Dagblaðið Vísir - DV - 14.10.2011, Síða 24

24 | Viðtal 14.–16. október 2011 Helgarblað
L
íknardeild Landspítal-
ans á Kópavogsbraut
liggur við sjóinn, vind-
urinn næðir og frost-
ið bítur í kinnarnar,
haustið er komið. Upp
að líknardeildinni liggur gata en
gestir eru beðnir um að ganga
þennan síðasta spöl. Þessi gata
er ekki ætluð þeim. Ekki strax.
Vegurinn endar við húsið en
næsta gata liggur nærri, það er
bert á milli og nýleg einbýlishús
stinga í stúf. Hér vantar tré, eitt-
hvað sem aðskilur þessa heima,
líf og dauða, og varðveitir hvíld-
ina, róna og friðinn sem er allt-
umlykjandi.
Inni tekur þögnin við, gestir
eru beðnir um að slökkva á far-
símanum og ganga hljóðlega
um. Listaverk hanga á veggjum,
þau eru í jarðlitunum, veggirn-
ir eru hvítir og gólfin grá. Jónas
Jónasson útvarpsmaður á von
á okkur og við erum leidd inn
ganginn í átt til hans. Hlátur-
inn ómar úr herbergi Jónasar
og dóttir hans, Sigurlaug Mar-
grét, gantast með að fjölskyldan
sé á þönum allan liðlangan dag-
inn við að útvega honum eftir-
lætis marmarakökuna, lifrar-
kæfuna og svona hitt og þetta
sem hann hefur gætt sér á í
gegnum tíðina. Jónas kímir og
er bjartur yfirlitum þegar hann
kveður hana hlýlega. Kemst svo
í stuð þegar hann ræðir þjóð-
málin við ritstjórann sem var
einu sinni kvöldgestur Jónasar
og vildi kasta á hann kveðju, lík-
lega þeirri hinstu. Jónas er kom-
inn með krabbamein sem ekki
verður ráðið við. Hann kvíðir þó
engu, hefur lifað lífinu til fulls
og hlakkar eiginlega bara til að
fara. En þetta er ekki myndin
sem hann vill að fólk hafi af hon-
um þegar hann fer og biður ljós-
myndarann að skilja það að hér
verði ekki hægt að mynda hann.
Við verðum að nota myndir frá
því í sumar, myndir sem voru
teknar áður en hann missti
máttinn, horaðist niður og varð
hvítur á hörund.
Fagurt land fram undan
Gestirnir kveðja og við sitjum
ein eftir, Jónas í hægindastól úti
í horni og ég þétt við hlið hans.
Hann ilmar. Brosir líka út í ann-
að þegar hann segir: „Ég hlakka
til. Ég hef aldrei efast um að það
sé annað líf eftir þetta líf.“
Hann rifjar upp orð sín í
Kastljósi fyrir skömmu þar sem
hann lýsti því fyrir áhorfendum
hvað tekur við þegar hann kveð-
ur þennan heim. „Ég er á spítala
og kem til með að vera á spít-
ala þegar kallið kemur. Ég mun
vakna og horfa á aðra stofu. Það
tekur smá tíma fyrir mig að átta
mig á því hvar ég er, hvort mig
sé að dreyma eða hvort ég hafi
verið færður til á meðan ég svaf.
Þegar ég átta mig á því að ég
sé bara dauður er eins og tjald
verði dregið frá og ég skynja þá
sem elskuðu mig á leiðinni og
þá sem ég elska. Þar hitti ég mitt
fólk.“
Hann er sannfærður um að
hann sé á leið í annan heim,
fallegan heim, heim þar sem
landslagið er gróðri þakið og
fagurt og líkaminn léttari. Og
viðbrögðin hafa ekki látið á sér
standa.
Eftir Kastljósviðtalið hefur
hann fengið látlaus skilaboð og
bréf frá fólki sem segist nú vera
farið að hugsa. Hugsa um dauð-
ann og lífið fyrir handan. „Skrýt-
ið,“ segir Jónas hlæjandi. „Af
hverju? Ég var nú bara að segja
það sem mér finnst og frá því
sem ég veit. Þetta er sannleikur-
inn eins og hann blasir við mér.
Þetta virðist hafa hitt marga.
Það rísa allir upp við dogg eins
og þeir séu að vakna af löngum
svefni. Í áratugi hef ég reynt að
fá fólk til að tala um dauðann,
það er eins og það megi ekki.
Ég hef þó fengið suma til þess.
