Dagblaðið Vísir - DV - 19.07.2013, Blaðsíða 23

Fólk 23Helgarblað 19.–21. júlí 2013
legu fólki, sumu hverju ógleyman­
legu. Mönnum sem höfðu flakkað
um landið allt sitt líf, verið á vertíð­
um og áttu í raun ekkert fast heimili.
Auðvitað mótar slíkur lífsstíll menn
og það hvernig þeir nálgast lífið og
tilveruna. Ég hefði getað verið fyrir
sunnan og unnið þar á sumrin en þá
hefðu líka allir þeir sem maður hitti
á þeirri vegferð verið nokkurn veginn
eins. Fólk með svipaðan eða sama
bakgrunn og ég. Fyrir vestan kynntist
ég annarri veröld og ég held að það
hafi oft komið mér að gagni í lífinu
að hafa kynnst verbúðarlífinu og því
fólki sem þar bjó.“
Einar Oddur var djúpur og hlýr
Illugi kynntist ekki einungis verbúðar­
lífi fyrir vestan. Þar kynntist hann
líka konunni sinni Brynhildi sem er
dóttir Einars Odds. Einar Oddur var
þjóðþekktur í lifanda lífi. Hann var
þingmaður, formaður Vinnuveit­
endasambands Íslands og rak frysti­
hús og skelfiskvinnslu fyrir vestan.
„Ég kynntist Einari Oddi löngu
áður en ég kynntist konunni minni,
henni Brynhildi. Þetta var dálítið
eins og í gamla daga, við faðir hennar
vorum orðnir miklir vinir þegar hún
kom til sögunnar. Einar Oddur var
sérstakur maður. Hann var djúpur og
hlýr karakter. Hann var félagslynd­
ur en um leið var hann einfari. Hann
var góður vinur, vinrækinn. Eitt af því
sem Einar Oddur talaði oft um og
lagði áherslu á var umburðarlyndi og
mikilvægi þess að skilja hvað það er
sem knýr fólk áfram. Hvað gerir það
að verkum að fólk talar og hegðar sér
eins og það gerir? Hann talaði oft um
að geta glaðst með öðrum og geta
unað öðrum. Í okkar löngu og mörgu
samtölum bar það oft á góma að
Sjóður níu var „bölvað högg“
menn ættu ekki alltaf að vera að hafa
áhyggjur af því hvernig öðrum gengi
heldur að reyna að standa sig í sínu.“
Siglufjörður hafði djúp áhrif á Ill­
uga sem barn en Flateyri hefur án efa
haft mikil áhrif á hann þegar hann er
að mótast sem fullorðinn maður. Eft­
ir að hann lauk námi við Háskóla Ís­
lands var hann í tvö ár á Flateyri. Ein­
ar Oddur ákvað að setja á laggirnar
nýtt fyrirtæki, Vestfirskan skelfisk og
lagði mikla fjármuni í það. Hann fékk
Illuga til liðs við sig á skrifstofu hins
nýja fyrirtækis. Um haustið féll snjó­
flóð á Flateyri og þar létust 20 manns.
„Snjóflóðið var náttúrulega skelfi­
legur atburður og saga og tilvera
þorpsins fylltist af myrkri á einni
nóttu. Nokkrum mánuðum síðar
lentum við í því að skelveiðibátur­
inn okkar sökk og með honum tveir
menn. Þarna fóru margir vinir mín­
ir og kunningjar og margir áttu mjög
sárt um að binda. Svona getur lífið
leikið okkur mennina en rétt eins og
myrkrið hvelfist yfir þá var það mikil
lífsreynsla að taka þátt í því að byrja
að endurreisa samfélagið, byrja aftur
að lifa og hugsa um framtíðina. En ég
hugsa oft til þeirra sem mest misstu,
þeirra skaði verður aldrei bættur.“
Hélt að það ætti að hárreyta mig
Þegar Illugi var fimm ára pjakkur á
Siglufirði átti hann góða vinkonu sem
var árinu eldri en hann. Þegar hún var
sex ára átti hún að byrja í barnaskóla.
Illugi varð viti sínu fjær af bræði þegar
það kom á daginn að fimm ára börn
mættu ekki fara í skóla. Til að bjarga
málunum var ákveðið að hann færi í
Tónlistarskólann.
