Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.2011, Blaðsíða 28

Þ
að Alþingi sem nú situr er
139. löggjafarþing. Meðal
nokkurra mála sem fyr-
ir þinginu liggja er frum-
varp til laga um farþegagjald og gisti-
náttagjald. Þar eru útlistuð áform
hins opinbera um að heimta sér-
stakt gjald af ferðamönnum sem til
landsins koma. Annars vegar verður
það heimt af hverjum sem ferðast til
landsins eða innan þess og auk þess
skal greiða sérstakt gistináttagjald
sem er mishátt eftir því hvort gist er
innanhúss eða utan.
Áætlaðar heildartekjur af álagn-
ingu gjaldsins eru 400 milljónir
króna. Tekjur þessar skulu renna: „til
að stuðla að uppbyggingu, viðhaldi
og verndun fjölsóttra ferðamanna-
staða, friðlýstra svæða og þjóðgarða.
Jafnframt að afla tekna til þess að
tryggja öryggi ferðamanna og vernda
náttúru landsins.“ Svo vitnað sé orð-
rétt til inngangsorða þess.
„Ástandið“ á Geysissvæðinu
Flestir geta eflaust verið sammála um
að uppbygging þjónustu á vinsælum
áfangastöðum ferðamanna á Íslandi
sé brýnt verkefni. Mörgum finnst
átroðningur og aðstöðuleysi á mest
sóttu áfangastöðum landsins vera
komið langt fram yfir það sem boðlegt
geti talist og Ísland sé að mörgu leyti
á svipuðu stigi og þróunarlönd að
þessu leyti. Nægir að minna á næst-
um árlegar umræður um „ástand-
ið“ á Geysissvæðinu sem fara jafnan
þannig fram að einhverjum blöskrar
algerlega og lýsir vanþóknun sinni
með stórum orðum. Skömmu síðar
kemur einhver opinber starfsmaður
fram og segir að málin séu í athugun,
farvegi eða skipaður hafi verið starfs-
hópur. Svo halda ferðamenn áfram
að heimsækja Geysi og ástandið er
áfram óbreytt og bíður þess að næsta
ramakvein verði rekið upp.
Af þessum sökum hafa áform um
álagningu þessa gjalds ekki mætt mik-
illi andstöðu því öllum er ljós þörfin á
úrbótum. Íslensk náttúra er það sem
laðar stærstan hluta erlendra ferða-
manna til landsins og upplifun þeirra
af henni eftirminnilegasta upplifunin
meðan á heimsókninni stendur. Þetta
staðfesta kannanir. Sú skoðun hefur
heyrst að gjaldið muni ekki skila sér á
þann áfangastað þar sem þess er mest
þörf. Styrkjum til uppbyggingar verði
úthlutað eftir gamalkunnum leik-
reglum byggðastefnu og frændhygli
á hefðbundnum pólitískum forsend-
um. Þannig muni þessir sérstöku fjár-
munir flæða eftir krókaleiðum um
stjórnkerfið og margt tapast á leiðinni
áður þeir komast á leiðarenda.
Innheimta verndar náttúruna
Í þessu sambandi hefur heyrst sú
hugmynd að réttara væri að inn-
heimta sérstakt gjald af hverjum
ferðamanni á vinsælum áfangastöð-
um og nota það sem mest til upp-
byggingar á þeim stöðum í hlutfalli
við aðsókn. Þannig yrði innheimtan
skilvirkari frá sjónarhóli verndar-
sjónarmiða og líklegra að árangur
næðist við að vernda náttúruna sem
laðar þennan aragrúa ferðamanna til
sín.
Sú staðhæfing heyrist oft að þessi
aðferð sé mjög algeng erlendis og
þess vegna myndu erlendir ferða-
menn ekki kippa sér mikið upp við
heimtu aðgangseyris að tilteknum
stöðum í íslenskri náttúru. Lausleg
rannsókn bendir til þess að þetta sé
ekki eins algengt og menn vilja vera
láta. Misjafnt er eftir löndum hvort
sérstakt aðgangsgjald er heimt í
þjóðgörðum en nokkuð algengt virð-
ist vera að aðgangseyrir sé greiddur
að náttúruundrum sem hægt er að
takmarka aðgang að með einhverj-
um hætti eins og fossum eða hellum.
