Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.2011, Blaðsíða 48

48 | Lífsstíll 6.–8. maí 2011 Helgarblað
Í
talir hafa löngum faðmast
og kysst þegar þeir hitta vini
sína og ættingja en ekki er
langt síðan Íslendingar tóku
upp þennan sið. Fram að því var
heilsast með þéttu handabandi og þá
gilti einu hvort um ættingja, konu eða
karl var að ræða.
„Það er frekar nýlega sem fólk er
farið að kyssast með þessum hætti
hér á Íslandi en segja má að siðurinn
hafi einfaldlega lagst af í góðan tíma
því hér á öldum áður voru menn mik-
ið meira í því að kyssast,“ segir Bryndís
Björgvinsdóttir þjóðfræðingur sem
búsett er í Lundúnum en hún hefur
kynnt sér hefðir og venjur Íslendinga
í gegnum tíðina.
„Á 19. öld tíðkaðist það víða í sveit-
um landsins að bændur ekki einasta
föðmuðu hver annan þegar þeir hitt-
ust heldur kysstust þeir líka og það
beint á munninn,“ segir Bryndís og
bætir við að þessi hefð hafi greinilega
dottið upp fyrir í flestum sveitum en
það gefi til kynna að samskiptavenjur
manna séu stöðugt að breytast.
Kurteisi getur verið
sviðsetning
Víðast hvar erlendis er það til siðs að
kynna sig með nafni og ef um tvo er
að ræða, sem mæta þriðja aðila, þá er
réttast að sá sem báða þekkir kynni þá.
Íslendingar hafa verið nokkuð seinir
til hvað þetta varðar en hver kannast
ekki við að ganga niður Laugaveginn
með vini sínum sem svo hittir kunn-
ingja sem hann gefur sig á tal við án
þess að kynna ykkur? Á meðan stend-
ur þú og sparkar í gangstéttina eða
horfir inn um búðarglugga og bíður
þess að félagarnir ljúki sínu spjalli.
Bryndís segir Íslendinga hafa verið
áberandi seina hvað varðar kynning-
ar og að hún hafi sjálf þurft að minna
sig á þessa samskiptareglu. En það er
meira sem kemur til:
„Þetta getur líka verið spurning
um stétt og stöðu og oft fer þetta jafn-
vel eftir því hvort okkur finnst fólk eiga
erindi með að kynnast hvert öðru.
Sumir eiga það líka til að vera ókurt-
eisir við einstaklinga sem þeir líta nið-
ur á eða finnst ekki sérlega merkilegir.
Kurteisi, eða ókurteisi, getur þannig
verið ákveðinn performans eða svið-
setning. Þannig geta sumir kannski
verið dónalegir við afgreiðslumann í
verslun en svo ofurkurteisir klukku-
stund síðar í samskiptum við ein-
hverja manneskju sem viðkomandi
finnst merkileg,“ segir Bryndís og bæt-
ir við að á Englandi sé kurteisin alltaf
til staðar sama hvaða stétt og stöðu sé
um að ræða enda sé hún nauðsynleg
í samskiptum þeirra sem búa í fjöl-
mennum borgum.
„Ég fann mjög sterkt fyrir þessu
þegar ég kom til Tókýó. Maður mátti
einfaldlega ekki vera með frekju og
ærslagang til að allt gengi upp en á
slíkum reglum þurfum við ekki eins
mikið að halda í Reykjavík því hér er
ekki svo gríðarlega mikið af fólki.“
Sem dæmi um samskiptareglur
ókunnugra nefnir Bryndís ákveðna
herramennsku enskra karlmanna.
