Dagblaðið Vísir - DV - 19.07.2013, Blaðsíða 15

Fréttir 15Helgarblað 19.–21. júlí 2013
Annas Sigmundsson
blaðamaður skrifar annas@dv.is
Í
samtali við Fiskifréttir árið
2010 sagði Örn Pálsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands
smábátaeigenda að umbjóðend-
ur sínir hefðu keypt kvóta fyrir á
fjórða tug milljarða króna á árunum
2005 til 2007.
Algengt hafi verið að smábáta-
útgerðir sem keyptu kvóta á þess-
um tíma hafi skuldað um 100 millj-
ónir króna fyrir bankahrunið. Hjá
mörgum hafi slík skuld tvöfaldast
við bankahrunið. Í samtali við Fiski-
fréttir árið 2010 sagðist Örn vonast
til þess að skuldir umræddra smá-
bátasjómanna myndu lækka niður í
allt að 30 milljarða króna. Ein ástæð-
an fyrir þessum miklu kvótakaupum
var sú að eitt af sóknardagakerfun-
um var lagt niður og varð í kjölfarið
þó nokkuð mikið um samruna fyrir-
tækja í þessum geira.
Leiðrétting lána gengið hægt
Í samtali við DV segir Örn Pálsson
að þessi spá hans hafi ekki gengið
eftir þó nú séu liðin þrjú ár frá því
að þetta var haft eftir honum. „Er-
lend lán hjá Arion banka og Lands-
bankanum voru dæmd ólögleg. Þeir
sem eru þar í viðskiptum hafa feng-
ið leiðréttingu á lánum. Það er þó
ekki byrjað að endurreikna vaxta-
hlutann. Þau lán sem eru hjá spari-
sjóðum, sem féllu ekki undir Lands-
bankann, eru enn fyrir dómstólum
en ekki hefur gengið nógu vel fyr-
ir smábátasjómenn að fá þau leið-
rétt. Dómstólar hafa ekki komist að
þeirri niðurstöðu að þau lán séu
ólögleg þó þau séu sambærileg,“
segir Örn í samtali við DV.
Þá hafi nýlega fallið dómur vegna
lána hjá Byggðastofnun þar sem kom-
ist var að þeirri niðurstöðu að erlend
lán sem veitt voru af stofnuninni telj-
ast ekki ólögleg og því fá menn ekki
leiðréttingu þar. Hjá Íslandsbanka hafi
mörg lán ekki verið greidd.
Landssamband smábátasjó-
manna sé þó áfram að berjast fyr-
ir rétti umbjóðenda sinna varðandi
leiðréttingu á erlendum lánum. Þá
hafi sambandið sett fram ályktun í
gær á stjórnarfundi þar sem árétt-
að var að lánastofnanir myndu
sem fyrst leysa úr þeirri óvissu sem
margir smábátasjómenn hafi þurft
að búa við frá bankahruninu að fá
ekki leiðréttingu á erlendum lánum
sínum. Eru lánastofnanir hvattar
til þess að eyða þessari óvissu sem
fyrst. Þá hvetji Landssamband smá-
bátasjómanna líka Umboðsmann
Alþingis til þess að kanna hvort það
sé löglegt að lána í erlendri mynt
þegar viðkomandi hefur ekki tekjur
í sömu mynt á móti.
Bankarnir trekktu
upp kvótaverðið
Örn telur að þegar smábátasjómenn
voru hvað mest í því að fá lán fyr-
ir kvótakaupum á árunum 2005 til
2007 hafi það litið þannig út að bank-
arnir hafi á sama tíma óskað eftir
því að þeir sem voru að selja kvót-
ann sinn myndu fjárfesta í hlutabréf-
um viðkomandi banka eða í öðrum
fjárfestingum sem hafi verið óskyld-
ar sjávarútvegi. Þeir hafi að hluta til
notað þá fjármuni sem fengust við
kvótasöluna til þess að kaupa hluta-
bréf. Þau kaup hafi þó oft verið gíruð
upp með lánum frá bankanum og
lánið notað til að kaupa hlutabréf í
lánveitandanum sjálfum. Líklega var
þetta algengast hjá Landsbankanum.
„Þetta var ein af þeim hringekjum
sem áttu sér stað á tíma góðærisins.
Þannig náðu þeir líka að trekkja upp
kvótaverðið,“ segir hann.
Þekktir kvótagreifar
keyptu hlutabréf
Mörg dæmi eru líka um að stærri út-
gerðarfyrirtæki hafi keypt hlutabréf í
Landsbankanum. Má þar nefna fé-
lagið Línuskip ehf. sem Guðmundur
Kristjánsson í Brimi fór fyrir, Smá-
ey ehf. sem Magnús Kristinsson,
kenndur við Berg-Huginn fór fyrir og
Soffanías Cecilsson á Grundarfirði.
Þá má nefna að DV sagði frá því
árið 2011 að Hinrik Kristjánsson,
fyrrverandi aðaleigandi útgerðar-
fyrirtækisins Kambs á Flateyri, fjár-
festi meðal annars í fasteignaverk-
efni í Berlín eftir að hafa selt eignir
Kambs vorið 2007. Verðmætasta
eign Kambs voru umtalsverðar
aflaheimildir, um 3.000 tonna kvóti.