„Ég kveið því alveg óskaplega að
láta innrita mig í skólann. Ég hélt að
innritun þýddi að hárreyta. Ég gleymi
því ekki á meðan ég lifi hvað ég var
hræddur þegar skólastjórinn sem
var vænn maður lagði hönd á höfuð
mér og klappaði mér á kollinn, þá var
ég sannfærður um að hann ætlaði að
hárreyta mig. Mér fannst mjög gaman
í tónlistarskólanum og þar lærði ég á
píanó auk þess sem við lærðum tón­
heyrn, tónfræði og eitthvað í tónlistar­
sögu. Þetta var góður skóli og gott
tónlistarlíf í bænum. Ég hélt áfram
að læra á píanó eftir að ég kom suður
og var í formlegu tónlistarnámi fram
undir tvítugt. Held að ég hafi lokið sjö
stigum af átta í píanónáminu. Ég naut
leiðsagnar margra góðra kennara,
en eftirminnilegustu tímarnir voru
þó hjá Jónasi Ingimundarsyni, þeim
frábæra tónlistarmanni og snilldar­
kennara. Það var góður lærdómur.“
Mig skortir hæfileika
Illugi þvertekur fyrir að hann hafi
langað að leggja píanóleik fyrir sig.
„Ég geri mér fulla grein fyrir því hvað
þarf til að vera góður píanóleikari. Ég
hef ekki það sem til þarf. Mig skort­
ir hæfileika frá náttúrunnar hendi
og ég hefði þurft að æfa með miklu
markvissari hætti frá því ég var krakki
ef ég hefði ætlað að leggja píanóleik
fyrir mig. Að verða alvöru píanóleik­
ari krefst mikilla hæfileika og mikill­
ar vinnu. Það er himinn og haf á milli
þess að vera áhugaspilari og gera
þetta í fullri alvöru.
Það er hins vegar fátt hollara en
að hafa þetta sem áhugamál. Eiga
áhugamál sem eldist með manni. Ég
held að það hafi gert mér gott að læra
að spila. Það hjálpar til við að dreifa
huganum frá daglegu amstri að gera
eitthvað sem er skapandi.“
­ En hvaða áhrif hefur tónlistar­
nám á sýn manns á lífið, stjórnmálin
og menninguna?
„Þetta hefur margar hliðar. Til
að geta spilað eitthvert ákveðið verk
opin berlega og túlkað verður mað­
ur að leggja á sig markvissa vinnu.
Það þarf að undirbúa sig vel og vera
klár á öllum smáatriðum. Það er ekki
hægt að stytta sér leið. Það verður
að kunna grunninn og byggja ofan
á hann. Það er slík nákvæmni sem
hjálpar til í hinu daglega lífi. Tónlistin
er til þess fallin að dýpka innsýn í
aðra menningarheima. Þegar maður
til dæmis hlustar á rússneska píanó­
tónlist upp úr þar síðustu aldamót­
um fer maður í framhaldinu að velta
fyrir sér bakgrunni þeirra manna
sem sömdu tónlistina, úr hvaða jarð­
vegi þeir voru sprottnir, hvað rak
þá áfram, hvernig höfðu til dæmis
stjórnmálin áhrif á líf þeirra og hvers
konar lífi þeir lifðu dags daglega. Á
þennan hátt opnast ný sýn á söguna
sem er önnur en ef maður les stjórn­
mála­ eða hagsöguna eina og sér.
Það dýpkar sýnina að nálgast hlutina
í gegnum listasöguna.“
Laminn í Vatikaninu
Illugi hefur ekki einungis spilað á
píanó hann hefur líka getið sér orð
sem orgelleikari. Þegar hann var á
Flateyri var hann fenginn til að spila
á orgelið í kirkjunni þar. „Ég var settur
í að vera orgelleikari í kirkjunni eftir
að snjóflóðið féll. Það var ekki hægt
að skorast undan, mér fannst það
samfélagsleg skylda að taka þetta að
mér, fyrst til mín var leitað. Þá var
sóknarprestur á Flateyri séra Gunnar
Björnsson og eiginkonan hans,
Ágústa Ágústsdóttir, tók virkan þátt
í kirkjustarfinu. Ég potaði á orgelið á
sunnudagsmorgnum þegar Gunnar
messaði. Það var ekki mikið kórstarf
á þessum tíma, Gunnar og Ágústa
sungu við messurnar. Þegar eitthvað
mikið stóð til eins þegar kirkjan átti
afmæli var kórnum hóað saman og ég
spilaði undir.
