Dagblaðið Vísir - DV - 19.07.2013, Blaðsíða 30

30 19.–21. júlí 2013 Helgarblað
Vantaði
kandíflossið
Cirkus Cirkör
í Borgarleikhúsinum e n n i n g @ d v . i s | d v . i s / m e n n i n g
Skýjað með köflum
Sigur Rós
S
tutt er síðan Helena og Arn-
ar Steinn Friðbjarnarson,
eiginmaður hennar, luku
sínu stærsta leikhúsverk-
efni fram til þessa. Þau sáu
um stafræna miðla í Englum al-
heimsins í Þjóðleikhúsinu. Sýn-
ingu sem hlaut lof gagnrýnanda og
var sýnd fyrir fullu húsi til loka leik-
ársins og verður aftur tekin til sýn-
inga í haust.
Leikið með söguna
Í Englum alheimsins er vídeóið
stór hluti af leikmyndinni. Þekkt-
ar senur úr kvikmynd Friðriks Þórs
Friðrikssonar er blandað saman
við leikritið – til dæmis ferð þeirra
félaga á Grillið, sem endar með
ósköpum. „Þetta átti að vera svona.
Þetta átti að vera fullkomið kvöld,“
segir Páll í leikritinu og bendir á
bakvegginn þar sem Björn Jörund-
ur og félagar sitja við veisluborð.
Í leikhúsinu er allt feik, matur-
inn, diskarnir og bollarnir. Á því
augnabliki þegar Páll, aðalsögu-
hetja verksins, missir stjórn á veik-
indum sínum dregst hann inn í
sinn eigin hugarheim og þar er
vídeóið aftur í stóru hlutverki.
„Það var alveg svakaleg góð
reynsla og jákvæð að vinna við
Englana,“ segir Helena. „Maður
fékk að kynnast sögunni og bókinni
frá öðru sjónarhorni. Svo var gam-
an að koma aftur og vinna í Þjóð-
leikhúsinu. Þetta er gamalt hús og
við mættum ákveðnum tæknileg-
um hindrunum, en við litum á þær
sem jákvæða áskorun. Það er mikill
skilningur á vinnu okkar í húsinu.
Kvikmyndamiðillinn er kominn til
að vera í leikhúsinu. Alveg eins og
hljóðmynd eða tónlist. En þetta er
mjög ung listgrein hér á landi. Ég
væri alveg til í að vinna við leiksýn-
ingu þar sem leikmyndin væri ein-
göngu vídeóverk.”
Byrjaði að dansa
Helena hóf sína vegferð í listum
sem dansari. Þá var hún unglingur.
Svo fluttist hún til Frakklands.
„Ég hélt áfram að dansa en fór
líka í Physical Theater skóla (Lík-
amlegt leikhús – innsk. blms).
Dansinn leiddi mig í leikhúsið og
leikhúsið í myndlistina. Ég endaði
í listaháskóla í Gautaborg og þegar
ég lít til baka sé ég hvað dansinn er
mér mikilvægur. Hann er jafnvel
rauði þráðurinn í mínum verkum.
Kvikmyndaverk mín eru ryþmísk,
lítill texti eða söguþráður. Líkt og í
dansinum hef ég meiri áhuga á því
ljóðræna.
Ég kom heim árið 1998 eftir að
hafa klárað námið. Ég hafði líka
verið að vinna í kvikmyndum og
gert mínar eigin stuttmyndir. Eftir
nokkur ár í atvinnulífinu langaði
mig að gefa sjálfri mér smá frí, ég
var forvitin um myndlistaheiminn
og skráði mig í mastersnám.”
Öðlaðist frelsi
Námið átti eftir að breyta lífi Hel-
enu. Hún segist hafa öðlast mikið
frelsi. Hún hafi fengið að gera til-
raunir með myndavélina og sjálfa
sig, sem breyttu sýn hennar á mið-
ilinn. Þar þróuðu hún og eigin-
maður hennar, Arnar Steinn, líka
sitt samstarf sem hefur skilað sér
inn í íslenskt leikhúslíf. Þau unnu
til dæmis að sýningunni Leg eftir
Hugleik Dagsson, sem Stefán Jóns-
son leikstýrði í Þjóðleikhúsinu árið
2007. Sýning sem var gríðarlega
tæknileg og því mikil áskorun.
