu. Síðan koma tvær aðrar á
árinu, 10 þúsund krónur með orlofs-
uppbótinni í sumar og svo 15 þúsund
króna eingreiðsla með desember-
uppbótinni þannig að þetta eru sam-
tals 75 þúsund króna eingreiðslur
á árinu. Þá verða laun hækkuð um
4,3 prósent á árinu og tekjutrygging
verður hækkuð upp í 182 þúsund
krónur á mánuði úr 165 þúsundum.
Hún fer upp í 204 þúsund á samn-
ingstímanum. Aukinn launakostn-
aður í verslun og þjónustu er vel yfir
20 prósent á samningstímanum.“
Veit að djarflega er teflt
Hvað segir þú um varnaðarorð hag-
fræðinga, til dæmis aðalhagfræðings
Seðlabankans?
„Hafandi verið í þessu í 17 ár hefur
maður lært ýmislegt auk þess sem
ég hef lesið hagfræði á háskólabekk
og verið í rekstri og stjórnun. Ég veit
að það er alveg rétt sem sagt er. Við
erum að spila mjög djarft með því að
fara svona langt. Mér er minnistætt
þegar Davíð Oddsson kom sem for-
sætisráðherra í Kastljósþátt 1993 og
sagði nánast að hér með væri niður-
sveiflunni lokið sem staðið hafði frá
árinu 1989. Engin rök væru fyrir því
að halda áfram niður á við, hagkerfið
væri búið að rétta sig við og við gæt-
um farið að vinna okkur upp. Það var
eins og fólk byrjaði þá að átta sig og
segði: Já, við getum kannski farið að
gera eitthvað, byggja bílskúr, laga
þak eða kaupa nýjar vélar í fyrirtæki.
Menn fóru inn á þá braut. Leikurinn
æstist síðar en það er annað mál.
Þessi staða er uppi í þjóðfélaginu
nú. Það eru forsendur til að skipta
um gír. Það er þess vegna sem við
gerum þriggja ára samning. Ef við
hefðum gert skammtímasamning
eru verulegar líkur á að við hefðum
með því verið að framlengja það
ástand sem er. Doðinn hefði haldið
áfram. Einstaklingarnir og fyrirtæk-
in skipta hér mestu máli og viðhorf
þeirra til framtíðarinnar. Fjárfesting-
ar í Helguvíkurálveri skipta máli en
forsendan fyrir því að hjólin taki að
snúast hraðar er að vonin og kjarkur-
inn vakni og fólk skipti um skoðun.
Ef það tekst þá lánast okkur það sem
við viljum helst; að skapa hér ef til
vill um 20 þúsund störf fram til árs-
ins 2014. Ef svo krónan styrkist um
fjórðung ásamt umsömdum kaup-
hækkunum ættum við að hafa náð
til baka á samningstímanum helm-
ingnum af þeim kaupmætti sem við
töpuðum í hruninu eða 7 til 8 pró-
sent. En ef verðbólgan verður of mik-
il og fjárfestingar verða of litlar gæt-
um við setið í súpunni. Við fengjum
ekki kaupmáttaraukning þótt kaupið
hækkaði. Ef kaupið hækkar of hratt
velta fyrirtækin kostnaðinum út í
verðlagið. Þetta er hagfræði í sinni
einföldustu mynd. Ég er mikill aðdá-
andi kauphækkana en við verðum að
horfast í augu við staðreyndir í hag-
kerfinu. Svo er enn annað mál hvern-
ig okkur tekst að laga peningamála-
stjórnina og íslenskan gjaldmiðil.“
Í góðu formi með tíma fyrir mig
Þú ert nýkominn af þingi rafiðnaðar-
manna þar sem þú lést af formennsku
í Rafiðnaðarsambandinu. Er þetta
góður tími til að fara yfir á hliðarlín-
una?
„Ég tók þessa ákvörðun fyrir all-
mörgum árum. Ég tók snögglega
við vegna veikinda forvera míns. Ég
datt inn í þetta ekki síst vegna þess
að ég þekkti obbann af félagsmönn-
unum vegna þess að ég var kennari
og sá um starfsmenntanámskeið.
Mér líkaði það vel, hafði farið í gegn-
um Kennaraháskólann, hafði áhuga
og gekk mjög vel. Ég ætlaði að fara í
þetta í tvö til þrú ár. En ég fór á bóla-
kaf í þetta, alls kyns nefndarstörf og
fleira. Ég tók samt þá ávörðun að
ég ætlaði ekki að vera í þessu allan
minn starfsaldur. Það ár sem ég yrði
65 ára eða því sem næst myndi ég
láta af formennsku. Ég kynnti þetta
á þinginu fyrir fjórum árum. Síð-
an varð bankahrun og í kjölfar þess
varð ég mjög virkur í umræðunni í
kjölfar þess. Ég hafði hugsað mér að
fara í tiltekin verkefni og þvælast ekki
fyrir væntanlegum formanni. Fara
kannski í menntamálin aftur.