Það var Haukur Gunnlaugsson
söng málastjóri þjóðkirkjunnar sem
sendi mig til Rómar að læra á orgel.
Ég held því fram að hann hafi hlust­
að á mig spila og hugsað með sér
að þetta væri ekki á þennan söfn­
uð leggjandi og ákveðið í kjölfarið að
senda mig til Rómar til að læra bet­
ur á orgel. Þar var ég í fjóra mánuði
og lærði hjá yfirorganistanum í Vatik­
aninu. Hann var auðvitað snillingur
á sínu sviði. Kennslustundirnar hjá
honum voru þó sérstakar. Hann var
mjög „agressívur“ kennari og bók­
staflega sló í mig ef honum fannst
ég ekki skilja nógu hratt. Hann gaf
manni auðvitað ekki utanundir held­
ur fékk ég högg í lærið eða hann sló
á fingurna á mér. En um leið og tím­
inn var búinn snarbreytti hann um
hegðun, þá var oft farið á kaffi­ eða
veitingahús og spjallað um alla heima
og geima en næst þegar maður kom í
tíma endurtók sagan sig.
Svona eftir á að hyggja þá hefur
hann hefur væntanlega ekki þolað
þessa tíma, hann hefur sennilega ver­
ið svo gjörsamlega uppgefinn á mér.
Að snillingur eins og hann skuli hafa
þurft að eyða tíma í að kenna manni
eins og mér er nú eiginlega sorglegt,
svona þegar maður veltir því fyrir sér.
En ég lærði alveg heilmikið á þessari
ferð þótt ég hafi ekki spilað á orgel síð­
an, svo heitið geti.“
Davíð er ekki skaplaus
Nýr kafli í sögu Illuga er að hefjast.
Frá Róm liggur leiðin til London þar
sem hann fer í framhaldsnám og
þau Brynhildur hefja formlegan bú­
skap en fram að því höfðu þau búið
inn á fjölskyldum hvors annars. Eftir
að námi Illuga lauk, um síðustu alda­
mót heldur hann heim og verður að­
stoðarmaður Davíðs Oddssonar. Þá
þekkti hann Davíð ekki nema af af­
spurn. „Orri Hauksson góðvinur minn
hafði verið aðstoðarmaður Davíðs.
Hann var að hætta og mælti með því
við Davíð að ég tæki við af honum.
Davíð réði mig því dálítið óséð. Þetta
var stórkostlegur tími. Það var einstök
heppni fyrir mig að fá að vinna hjá
Davíð og fyrir hann. Hann var góð­
ur yfirmaður. Davíð er ekki skaplaus
maður en hann treysti manni vel.
Það var enginn verkefnalisti sem beið
þegar komið var til vinnu á morgn­
ana, maður átti sjálfur að finna út úr
því hvað þyrfti að gera. Þetta var erf­
iðara en um leið var það spennandi.
Í þessu fólust þau skilaboð að maður
ætti að gera gagn. Þannig lagði Davíð
þetta upp. Auðvitað gerði maður vit­
leysur og þá fékk maður að heyra það
en það var alltaf prívat. Þetta voru
góðir tímar sem ég er þakklátur fyrir.
Það væri galið að reyna að hafa
Davíð Oddsson sem fyrirmynd í póli­
tík; hann er svo einstakur. Fyrir það
fyrsta sat enginn jafn lengi á valda­
stóli og hann á síðustu öld og fram
á þessa. Hann var borgarstjóri í tæp­
an áratug, forsætisráðherra í 13 ár
og loks utanríkisráðherra í ár. Það
er erfitt að benda á stjórnmálamann
sem hefur náð meiri pólitískum ár­
angri en hann. Í valdatíð hans breytt­
ist íslenskt samfélag til hins betra.