„Leg var tímamótasýning. Víd-
eóið þarf að geta verið í sam-
hljómi við leiksýninguna. Þetta er
ekki eins og að gera kvikmynd eða
myndlistarverk. Það þarf að gæta
að jafnvæginu með leikurunum
og leikmyndinni,“ segir Helena og
bætir svo við: „Vídeóið má held-
ur ekki hverfa. Það þarf að eiga sitt
sjálfstæða líf. Kannski mætti orða
það sem svo að vídeóið þarf að
vera þannig að þú myndir sakna
þess ef það hyrfi en þú tekur ekk-
ert sérstaklega eftir því að það sé
þarna!“
Á dögunum vakti Helena máls
á því að það skyti skökku við að
vídeó list væri ekki verðlauna-
flokkur á Grímunni – uppskeru-
hátíð sviðslistafólks á Íslandi. „Ég
er þeirrar skoðunar að það eigi
að bæta þessum flokki við. Vídeó
og stafrænir miðlar eru að verða
sífellt stærri hluti af leikhúsi og
sú þróun á eftir að halda áfram í
framtíðinni,“ segir hún.
Miðstöð róttæklinga
Helena og Arnar gera fleira en að
vinna að vídeóverkum og leikrit-
um saman. Þau eru eldheitir um-
hverfisverndarsinnar - Helena lýs-
ir sér sem hálfgerðum anarkista
– og saman voru þau í hópi þess
fólks sem stofnuðu Kaffi Hljóma-
lind á sínum tíma – lífrænt kaffihús
á Laugaveginum sem varð miðstöð
umhverfisverndarsinna, róttækl-
inga og öðruvísi þenkjandi fólks.
„Þegar ég flutti heim frá Frakk-
landi kynntist ég fólki sem var að
berjast fyrir verndum á Eyjabökk-
um. Ég varð forvitin og ég og Arn-
ar fórum upp á Kárahnjúka með
myndavél. Þegar ég sá landsvæðið
sem átti að sökkva varð ekki aftur
snúið. Þetta varð ástríða og mikið
tilfinningamál. Við gerðum heim-
ildamynd um Kárahnjúkavirkjun
sem heitir Baráttan um landið og
ég er glöð að segja frá því að hún
verður sýnd í Ríkissjónvarpinu
fljótlega.
Kaffi Hljómalind var líka afar
skemmtileg og dýrmæt tilraun.
Þetta var lífrænt samvinnurek-
ið kaffihús – rekið í raun á anar-
kískum forsendum, flöt stjórnun,
engin yfirmanneskja. Það gekk
vonum framar og var mikið ævin-
týri.“
Heilluð af fegurðinni
Helena segir áhuga sinn á um-
hverfismálum ekkert endilega
spegl ast í hennar list.
„Þar er ég í raun á öðrum stað.
Ég heillast af fegurðinni í víðasta
skilningi þess orðs. Öllu því sem
höfðar til skynfæranna – oft verður
maður til dæmis fyrir sterkri upplif-
un af einhverju í náttúrunni þó það
sé ekki endilega fallegt. Þó eitthvað
sé ljótt eða hrikalegt getur það ver-
ið mikilfenglegt og haft djúpstæð
áhrif á mann.“
Opnar jógamiðstöð
Það er mikið að gera hjá Helenu.
Hún skrifar handrit að bíómynd
sem hún vonar að fari í tökur á
næsta ári og hún og Arnar hafa
fengið boð um að koma aftur til
vinnu í Þjóðleikhúsinu á næsta
leikári. En leikhúsið og listin er ekki
allt. Helena vinnur einnig að upp-
byggingu jógamiðstöðvar á Frakka-
stíg. Hún segir andlega iðkun stór-
an hluta af sínu lífi.
„Þessi jógamiðstöð á að vera
opið rými sem fólk hefur aðgang
að. Þannig erum við að leggja eitt-
hvað gott til samfélagsins. Mig
langar að leggja mitt af mörkum til
að gera samfélagið gott og finnst
að maður þurfi ekki endilega að fá
laun fyrir það. Í raun finnst mér að
manni beri skylda til þess að láta
gott af sér leiða – að bregðast við líf-
inu í kærleika en ekki ótta. Við lif-
um á skrítnum og stundum erfið-
um tímum og það er mikilvægt að
vera jákvæður.“ n
Leiklist
Símon Birgisson
simonb@dv.is
Helena Stefánsdóttir kvikmyndagerðarkona er í framvarðarsveit þeirra sem
vinna með kvikmyndamiðilinn í leikhúsi hér á landi. Hún segir kvikmyndalist í leik-
húsi ekki njóta sannmælis á verðlaunahátíðum leikhúsanna. Náttúran er Helenu
hugleikin og á næstunni mun heimildamynd eftir Helenu og eiginmann hennar um
Kárahnjúka verða sýnd á RÚV.
Ber skylda til
að láta gott
af mér leiða
Úr Englum alheimsins
Vídeó Helenu og Arnars spil-
aði stóran þátt í sýningunni.
Hér missir Páll tökin.
„ Þó eitthvað
sé ljótt eða
hrikalegt getur
það verið mikil-
fenglegt og haft
djúpstæð áhrif á
mann