Dagblaðið Vísir - DV - 19.07.2013, Blaðsíða 13

Fréttir 13Helgarblað 19.–21. júlí 2013
M
akríldeilan hefur náð
hæstu hæðum á ný eft-
ir að veiðar Íslendinga og
Færeyinga á makríl hófust
í sumar. Deilan er á milli
Íslendinga og Færeyinga annars
vegar og Norðmanna og Evrópu-
sambandsins hins vegar og snýst um
hlutdeild í heildarkvóta á makríl í
Norður-Atlantshafi.
Maria Damanaki sjávarútvegs-
stjóri Evrópusambandsins hefur gef-
ið út að Íslendingar og Færeyingar
verði beittir þvingunaraðgerðum þar
sem samningaleiðin hafi verið reynd
til þrautar og samningsvilji þjóð-
anna sé enginn. Þessari fullyrðingu
Damanaki ásamt ítrekuðum full-
yrðingum sambandsins um lítinn
samningsvilja Íslendinga hefur verið
mótmælt harðlega enda hefur samn-
inganefnd á vegum Sjávarútvegs-
ráðuneytisins margsinnis óskað eft-
ir því að setjast að samningaborðinu.
Stendur það boð ennþá.
Ljóst að að gríðarlegir hagsmun-
ir eru í húfi fyrir Ísland því heildar-
tekjur vegna makrílveiða undanfarin
ár hafa verið á bilinu 20–30 milljarð-
ar króna.
Víðtækar viðskiptaþvinganir
„Viðskiptaþvinganirnar geta ver-
ið nokkuð víðtækar en við teljum
þær hins vegar allar ólöglegar að því
undanskildu að banna löndun úr mak-
rílskipum,“ segir Sigurgeir Þorgeirsson
aðalsamningamaður Íslands í mak-
ríldeilunni. „Annað samræmist ekki
samningum Alþjóðaviðskiptastofn-
unarinnar, WTO, og EES-samningn-
um.
Við höfum enga vitneskju um
hverjar aðgerðirnar kunna að
verða að öðru leyti en reglugerð nr.
1026/2012 sem sett var í september
á síðasta ári,“ en sú reglugerð býr til
lagalegan grunn fyrir ESB til þess
að beita ríki sem stunda ósjálfbær-
ar veiðar á stofnum sem ESB hefur
einnig löglega hagsmuni af, refsiað-
gerðum.
„Þetta getur verið allt frá því
að banna innflutning á umræddri
tegund yfir í að banna flutning á vör-
um um ESB, banna innflutning á til-
teknum vörum frá ESB til Íslands,
bann á veiðum innan ESB og bann á
löndun afla svo eitthvað sé nefnt.
Samkvæmt því sem fram kom hjá
Damanaki á nýlegum fundi með ráð-
herrum sambandsins er reiknað með
að framkvæmdarstjórnin sendi okk-
ur tilkynningu fyrir lok þessa mánað-
ar um að aðgerðir séu fyrirhugað-
ar. En þess er þó ekki að vænta að í
þeirri tilkynningu komi fram hvers
eðlis aðgerðirnar kunni að verða.
Milljarðar í húfi
„Útflutningstekjur af makrílafurðum
hafa verið í kringum 25 milljarðar
á ári að meðaltali undanfarin ár og
því ljóst að um mikla hagsmuni er
að ræða fyrir íslensku þjóðina,“ segir
Sigurgeir. Til samanburðar má nefna
að samkvæmt skýrslu Hagstofunn-
ar um útflutningsverðmæti sjávar-
afurða árið 2011 og 2012 voru út-
flutningsverðmæti makríls rúmir 24
milljarðar árið 2011. Það er svipað og
útflutningsverðmæti fyrir síld það ár
og tæplega þriðjungur af útflutnings-
verðmætum fyrir þorsk sem voru 77
milljarðar og er lang mikilvægasta
útflutningstegund Íslendinga. Hér er
um að ræða verðmæti afurða en ekki
annan þjóðhagslegan ávinning sem
fæst af veiðum og vinnslu. Því er enn
meira í húfi en bara þessar tölur ein-
ar og sér segja til um.
Þyngist um 50 prósent
við Ísland
Sigurgeir segir þó hagsmunina ekki
aðeins snúa að þeim verðmæt-
um sem makrílveiðar skapi heldur
einnig þá miklu samkeppni sem auk-
in makrílgengd veitir öðrum tegund-
um sem fyrir eru í íslenskri lögsögu.
„Samkvæmt rannsóknum sem
hafa verið framkvæmdar á undan-
förnum árum var áætlað að um 1,1
milljón tonn af makríl hafi gengið í
íslenska lögsögu árin 2010 og 2011.
Magnið hafi verið um 1,5 milljón
tonn árið 2012 en samkvæmt mæl-
ingum er þessi makríll að þyngjast
um allt að 50 prósent á þeim mánuð-
um sem hann er hér.“ Út frá þessum
tölum hefur verið reiknað að makríll
sé að éta allt að þrjár milljónir tonna
yfir sumartímann við Ísland. „Makr-
íllinn er því í beinni samkeppni við
aðrar tegundir hér og eru þetta okk-
ar helstu rök í samningsferlinu,“ en
hann segir ljóst að svo veigamikið
inngrip í vistkerfið hafi áhrif á aðrar
tegundir.