Það efldist mjög. Það er hægt að læra
margt af honum en það er augljós­
lega afar langsótt að ætla sér að ná
þeim árangri sem hann náði. Það er
nefnilega svo að fyrir flestum stjórn­
málamönnum á það fyrir að liggja að
valdatíminn er frekar stuttur og því
takmarkað hverju menn fá áorkað.“
Kröfuharður húsbóndi
„Davíð gerði gríðarlegar kröfur um
allt sem snéri að hans embætti og
krafðist vandaðra vinnubragða af
þeim sem voru að vinna í forsætis­
ráðuneytinu og fyrir hann. Hann
vildi að fólk legði hart að sér og að
embættinu væri sýnd virðing og
sómi. Á sama tíma og hann tók emb­
ættið mjög alvarlega tók hann sjálf­
an sig ekki hátíðlega. Með öðrum
orðum hann missti aldrei húmor­
inn fyrir sjálfum sér. Það er ekki sjálf­
gefið að svo sé. Ef fólk er lengi við
völd er hætta á að það fari að rugla
saman eigin persónu og því embætti
sem það gegnir. Það sem ég lærði af
honum er að vera ekki of upptekinn
af þessu öllu saman og þeim vegtyll­
um sem fylgja þeim embættum sem
manni er falið að sinna.
Sé ekki sólina fyrir barninu
Illugi og Brynhildur kona hans eign­
uðust dóttur fyrir einu og hálfi ári,
Guðrúnu Ínu. Sú stutta var búin að
láta bíða lengi eftir sér og foreldrarnir
nánast búnir að gefa upp alla von um
að eignast barn saman. „Eins og ein­
hver sagði; það fæðist ekki bara barn,
það fæðist líka pabbi. Ég játa það að
ég sé ekki sólina fyrir þessu barni. Ég
veit að það er klisjukennt að segja
þetta en þannig er það, ég fór að
hugsa með öðrum hætti þegar eign­
aðist Guðrúnu Ínu. Maður verður
mýkri, það koma aðrar áhyggjur inn
í líf manns en fyrst og fremst annars
konar og dýpri gleði. Lífshrynjandinn
breytist. Allt í einu kemur allt önnur
ábyrgðartilfinning gagnvart lífinu og
tilverunni. Það er á svo mörgum stig­
um sem maður breytist. Ég held að
eftir því sem maður verður foreldri
síðar á lífsleiðinni, því meiri verða
breytingarnar. Ég man að það fór
oft í taugarnar á mér þegar mamma
sagði við mig: Þú skilur þetta þegar
þú eignast barn – en þetta var rétt hjá
henni. Maður fær aðra sýn á lífið og
tilveruna við að eignast barn.“
„Blindur og sturlaður metnaður“
Illugi var kjörinn á þing 2007. Hvers
vegna ákvað hann að feta þá braut?
„Blindur og sturlaður metnaður,“
segir hann og skellihlær. Hugsar sig
um í smástund og segir: „Þegar ég
horfi til baka og yfir þær ákvarðanir
sem ég hef tekið, þá miða þær flestar
að þessu marki þó ég hafi kannski
ekki gert mér grein fyrir því þegar
þær voru teknar. Ég held að ég hafi
innst inni verið búinn að taka þessa
ákvörðum tiltölulega snemma að
ætla í pólitík og held að ég hafi óafvit­
andi valið mig að því marki. Stjórn­
mál eru bæði skemmtileg og mikil­
væg og það er fátt sem ég get hugsað
mér að sé áhugaverðara að sinna í líf­
inu. Það er stórkostlegt tækifæri að fá
að sinna þingmennsku og ég tala nú
ekki um ráðherraembætti.“
Sjóður 9
Ferillinn hefur ekki verið hnökralaus.
Hann vék af þingi eftir að skýrsla
Rannsóknarnefndar Alþingis var
birt vorið 2010. Í skýrslunni er vik­
ið að starfsháttum Sjóðs 9, peninga­
markaðssjóðs sem var í eigu Glitnis
og var sjóðurinn tekinn til sérstakr­
ar skoðunar í kjölfarið. „Ég taldi rétt
að víkja af þingi, það voru sérstak­
ir tímar eftir hrun og mér fannst að
sökum setu minnar í sjóði sem væri
til skoðunar, þá væri hægt að draga
allt í efa sem ég segði og gerði. Ég
væri ekki einungis að eyðileggja fyr­
ir sjálfum mér heldur flokknum mín­
um líka. Á sama tíma var ég klár
„Síðan
hrynur
heimurinn og
allt fer á hvolf
„Ýmist
fékk ég
högg í lærið
eða hann sló á
fingurna á mér
Pólitíkin „Ég held að ég hafi innst
inni verið búinn að taka þessa
ákvörðum tiltölulega snemma að
ætla í pólitík og held að ég hafi óaf-
vitandi valið mig að því marki,“ segir
Illugi Gunnarsson. MynDir Sigtryggur ari