Sumir vakna, hugsa kannski
þegar heim er komið,“ segir Jón-
as og gerir örstutta pásu á máli
sínu: „Ég hef allavega ástæðu
til að vera sannfærður sjálfur,
ég veit hvað bíður mín. Ekkert
nema fagurt land, auðvelt líf og
elskulegt.“
Horfist í augu við óttann
Honum er mikilvægt að ræða
dauðann og það er ekkert nýtt,
dauðinn hefur lengi verið hon-
um hugleikinn og ekki síst lífið
handan þessa heims. „Ég er á
móti því að það sé tabú að tala
um það sem verður staðreynd í
lífi okkar allra. Ég held að þetta
viðtal í Kastljósi hafi verið loka-
punkturinn á mínum ferli. Sé
það tilgangurinn með lífi mínu
að segja þessi orð sem vöktu
fólk til umhugsunar, þá er vel
lifað.“
Ástæðan fyrir því að hann vill
tala um dauðann er sú að hann
vill ekki að við óttumst hann. „Ef
þú talar ekki um óttann þinn
hverfur hann ekki. Ég hef alltaf
glímt við óttann.
Þegar ég var þrítugur lærði
ég að fljúga. Veistu af hverju? Af
því að ég var svo hræddur við að
fljúga að ég ákvað að læra það
svo ég vissi hvað ég óttaðist. Ég
var sjálfsagt hræddasti flugnemi
sem um getur, en ég flaug! Fór
meira að segja einn út að fljúga
á sunnudagsmorgnum, bara til
að sanna að ég gæti það.
Eins lærði ég froskköfun á
Bermúdaeyjum til að yfirbuga
óttann við drukknun. Í gegn-
um tíðina hef ég alltaf reynt að
storka mér til að takast á við ótt-
ann, því auðvitað hef ég óttast
ýmislegt.“
Hefur lifað áður
Dauðann óttast hann þó ekki.
„Heldur þú að það sé bara
óhamingjusamt fólk í kirkju-
garðinum? Ég held ekki. Það
getur verið bráðfjörugt þar.
Þetta meiðir engan, þú þarft
ekki að hafa áhyggjur af því.“
Hann bendir á að fólk geri
ekki athugasemd við það að
geta hlustað á hundrað mis-
munandi stöðvar í litlu útvarps-
tæki, því hver stöð hefur sína
tíðni. „Af hverju skyldi mað-
urinn vera undanskilinn öllu
slíku?“ spyr hann. „Ég er sann-
færður um að það tekur önnur
tíðni við, við skiljum það ekki en
munum gera það þegar þar að
kemur.“
Jónas er senn á förum, en
þetta verður ekki í fyrsta sinn
sem sál hans kveður þennan
heim. Hann hefur lifað áður
og það oftar en einu sinni.
„Ég er sannfærður um að
ég hef lifað mörg líf. Ég hef
gert margt. Ég veit að ég var
í klaustri, jafnvel klaustrum,“
segir hann og bætir því við
að það hafi ekki verið eðlilegt
hvernig hann þekkti hvern
einasta krók og kima í klaustri
sem hann heimsótti í Flórens.
„Ég kannaðist við allt sam-
an, þekkti þetta allt. Nú veit
ég hins vegar í hjarta mínu að
öllum slíkum ferðalögum er
lokið. Þetta er síðasta skeiðið
og nú get ég haldið áfram að
þroskast hinum megin.“
Bíður ekki eftir Jesú
Sjálfur hefur hann fengið nasa-
sjón af lífinu fyrir handan. Hann
var alinn upp á heimili manns
sem trúði því að það væri líf
eftir þetta, Jónas Þorbergsson
var einlægur spíritisti og mik-
ill vinur Hafsteins Björnsson-
ar miðils. „Miðilsfundir voru
gjarna haldnir heima. Pabbi var
sjálfur búinn að upplifa það að
missa móður sína átta ára gam-
all, fyrsta barnið með fyrri konu
sinni, tveggja ára gamla stúlku
sem hann horfðist í augu við,
sá að hún vissi en hann gat ekk-
ert gert og seinna missti hann
eiginkonu sína á aðfangadags-
kvöld, ekki nema 39 ára gamla.
Amma var heldur ekki nema 41
árs þegar hún féll frá. Svo pabbi
lenti í vandræðum, á flandri,
og eftir þetta var hann alltaf að
hugsa um það, hvað er þetta
líf og hver er þessi dauði? Það
var það sem hann hugsaði og
kenndi mér.“
Það þarf enginn að segja
Jónasi að miðlar séu svindlarar.
„Þeir hafa sannað fyrir mér hluti
sem þeir gátu ekki vitað. Hverja
ég þekkti og hvað var að angra
þá. Það var engin leið fyrir miðla
að vita það, þetta var eitthvað
sem ég einn vissi.