„Hér hleypa karlar alltaf konum út
á undan sér í lest eða strætó og þetta
upplifi ég daglega. Ég man að mér
fannst þetta svolítið fyndið til að byrja
með. Þetta gerðist svona einu sinni
á ári á Íslandi. Ég lét það jafnvel fara
í taugarnar á mér á femínískum for-
sendum en svo hætti ég því. Kurteis-
isvenjur sem þessar eru mjög mikil-
vægar í stórum samfélögum til að
samskiptin geti gengið sem best fyrir
sig.“
Ég ætla aðeins að fara að pissa
Glöggir útlendingar hafa tekið sér-
staklega eftir því að Íslendingar eiga
það til að vera mjög upplýsingaglaðir
þegar farið er á salernið. Tilkynning-
in „Ég er að fara að pissa“ myndi lík-
legast hvergi heyrast á Englandi eða í
Japan nema kannski á leikskólum en
hér segja fullorðnir menn glaðir frá
því hvað er í vændum þó að hurðinni
sé læst á meðan.
Bryndís segir tilfinningu manna
gagnvart eigin líkama og annarra
mjög misjafna eftir þjóðerni og að
hispursleysi gagnvart líkamanum
megi til dæmis greina á því hvernig
klósettskálar eru hannaðar í hverju
landi fyrir sig.
„Í Hollandi og Þýskalandi eru kló-
sett með þeim hætti að það fellur allt
niður á eins konar stall þannig að
hægt sé að leggja mat á úrganginn og
meta þannig heilsufar og hvaðeina.
Líklegast væru Íslendingar ekkert allt
of áhugasamir um svona,“ segir Bryn-
dís og heldur áfram.
„Allt sem tengist líkamanum er
mikið tabú í flestum menningar-
heimum og líkamlegar þarfir eru
oft álitnar andstæða siðmenningar.
Þannig mætti nú leiða líkur að því að
það þætti ekki endilega gott að gefa
svo nákvæmar upplýsingar um hvað
maður ætlar sér að gera á salerninu.“
Er brjóstagjöf
dónaskapur?
Bryndís hefur sérstakan áhuga á við-
horfum þjóða til brjóstagjafar á al-
mannafæri en hún segir þau í stöð-
ugri þróun.
„Hér í Bretlandi varð uppi fótur og
fit um daginn þegar móðir gaf barni
sínu brjóst inni á pöbb. Henni var vís-
að út og gefin sú skýring að þarna væri
fólk að borða. Málið vakti mikla eftir-
tekt og fólk var almennt þeirrar skoð-
unar að rangt hefði verið að vísa kon-
unni á dyr en þetta bendir til þess að
skoðanir Breta séu að breytast hvað
þessi mál varðar meðan Norður-
landabúar og til dæmis Þjóðverjar líta
á brjóstagjöf sem sjálfsagt mál,“ segir
Bryndís að lokum.
Alltaf í símanum?
Ekki er langt síðan GSM-símar hófu
innreið sína í menninguna og nú er
svo komið að bæði börn og fullorðn-
ir ganga með slíka síma á sér öllum
stundum.
Stundum vilja símtölin trufla sam-
skipti og bjóða auðveldlega upp á
ókurteisi við ýmsar aðstæður. Meðal
annars fær afgreiðslufólk að upplifa
þetta en víða hefur nú verið bann-
að að tala í síma meðan greitt er fyrir
vörur.
Hver kannast svo ekki við að vera
til dæmis á mannamóti þar sem
nokkrir gesta eru meira eða minna
„fjarverandi“ sökum anna við að tala
í símann og senda SMS?
Að sama skapi þykir sumum
óþægilegt að vera farþegi í bíl þegar
bílstjórinn talar án afláts í síma. Fyrir
daga GSM-símans hefði enginn tekið
Aðgát skal höfð
í nærveru sálar
Íslendingar eru um margt ólíkir öðrum þjóðum en eitt af því sem greinir okkur frá
hinum er meðal annars smæðin. Að búa í fámennu samfélagi hefur margvísleg
áhrif og meðal annars á það hvernig samskiptavenjur þróast.
Eru Íslendingar ókurteisari en aðrar þjóðir?
„Lífið
verð-
ur svo miklu
skemmtilegra
ef maður tek-
ur eftir fólki
og tekur til-
lit til þess“
Mannasiða-
Tobba og
símalestir
Tobba Marinós-
dóttir segir dónalegt
að vera „fjarverandi“ á
mannamótum í símanum.