Langt í land
Mikið ber í milli um hversu stóran
hlut Íslendingar og Færeyingar eigi
að fá af heildarkvóta en Íslendingar
hafa farið fram á um 15–16 pró-
sent en hefur hingað til verið boð-
ið um 7–8 prósent. Þessar tölur eru
þó ekki staðfestar enda hefur samn-
inganefnd Íslands ákveðið að nefna
engar fastar tölur í þessu samhengi.
Án efa munu þessar tölur sveiflast
nokkuð en eftir því sem DV kemst
næst þá munar um 5 prósentum á
milli þess sem Íslendingar hafa boð-
ið lægst og Evrópusambandið og
Norðmenn hæst.
„Eins og staðan er núna eru Nor-
egur og ESB með samkomulag sín á
milli um skiptingu makrílkvóta sem
er þannig að Evrópusambandið fær
rúm 68 prósent en Noregur rúm 31
prósent,“ segir Sigurgeir. „Fyrir hvert
prósentustig sem við fengjum myndi
hlutdeildin því lækka um 0,6 hjá
Evrópusambandinu og 0,3 hjá Noregi.“
Færeyingar hafa hingað til gert
hliðstæðar kröfur og Íslendingar,
þrátt fyrir að meira magn af makríl
gangi í íslenska lögsögu og að hún
sé umtalsvert stærri. Þegar kemur
að því að ákveða makrílkvóta hafa
Færeyingar yfirleitt verið með ör-
lítið hærri tölu en Íslendingar. Í ár er
makrílkvóti Íslendinga um 124.000
tonn og var hann lækkaður um 15
prósent frá fyrra ári í samræmi við
ráðleggingar Alþjóða hafrannsókna-
ráðsins ICES.
„Það er ekki um það deilt að veið-
ar okkar eru fullkomlega löglegar,“
segir Sigurgeir að lokum. n
n Víðtækum þvingunum gæti verið beitt n Íslendingar vilja semja þrátt fyrir ásakanir um annað„Þetta getur ver-
ið allt frá því að
banna innflutning á um-
ræddri tegund yfir í að
banna flutning á vörum
um ESB.
Ásgeir Jónsson
blaðamaður skrifar asgeir@dv.is
Gríðarlegir hagsmunir
í húfi fyrir Íslendinga
Sigurgeir Þorgeirsson Aðalsamninga-
maður Íslands í makríldeilunni.
Maria Damanaki Reglugerðin sem ESB
mun byggja aðgerðir sínar á veita víðtækar
heimildir til viðskiptaþvingana gegn Íslandi.
Makrílgöngur við
Ísland Til eru skráðar
heimildir um makríl við
strendur Íslands allt
aftur til 1934.
Makríll við Ísland 1930
Þó svo að Íslendingar hafi einungis
hafið skipulegar veiðar á makríl fyrir
fáeinum árum er ljóst að makríll hefur
gengið upp að ströndum landsins um
langt skeið. Hann hefur lengi verið
meðafli en til eru heimildir langt aftur
um að hann hafi gengið hingað í tölu-
verðu magni á hlýrri tímabilum.
n Í skýrslu Dr. Bjarna Sæmundssonar frá árinu 1934, sem fjallar um
hlýnun sjávar við Íslands og áhrif þess, kemur makríll meðal annars
við sögu: „Það er regla að makríll er hér tíður gestur í flóum Íslands
fyrir sumartímann, með fáum undantekningum. Árið 1928 veiddist þó
nokkuð magn í nót í Skagafirði. 8 stykki veiddust í síldarnet í Eyjafirði
í september 1929 og sumarið 1930 veiddist mikið magn, nokkrar
tunnur, í einu kasti með síldarnót í Mjóafirði ... Ég reikna með að aukið
magn þessa fisks, sem annars er sjaldgæfur hér, sé aðallega vegna
hækkandi hitastigs sjávar.“
n Í skýrslu Árna Friðrikssonar frá 1949 um breytingar á tegunda-
samsetningu sjávardýra við Ísland vegna hlýnunar er einnig minnst
á makríl: „Þessi tegund (innskot: makríll) hefur verið óvenjulega
algengur sumarið 1944 ... mikið magn var veitt í nót í Ísafjarðardjúpi
og enn meira við Norðurströndina þar sem 450 var landað á einum
degi, 1164 annan dag og torfur sáust í yfirborði sjávar.“
Makríldeilan
í hnotskurn
1 Um 5 prósent af heildarkvóta ber í milli hæsta og lægsta boðs
Íslands og ESB.
2 ESB hótar viðskiptaþvingun-um samkvæmt reglugerð nr.
1026/2012 sem Íslendingar telja allar
nema eina, brjóta í bága við samninga
WTO og EES.
3 Þvinganirnar gætu verið mjög víðtækar en reglugerðin veitir
mikið rými til túlkunar.
Dæmi:
n Bann á flutningi makríls til ESB
n Bann á flutningi vöru um ESB
n Bann á flutningi tengdra tegunda til
ESB
n Bann á flutningi vöru, svo sem veiðar-
færum, frá ESB til Íslands
n Bann við að landa makríl í ESB
n Bann við að veiða innan ESB og öfugt
4 ESB sakar Ísland um lítinn vilja til samninga þrátt fyrir ítrekuð boð
Íslands um að setjast að samninga-
borðinu.
5 Gríðarlegir hagsmunir eru í húfi fyrir Ísland.
6 Makríll þyngist um 50 prósent í íslenskri lögsögu.
7 Makríllinn étur um 3 milljónir tonna á sumri.
8 Veiðar Íslands löglegar.