Dagblaðið Vísir - DV - 14.10.2011, Síða 10

10 | Fréttir 14.–16. október 2011 Helgarblað
Þ
essar smásölutölur virð-
ast sýna að heimilin í land-
inu eru, á heildina litið,
byrjuð að rétta úr kútnum,“
segir Þorvaldur Gylfason
hagfræði prófessor. DV tók saman
óhefðbundna mælikvarða sem gefa
vísbendingar um hvort á Íslandi sé
kreppa. Hefðbundnir mælikvarðar
eru atvinnuleysi, hagvöxtur og breyt-
ingar á landsframleiðslu.
Blaðið kannaði hvort neysla
Íslendinga og notkun á ýmsum
vörum og þjónustu gefi tilefni til
þess að ætla að hér sé kreppa eða
hvort Ísland sé á uppleið. Stjórnvöld
hafa undanfarið talað um að Ísland
sé komið yfir erfiðasta hjallann og að
bjartari tímar séu framundan.
Næstum öll línuritin á uppleið
Þegar horft er á áfengiskaup Íslend-
inga, keyptar fasteignir, innflutning á
bílum og sjónvarpstækjum, umferð
á Íslandi, utanlandsferðir Íslendinga
og verslun með ýmsan húsbúnað
sést glöggt að Ísland er á uppleið. All-
ir mælikvarðar nema umferð og fata-
kaup eru á hraðri uppleið, þó enn sé
langt í að neysla komist á sama stig
og fyrir hrun.
DV sýndi Þorvaldi Gylfasyni töl-
urnar. Hann segir þær benda til
þess að áætlun stjórnvalda og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins sé nú
byrjuð að skila árangri, þó enn
sé langt í land. „Sundurliðaðir
smásölumælikvarðar, eins og þeir,
sem hér eru dregnir fram, spegla
kaupmátt heimilanna vel og veita
að sumu leyti gleggri og tímanlegri
innsýn í sveiflurnar í efnahag heim-
ilanna en hefðbundnar þjóðhags-
reikningatölur um landsframleiðslu
og skyldar stærðir. Þessar smásölu-
tölur virðast sýna, að heimilin í land-
inu eru á heildina litið byrjuð að rétta
úr kútnum,“ segir Þorvaldur.
Þungt högg á heimilin
Hann segir tölurnar einnig sýna skýrt
hversu þungt hrunið lenti á heim-
ilunum og bendir á að áfengissala
hafi dregist saman um fjórðung, fast-
eignasala um þrjá fjórðu, sjónvarps-
tækjasala um meira en helming,
bílasala um níutíu af hundraði, og
utanlandsferðir um tæpan helming.
„Samt halda sumir áfram að tala um
„svokallað hrun“,“ segir hann.
Hann segir að nú sé mikilvægt
að stjórnvöld spili vel úr stöðunni.
„Nú ríður á, að stjórnvöldum takist
að tefla miðtaflið vel og endataflið,
þótt AGS njóti ekki lengur við nema
úr fjarlægð. Þjóðinni verður að takast
að komast aftur í miðjan hóp Norður-
landa í efnahagslegu tilliti. Það mun
taka mörg ár, og það má ekki mistak-
ast. Eftirbátar Norðurlanda viljum
við ekki vera.“
n Neysla er farin að aukast á nýjan leik eftir hrunið 2008. n Árið 2009 var botninum náð n Næstum allir neyslu-
tengdir mælikvarðar á uppleið n Verðum að komast í miðjan hóp Norðurlanda aftur, segir hagfræðiprófessor
Heimilin rétta úr kútnum
„Þjóðinni verður að
takast að komast
aftur í miðjan hóp Norð-
urlanda í efnahagslegu
tilliti.
Baldur Guðmundsson
baldur@dv.is
Úttekt
30 m. lítra
25 m. lítra
20 m. lítra
15 m. lítra
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Sala áfengis í lítrum talin er á uppleið aftur
eftir nokkra lægð í kjölfar efnahagshrunsins.
Samkvæmt upplýsingum frá ÁTVR og Hag-
stofu Íslands náði neysla áfengis í lítrum talið
hámarki árið 2007, eftir að hafa verið á stöð-
ugri uppleið árin á undan. Seldir lítrar voru
árið 2007 um 78 lítrar á hvert mannsbarn
á Íslandi, eða nærri 25 milljónir lítra alls.