Það rigndi yfir mig tilmælum um
það hvort ég vildi ekki endurskoða
ákvörðun mína um að hætta. Ég væri
í fullu formi og nýlega búinn að ljúka
háskólanámi. Það er allt rétt. Ég er
í góðu formi, hleyp á Esjuna þrisv-
ar til fjórum sinnum í viku. En sjálfs
míns vegna og konu minnar vegna
vildi ég ekki skipta um skoðun. Það
sem helst hefði fengið mig til þess
að breyta ákvörðun minni er það ef
ég hefði horft upp á að félagsmenn
hefðu farið að berast á banaspjót-
um um það hver ætti að taka við. Ef
hér hefði orðið einhver blóðugur VR-
bardagi, eins og menn tala stundum
um í dag, þá hefðu ég og fleiri stigið
fram til að bera klæði á vopnin. En
þetta gekk fínt og við hefur tekið góð-
ur ungur maður.“
Sagði sig úr Sjálfstæðis-
flokknum
Þú hefur í vaxandi mæli blandað þér
í þjóðmálaumræðuna í ræðu og riti
sem þjóðfélagsrýnir, ekki síst á net-
inu á síðari misserum og kemur ekki
aðeins fram sem verkalýðsleiðtogi.
Reyndar átt þú einnig sæti í stjórn-
lagaráði sem fæst við að endurskoða
stjórnarskrá þjóðarinnar. Ertu póli-
tískari en áður?
„Já, ég er pólitískari. Ég ólst upp
í harðsnúinni íhaldsfjölskyldu. Við
erum til dæmis bræðrasynir ég og
Friðrik Sophusson. Ég kem úr þess
háttar umhverfi og starfaði innan
Sjálfstæðisflokksins. En ég hef alltaf
litið á mig sem eins konar norræn-
an hægrikrata. Þannig var sá Sjálf-
stæðisflokkur sem ég var í og ég sat
til dæmis eitt kjörtímabil í borgar-
stjórn fyrir flokkinn. Ég var orðinn
verkalýðsforingi og ég verð að segja
alveg eins og er að þegar tók að nálg-
ast aldamótin gekk mér æ verr að
verja skoðanir eins og Hannesar
Hólmsteins Gissurarsonar og hans
skoðanabræðra. Þannig að ég sagði
mig úr Sjálfstæðisflokknum rétt fyr-
ir aldamótin. Það breytir ekki þeirri
skoðun að ég er einlægur norrænn
velferðarsinni. Ég hef verið formað-
ur norræna sambandsins og í stjórn
Evrópusambands byggingarmanna.
Þjóðmálarýnirinn
Árið 2007 var ég farinn að skrifa
greinar í blöðin og var meðal ann-
ars að benda á spennuna í okkar
hagkerfi. Það blasti við öllum hag-
fræðingum á þeim tíma að það yrði
niðursveifla. Menn voru að ræða sín
á milli hvort það yrði „létt lending“,
„brotlending“ eða „snertilending“.
Ég var spurður hvort ég vildi gerast
pistlahöfundur á vefmiðli Eyjunnar
um þessi viðfangsefni mín. Svo kom
hrunið. Þá var ég búinn að skrifa
pistla í eitt ár þar sem ég hafði með-
al annars bent á hvað gæti gerst. Ég
hélt því áfram. Þessi pistlaskrif urðu
til þess að ég setti mig í þá stöðu að
setja mig enn betur inn í mál. Í krafti
stöðu minnar þekkti ég vel til mála
og það skerpti mína framsetningu.
Það að sínu leyti varð til þess að
meira var eftir þessu tekið. Þegar far-
ið var að tala um stjórnlagaþing var
ég hvattur mjög til þess að gefa kost
á mér til setu þar, ekki síst af fólki
innan verkalýðshreyfingarinnar. Ég
hafði fjallað um íslenska samtrygg-
ingarsamfélagið og þetta allt varð til
þess að ég gaf kost á mér og fékk fína
kosningu.“
Mannamál og mannréttindi
Hvað þykir þér mikilvægast í störfum
stjórnlagaráðsins? Hver er forgangs-
listi þinn?