600 þúsund ferðamenn árið
2011?
Árið 2010 komu 495 þúsund ferða-
menn til Íslands. Fyrir utan þær tölur
eru 70 þúsund farþegar á skemmti-
ferðaskipum sem ekki eru taldir
með öðrum ferðamönnum því þeir
gista ekki í landi. Þeir fara hins veg-
ar í skoðunarferðir um Reykjavík og
margvíslegar dagsferðir og versla líkt
og aðrir ferðamenn svo segja má að
áhrif þeirra á hagkerfið séu töluverð
þótt þeir séu ekki taldir með.
Áætlanir gera ráð fyrir því að fjöldi
ferðamanna aukist nokkuð á því ári
sem nú stendur yfir og hefur talan
600 þúsund verið nefnd í því sam-
bandi. Í þeim tölum virðist ekki vera
gert ráð fyrir farþegum skemmti-
ferðaskipa enda eru þessar tölur
byggðar á spám Icelandair. Framboð
á flugferðum til landsins hefur auk-
ist töluvert og í sumar munu fleiri
félög halda uppi áætlunarferðum til
landsins en áður.
Hverjir voru hvar?
Ekki eru til nákvæmar tölur um
fjölda ferðamanna sem heimsækir
hvern stað fyrir sig en byggt á könn-
unum er hægt að giska á fjöldann og
hann er eftirfarandi.
Gullfoss 375 þúsund ferðamenn
2010 – 450 þúsund ferðamenn 2011
Þingvellir 350 þúsund ferðamenn –
420 þúsund ferðamenn 2011
Skaftafell 150 þúsund ferðamenn
2010 – 180 þúsund ferðamenn 2011
Aðgangseyrir að nokkrum nátt-
úruundrum erlendis
Devil‘s Bridge (fossar í Bretlandi) –
640 krónur á mann
Triberg (hæstu fossar Þýskalands) –
490 krónur á mann
Yosemite (þjóðgarður í Ameríku) –
1.100 krónur á mann
Hastings-hellar (breskir hellar) – um
4.000 krónur á mann.
Saltnámur í Kraká í Póllandi – 2.000
krónur fyrir heimamenn en 2.600
fyrir ferðamenn.
Hvað mætti kosta inn?
Séu þessar mismunandi innheimtu-
leiðir bornar saman og giskað á að
verðleggja mætti heimsókn að Gull-
fossi og Geysi saman á 1. 000 krón-
ur þá er ekki flókið að reikna út að
350 þúsund ferðamenn myndu
skila 350 milljónum. Væri aðgangs-
eyrir að Þingvöllum um 500 krón-
ur myndi aðgangseyrir að vettvangi
elsta þjóðþings í heiminum skila
175 milljónum á ári. Þessar tölur eru
miðaðar við ferðamannafjölda síð-
asta árs en ekki spár um yfirstand-
andi ár.
Ég er nýkominn til vinnu aftur eftir að hafa verið allan apríl í fæðingarorlofi. Í anda full-
komins jafnréttis kynjanna finnst
mér orðið feðraorlof vera betra.
Það er frábær framför að feður hafi
þann rétt að geta verið heima um
tíma í orlofi með börnum sínum.
Þetta var tímabil sem ég hefði alls
ekki viljað sleppa. Ég hafði reynd-
ar gert mér vonir um að ná að af-
kasta mörgum hlutum sem höfðu
setið á hakanum. Ég ætlaði að fara
í jarðvegsframkvæmdir við sumar-
bústaðinn, taka upp frumsamda
tónlist, lesa bækur og reyna að læra
eitthvað. Mér gafst nánast enginn
tími til að gera þessa hluti. Það er
alveg full vinna að elta dreng sem
skríður um öll gólf og er dolfallinn
yfir hvers kyns rafmagnssnúrum og
innstungum. Dagarnir fóru nán-
ast alfarið í að elta piltinn um alla
íbúð. Þegar hann sofnaði náði ég
rétt svo að laga til allt draslið áður
en hann vaknaði aftur.