Salan tók mikla dýfu árið 2008 og fór niður í
20 milljón lítra og í 19 milljónir lítra í fyrra. Á
þessu ári, miðað við fyrstu níu mánuði ársins,
verður salan nærri 20 milljón lítrum, eða um
63 lítrar á hvern Íslending. Það er svipað og
árið 2004.
Þess má geta að hækkandi verðlag og veikt
gengi krónunnar hefur vafalítið mikil áhrif á
sölu áfengis. Þá hefur ríkið hækkað nokkuð
álagningu á áfengi frá hruni.
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
200
150
100
50
0
Ef fjöldi þinglýstra kaupsamninga á fast-
eignum á höfuðborgarsvæðinu er notaður
sem mælikvarði á hvort kreppa sé á Íslandi
má með sanni segja að svo sé. DV kann-
aði meðaltal þinglýstra kaupsamninga á ári
frá 2001. Samkvæmt upplýsingum þjóð-
skrár náði markaðurinn hæstu hæðum árið
2007. Það ár var 191 samningi þinglýst að
jafnaði í viku hverri en þess má þó geta að
fjöldinn var svipaður árin 2004 og 2005. Á
árunum 2001 til 2007 var aldrei færri en 130
samningum þinglýst á viku. Algjört hrun
varð í geiranum við efnahagshrunið. Árið
2009 var aðeins 39 samningum þinglýst að
jafnaði á viku en markaðurinn hefur verið
á uppleið síðan þá. Á þessu ári hefur 87
samningum verið þinglýst að jafnaði á viku
en þess má þó geta að síðustu 12 vikur hef-
ur meðaltalið verið rétt um 100. Fasteigna-
markaðurinn virðist því vera að glæðast á
nýjan leik þó enn þurfi mikið að gerast svo
hann nái viðlíka hæðum og fyrir hrun.
Enn lægð á fasteignamarkaði
150 Þús.
200 Þús.
250 Þús.
300 Þús.
350 Þús.
400 Þús.
2007 2008 2009 2010 2011
Utanlandsferðir Íslendinga eru ef til vill
ágætur mælikvarði á efnahag landsmanna.
Í gögnum Ferðamálastofu, sem ná aftur til
ársins 2007, sést að fyrstu níu mánuði þess
árs fóru 339 þúsund Íslendingar til útlanda
um Leifsstöð. Oftast fara á bilinu 20 til 40
þúsund Íslendingar til útlanda með flugi í
hverjum mánuði en haustið 2008 var nán-
ast eins og skellt væri í lás í Leifsstöð. Sum-
arið 2008 fóru á bilinu 40 til 50 þúsund Ís-
lendingar til útlanda um Leifsstöð en þeim
fækkaði niður í 15 til 18 þúsund fyrstu sex
mánuðina eftir hrun.
Íslendingar virðast vera að rétta úr kútn-
um á nýjan leik því heildarfjöldi Íslendinga
sem fóru til útlanda um Leifsstöð fyrstu
níu mánuði þessa árs voru 37 þúsundum
fleiri en á sama tímabili í fyrra. Þeir voru
256 þúsund í ár en aðeins 194 þúsund árið
2009. Í góðærinu fóru um 340 þúsund Ís-
lendingar til útlanda fyrstu níu mánuði
ársins. Þess má til gamans geta að ríflega
450 þúsund Íslendingar fóru til útlanda um
Leifsstöð allt árið 2007.
Utanlandsferðum Íslendinga fjölgar
Heimilin taka við sér Ljóst er að
fasteignamarkaðurinn er að taka við sér að
einhverju leyti. Þinglýstum kaupsamningum
á viku fjölgar nú ört eftir mikla niðursveiflu.
skál Verslun með
áfengi hefur aukist
nokkuð frá því í fyrra.
Árssala áfengis
á Íslandi.
Fjöldi Íslendinga sem fóru um Leifsstöð
til útlanda á tímabilinu jan–sept.
Fjöldi þinglýstra kaupsamninga á
höfuðborgarsvæðinu á viku.
Áfengiskaup eins og árið 2004