Heimildir DV herma að Hinrik hafi
fengið um 1.700 milljónir króna fyr-
ir Kamb þegar hann seldi félagið.
Hluti af kvótafé Flateyrar endaði því
í Berlín ef svo má segja.
Þá kom fram í viðtali við Aðal-
björn Jóakimsson, sem kenndur
hefur verið við rækjuverksmiðj-
una Bakka hf. í Hnífsdal að árið
2004 hafi hann selt skip og kvóta.
Þá hafi Landsbankinn haft sam-
band við sig og boðið honum við-
skipti. Í ársreikningi Dynjanda, fé-
lags Aðalbjarnar, kemur fram að
árið 2004 hafi Dynjandi selt kvóta
fyrir 585 milljónir króna það ár.
Landsbankinn bauð Aðalbirni á sér-
stakan kynningarfund í byrjun árið
2004 þar sem honum voru kynnt af-
leiðuviðskipti sem hann tók þátt í á
næstu árum. Við bankahrunið fór
hann illa út úr þessum fjárfesting-
um og hefur frá þeim tíma deilt við
Landsbankann og meðal annars
stefnt starfsmönnum bankans.
Buðu fram sáttaleið
„Við buðum bönkunum ákveðna
leið til að koma til móts við þær
smábátaútgerðir sem eru með er-
lend lán. Höfuðstóll lána yrði færð-
ur aftur til 1. mars árið 2008. Menn
myndu þá áfram greiða afborg-
anir miðað við það en sú hækk-
un sem kom í kjölfar bankahruns-
ins yrði látin bíða þar til menn
væru búnir að greiða grunnlánið.
Afgangurinn sem yrði ógreiddur
myndu lánastofnanir halda eftir en
myndi hins vegar ekki bera neinn
vaxtakostnað. Þetta var kynnt fyr-
ir bönkunum og jafnvel ráðherrum
en engin virtist hafa hugrekki í sér
til þess að fara í þetta,“ segir Örn. Í
stað þess sitji smábátaútgerðir nú
uppi með mjög skert samkeppnis-
umhverfi þar sem sumir hafi fengið
leiðréttingu á lánum en aðrir ekki.
„Það skekkir alla samkeppnisstöðu
innan greinarinnar þegar sumir
hafa fengið leiðréttingu á erlendum
lánum sínum en aðrir ekki.“
Margir sleppa undan
sérstöku veiðigjaldi
„Það var skilningur fyrir því hjá
fyrrverandi ríkisstjórn Samfylk-
ingar og Vinstri grænna að sumar
útgerðir væru mjög skuldsettar og
gætu ekki staðið undir greiðslu á
sérstaka veiðigjaldinu,“ segir Örn.
Eins og kunnugt er hefur verið hart
deilt um álagningu veiðigjalds að
undanförnu í kjölfar þess að ný rík-
isstjórn ákvað að lækka álagningu
sérstaka veiðigjaldsins tímabund-
ið í eitt ár á meðan að ný útfærsla
þess yrði unnin. „Margar skuld-
settar smábátaútgerðir greiða
ekkert í sérstakt veiðigjald næstu
fimm árin,“ segir Örn. Þessi orð
hans virðast því að einhverju leyti
stangast á við fullyrðingar sumra
um að lítil og meðalstór sjávarút-
vegsfyrirtæki séu að sligast undan
sérstaka veiðigjaldinu sem ný rík-
isstjórn ákvað að lækka tímabund-
ið.
Best að leysa óvissuna
sem fyrst
Hann segist sammála því sem
Gunnar Tómasson, hagfræðing-
ur hefur haldið fram á bloggi sínu
á Eyjunni að stjórnendum bank-
anna hafi verið í mun að skuldsett
sjávarútvegsfyrirtæki væru áfram í
rekstri til að hámarka endurheimt-
ur af skuldum þeirra að frádregnum
afskriftum. Örn telur vænlegra fyr-
ir bankana að gera skuldsett sjávar-
útvegsfyrirtæki rekstrarhæf með
lækkun á höfuðstól erlendra lána.
Lánin séu ólögleg. Það sé hvorki
gott fyrir smábátaútgerðir, bank-
ana né stjórnvöld að halda áfram að
rukka þau af fullum þunga. Það sé
best fyrir alla að úr þessu verði leyst
sem fyrst. n
Bankarnir keyrðu
upp kvótaverðið
n Örn Pálsson segir smábátasjómenn ósátta við seinagang banka við leiðréttingu lána
Smábátasjómenn keyptu kvóta fyrir 40 milljarða Örn Pálsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands smábátasjómanna telur að smábátaútgerðir hafi
keypt aflaheimildir fyrir um 40 milljarða króna á árunum 2005 til 2007 sem innlendar
bankastofnanir lánuðu fyrir með erlendum lánum sem síðar hafi reynst ólögleg.