Ég er ekki að kvarta yfir þessu hlutskipti. Þetta var frábær skóli fyrir mig sem pabba og
sennilega líka fyrir Aron Dag sem
son að við skyldum vera heima
tveir alla daga. Við lærðum nokk-
uð mikið inn á hvor annan. Stað-
reyndin er nefnilega sú að þegar
húsmóðirin á heimilinu er jafn öfl-
ug og raun ber vitni, þá höfum við
feðgarnir þá tilhneigingu að verða
alveg háðir henni. Þegar kemur að
málefnum heimilisins hefur hún
þurft að hugsa fyrir þrjá – tvo full-
orðna og eitt barn.
Jafnvel þó þessi orlofsréttindi séu til staðar fyrir feður finnst mér samfélagið ekki alveg gera
ráð fyrir feðrum í orlofi. Það virðist
ekki samræmast almennilega kyn-
gervi karlmanna að vera heima-
vinnandi. Eitt dæmi er að því fylgir
nokkur einangrun að vera heima
allan daginn með litlu barni sem
kann ekki að tala. Á sama tíma
heyrði ég af fyrirbæri sem kallast
mömmuklúbbar. Mágkona mín
sem er nýbúin að eignast barn var
í slíkum mömmuklúbbi, þar sem
mæður í fæðingarorlofi hittust
að minnsta kosti vikulega heima
hjá einni þeirra og gerðu eitthvað
skemmtilegt með börnunum sín-
um. Ég hafði ekki aðgang að slík-
um félagsskap, enda er mjög ólík-
legt að hitta á aðra feður sem eru
heima í orlofi. Þróunin er hins veg-
ar jákvæð því kaffihúsið Fjallkonu-
bakarí auglýsir nú pabbamorgna.
Reyndar vil ég taka það fram að
eftir að ég benti mágkonu minni
á þetta kynjamisrétti í minn garð
bauð hún mér að koma. Ég komst
reyndar ekki.
Ein helsta dægradvöl í feðra-orlofinu var að fara í göngu-túra með barnavagninn á
meðan sá litli svaf vært. Þá fékk
maður kærkomna hreyfingu og
frískt loft. Í göngutúrum mínum
lenti ég oftar en einu sinni í því að
konur á sextugs- eða sjötugsaldri
fundu það hjá sér að skipta sér af
því hvernig ég bjó um barnavagn-
inn. „Ertu nokkuð að kæfa barn-
ið með þessu?“ sagði bláókunnug
fullorðin kona við mig í Banka-
strætinu þegar hún sá að ég hafði
lokað vagninum með flugnaneti.
Ég leyfi mér að fullyrða að þessi
kona, sem vafalaust meinaði vel,
hefði aldrei nokkurn tímann sagt
þetta við konu með barnavagn.
Þessi sjón var henni greinilega
nokkuð framandi.
Í önnur skipti fékk ég glósur frá konum um hvernig húfan væri of mikið ofan í augun á strákn-
um eða þegar hann sat uppréttur í
vagninum að hann væri of skakkur.
Ég tók þetta ekki inn á mig, en aft-
ur fullyrði ég að þessar ágætu kon-
ur hefðu ekki jafn miklar áhyggjur
ef kynsystir þeirra hefði verið með
barnavagninn. Einhver gæti skil-
greint þetta sem fordóma.
Við unga verðandi feður segi ég þetta: Nýtið ykkur þennan rétt. Takið feðraorlof og notið
það til hins ýtrasta. Vinnan hleyp-
ur ekki frá ykkur og það er langtum
mikilvægara að læra að verða betri
pabbi. Ekki halda að þið getið gert
neitt annað í orlofinu en að hugsa
um barnið. Allt annað er bónus. Ég
skal lofa ykkur því að þið komið til
baka sem víðsýnni og betri menn.
Þið munuð líka fatta að það er full
ástæða fyrir því að orðið „vinn-
andi“ er í hugtakinu „heimavinn-
andi“.
28 | Umræða 6.–8. maí 2011 Helgarblað
Helgarpistill
Valgeir Örn
Ragnarsson
Fordómar í
feðraorlofi
Geta Gullfoss og
Geysir skilað 350
milljónum króna?
Aðsent
Páll Ásgeir
Ásgeirsson„ Íslensk náttúra
er það sem laðar
stærstan hluta erlendra
ferðamanna til landsins
og upplifun þeirra af
henni eftirminnilegasta
upplifunin meðan á
heimsókninni stendur.