„Það eru mannréttindin og
félagafrelsið. Mér er er einnig for-
setaembættið hugleikið og sjálf
stjórnskipunin vegna þess að ég er
ekki sáttur við hvernig framvind-
an hefur verið. Ég vil koma á fram-
færi sjónarmiðum mínum um það
efni. Auk þess er mér hugað um að
gera stjórnarskrána læsilega öllum
almenningi. Fólk á að geta tekið
fram stjórnarskrána og skilið inni-
hald hennar. Fólk á að geta skilið
hvaða réttindi það hefur og hvaða
skyldur. Mér dettur í hug samlíking
við Shakespeare. Oft hefur slokkn-
að á manni eftir hálfa klukkustund
vegna þess að textinn var eins og
múr sem maður þyrfti fyrst að klífa
yfir áður en maður skildi hann. Með
þessu er ég ekki að kasta rýrð á nokk-
urn mann. En svo sá ég Lé konung í
vetur í nýrri fantagóðri þýðingu Þór-
arins Eldjárns. Þá hlustaði ég allan
tímann vegna þess að maður þurfti
ekki að setja sig í neinar sérstakar
stellingar vegna þess að allt var skilj-
anlegt sem leikararnir fóru með. Þeir
töluðu eðlilega íslensku og notuðu
eðlileg íslensk orð. Ég vil gjarnan að
stjórnarskráin verði aðgengileg með
þessu móti.
Það er fínn hópur sem skipar
stjórnlagaráðið. Hann endurspeglar
vel þverskurð þjóðfélagins. Við erum
alveg hæfilega laus við fólkið sem
kemur úr þeirri stétt sem telur sig
eiga að stjórna. Hér er vel lesið fólk
og margir eru í sömu stöðu og ég að
vera virkir í daglegri þjóðmálaum-
ræðu og vanir því að gera það þannig
að fólk skilji þá. Mér líkar þetta vel.“
Bjarkarpabbinn og verkalýðs-
leiðtoginn
Þú ert ekki ekki aðeins þekktur sem
verkalýðsleiðtogi og þjóðfélagsrýnir.
Þú ert líka þekktur sem faðir Bjark-
ar. Þú ert vænanlega stoltur af þín-
um börnum. En breytti heimsfrægð
Bjarkar lífi þínu með einhverjum
hætti?
„Já, á vissan hátt gerði það það.
Björk er lítið fyrir prjál og vesen.
Margir segja að hún sé eins og ég
hafi snýtt henni út úr mér. Hún hef-
ur einbeittar skoðanir á því sem hún
er að gera og er sama þótt það sé
ekki allt á breiða veginum, til dæmis
tónsmíðar, raddbeiting eða annað í
hennar list. Við ræðum aldrei henn-
ar mál; við ræðum saman eins og
venjulegt fólk. Við ræðum til dæmis
umhverfis mál og stjórnmál. Björk
gerði ekki mikið af því en við höf-
um gert meira af því upp á síðkast-
ið. Ég er lánsamur faðir. Ég á 6 börn
og 11 barnabörn. Þau lentu sum illa
í hruninu. Sum voru nýkomin heim
frá Danmörku og voru að koma sér
fyrir. Allt fór öðruvísi en ætlað var
svo sem eins og atvinnumissir. Þetta
er harðsnúið og vel gert fólk og sam-
hent systkini. Þau eru ekki öll sam-
mæðra.
Frægð Bjarkar hefur vitanlega
haft áhrif inn í fjölskylduna. Ég neita
því ekki að stundum þegar mér finnst
ég hafa lagt mig fram í mínu starfi og
kem innan um fólk þá er ég aðallega
kynntur sem pabbi hennar Bjark-
ar. Ég hef stundum látið þetta fara í
taugarnar á mér. Menn muna ekki
eftir verkalýðsforingjanum eða því
um líku heldur hinu að ég er Bjarkar-
pabbi. Þetta er bara svona. Björk og
öll mín börn eru alin upp við mikla
útivist og við göngum mikið. Þau
hafa haldið því áfram og ég eigna
mér dálítið þann þátt í fari þeirra.
Sjálfur fer ég á gönguskíði, geng oft
á Esjuna og ligg í tjaldi kannski þrjá-
tíu nætur á hverju sumri. Það er al-
veg nauðsynlegt að sinna sjálfum
sér. Maður verður að hafa líkamlega
orku til að takast á við verkefnin. Til
að koma pumpunni í gang og hrista
hnífasettið úr bakinu er ekkert betra
en að rölta á Esjuna í lok dags. Það
er óvægið starf að vera verkalýðsfor-
kólfur, sérstaklega eftir hrunið. Það
á ekki aðeins við um mann sjálfan
heldur einnig þá sem næst manni
standa.“
Fréttir | 23Helgarblað 6.–8. maí 2011
U M A L L
T
LA
N
D
Keppt er um:
• Flesta þátttökudaga
• Flesta kílómetra
Vinnustaðakeppni
Skráning og nánari upplýsingar
á vefsíðunni: hjoladivinnuna.is
Nú látum við hjólin snúast
um allt land!
ÍS
LE
N
SK
A
/S
IA
.I
S
/Í
SÍ
5
40
62
0
3/
11
Samstarfsaðilar
Vertu með!
Ólympíufjölskyldan
4.-24. maí
Þriggja ára samningar
vekja vonir og kjark
„Ég hef aldrei fyrr
í kjarabaráttunni
séð jafnlitla herkænsku og
klaufalega hernaðarlist.