En á endanum er þetta
spurning um ákvörðun. Þú tek-
ur ákvörðun um það hvort þú
sért kristinn eða heiðinn, hvern-
ig trú þín er og hvað gerist eftir
dauðann. Eða hvað, ætlar þú að
sofa þar til Jesú kemur arkandi
niður Ártúnsbrekkuna með
Lúðrasveit verkalýðsins á eftir
sér til þess að vekja hvern ein-
asta mann?“ spyr hann og segir
svo: „Kommon! Það hentar mér
ekki.“
Lokað á skyggnigáfuna
Móðir Jónasar var einnig skyggn
og sjálfur var hann skramb-
anum næmari. Stundum fann
hann meira en honum þótti
þægilegt. „Ég gat séð á fólki
hvort því leið vel eða illa.“
Í æsku var þetta verst. Hann
óttaðist það sem hann sá, var of
ungur til að skilja það. „Ég var
lítill strákur, fimm, sex ára, og
hræddur við þetta. Sérstaklega
þegar ég sá ömmu koma í gegn-
um hurð og spurði hvernig hún
gæti það. Mamma gat ekki út-
skýrt það, reyndar man ég ekki
til þess að hún hafi reynt það.
Miðlar geta lokað fyrir
skyggnigáfu og það var gert við
mig því ég var orðinn svo hrædd-
ur, farinn að sjá alla mögulega
hluti og skildi þetta ekki. En síð-
an kom þetta aftur þegar ég varð
eldri og síðan hefur það hjálpað
mér frekar en hitt.“
Samræður við fólkið líktust
ekki því sem við þekkjum hér,
en fóru engu að síður fram. „Ég
hef þá trú að þegar yfir er kom-
ið notum við ekki orð heldur
huga. Við hugsum samtal og
það kemst til skila. Þannig hef ég
talað við þá sem ég veit að fylgj-
ast með mér og gæta mín.“
„Loksins fæ ég að fara“
Það er alls konar fólk, sumt ná-
komið honum í ætt. „Amma
mín sem dó 41 árs gömul er
mjög nálægt mér. Af hverju veit
ég það? Af hverju veist þú að
það rignir í dag? Þú finnur það.
Ég finn þetta.
Ég tala við hana um daglegt
líf og bið hana um að standa
með mér í erfiðleikum. Þannig
fæ ég styrk. Þess vegna get ég
verið svona rólegur yfir þessu
öllu, þetta er engin sjálfsdá-
leiðsla.
Þetta er bara eðlilegasti hlut-
ur í heimi. Það kemur að því
að við þurfum að kveðja og hví
skyldi ég vera hissa?“ spyr hann
blátt áfram. „Ekki ég,“ segir hann
og dæsir. „Ég er sko ekki hissa.
Ég get ekki annað en brosað.
Loksins fæ ég að fara.“
Það er þó ekki svo að hann
sé orðinn þreyttur, allavega ekki
á lífinu, kannski í líkamanum
af því að hann er orkulaus og
það er önnur saga. En á lífinu
er hann ekki leiður. „Þú hleypur
þar til þér finnst komið nóg. Ég
er búinn að eiga gott líf, spenn-
andi og erfitt líkt og hver og einn
verður að þola. En ég er ekki lífs-
leiður. Mér finnst bara ágætt
að nota þetta tækifæri til þess
að fara. Ég hef enga löngun til
þess að verða níræður, hvað þá
hundrað ára og hef enga ástæðu
til að vorkenna mér.“
Jónas Jónasson útvarpsmaður liggur á líknardeild Landspítalans en kvíðir engu. Hann hlakkar til að stíga
inn í heiminn fyrir handan, þar sem hans bíður ekkert nema fagurt land, auðvelt líf og elskulegt. Hann hefur
lifað áður en veit í hjarta sínu að nú er öllum slíkum ferðalögum lokið. Þetta er hans hinsta ferð og nú mun hann
halda áfram að þroskast í nýjum heimi. Enginn fer marblettalaus í gegnum lífið og Jónas hefur gert sín mistök,
barist við Bakkus, glímt við kjaftagang og tekist á við óttann. Nú finnst honum sem allir elski sig og kveður
sáttur, frjáls, þráir ekkert og grætur ekkert. Því getur hann ekki annað en brosað.
Ingibjörg Dögg
Kjartansdóttir
ingibjorg@dv.is
Viðtal
Brosir við dauðanum
„Þú tekur
ákvörðun
um það hvort þú
sért kristinn eða
heiðinn, hvernig trú
þín er og hvað ger-
ist eftir dauðann.
Eða hvað, ætlar þú
að sofa þar til Jesú
kemur arkandi niður
Ártúnsbrekkuna með
Lúðrasveit verkalýðs-
ins á eftir sér til þess
að vekja hvern
einasta mann?
Ungur og umdeildur Jónas var afar umdeildur á sínum yngri árum og
þurfti að þola skammir frá þjóðþekktum skáldum. Það var ekki fyrr en seinna
á æviskeiðinu sem honum fannst sem hann gæti glatt einhvern. Hér er hann
með Kristjáni Eldjárn við fornleifarannsóknir á Grænlandi.