Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.2014, Blaðsíða 46

Helgarblað 21.–24. mars 201446 Menning
Vegabréf
Sigmundar
Heimsborg ofgnóttarinnar
er að finna fyrir botni Hóps
í vestri þar sem Manhattan
kúrir millum Hudsonelfunn-
ar miklu og Austurár. Þar er
mannlífið þrútið af mekt og
velsæld, svo mjög reyndar að
auðurinn vellur um götur og
torg eins og seigfljótandi síróp.
Hvergi er listin verðlögð
jafn hátt og í New York. Þar
verða menn milljarðamær-
ingar með því einu að mála
súpudósir – og þá ekki síð-
ur að leika taugaveiklaðan
væskil með tippið á heilanum,
ellegar raula rámir neðan úr
þind eitthvert angur af sút og
pínu. Og geti menn sungið al-
mennilega hátt og kröftugt er
hvergi meira að hafa upp úr
krafsinu en einmitt þar sem
Broadway sneyðir Loncoln-
torgið í efri bænum vest-
ur, í sjálfum kjarna eplisins;
óperu tröppunum í NY.
Þarna standa öll teikn til
þess að nafli alheimsins sé
fundinn. Þarna getur maður
ekki annað en rétt úr kútnum
með kerrtum svip og gleiðum.
Og þarna uppveðrast maður
allur í einhverri spókaralegri
sjálfumgleði.
Ó, Metrópólítan. Nafnið er
eiginlega of stórt fyrir aðkomu-
mann í ódýrum fötum.
En þarna stóð ég nú samt
á kaupfélagsskónum framan
við frægasta óperuhús heims
og bjóst til inngöngu, ein-
hverju sinni fyrir aldamót.
Mesti söngvari Íslendinga var
að fara að depútera á sviðinu
framan við 3.800 prúðbúna
gesti í rauðu sætunum frægu.
Og þvílík tilhlökkun. Við vor-
um þarna nokkrir Íslendingar
í hóp að deyja úr dásamlegri
blöndu af þjóðarstolti, oflæti
og snobbi. Víkingarnir voru
komnir eftir þúsund ára hvíld
– og nú yrðu móttökurnar
betri en skrælingjanna forð-
um daga.
Við settumst fremst á
neðstu svalirnar og fundum
fyrsta tónana úr Il Trovatore
líða innum skynfærin. Ylþýðir
tónarnir komu sér fyrir í hverj-
um kima sálarinnar. Fagurlega
stroknir strengirnir sökktu
sér í hug og hjarta. Og fyrstur
til að sofna var sessunautur
minn, vel þéttur vinnufélagi,
sem fyrr um daginn hafði átt
erfitt með að halda niðri í sér
drykk og mat vegna spennings
og ofvæni. Svo sofnuðum við
flest sem þarna vorum komin
ofan af Íslandi; nema ef vera
kynni ég, af því hroturnar úr
félaganum við hlið mér ristu
djúpt í innstu hlust.
Flest okkar sváfu alla sýn-
inguna, nema hléið, enda
hanastél í boði. Hrotur fé-
lagans skyggðu vissulega á
skemmtilegustu tónana, en
smám saman urðu þær þó
eins og Verdi hefði samið þær
sjálfur.
Við héldum stórsöngvar-
anum teiti eftir sýninguna.
Félaginn við hliðina á mér hóf
þar langa tölu um stórkost-
lega frammistöðu tenórsins
– og þvílík tíðindi; Íslending-
ur búinn að sjá og sigra sjálfa
Mekku óperuheimsins. Við
hin stóðum álengdar, úthvíld,
þögul og álengdar.
Hroturnar í Metrópólitan
„Tók á andlega og
tilfinningalega“
n Steinunn slær í gegn í Leipzig n „Ég held að Ísland þurfi á ESB að halda“
É
g hefði aldrei getað skrifað
um þetta á Íslandi, af því all-
ir hefðu farið að velta því fyrir
sér hvort persónurnar ættu sér
raunverulegar fyrirmyndir og
hverjar þær væru,“ segir Steinunn
Sigurðardóttir um skáldsöguna Jójó
sem er nýkominn út á þýsku og fjall-
ar um tvo menn sem voru misnot-
aðir sem börn. „Þar að auki átti þessi
saga heima í Berlín. Hún fjallar um
tvo heima, tvo menn, líf og dauða,
þunglyndi og gleði. Berlín var jú tví-
skipt borg í Kalda stríðinu og varð í
heild sinni fyrir sálrænu áfalli sem er
svipað því sem sögupersónur ganga
í gegnum.“
Steinunn er stödd á bókamess-
unni í Leipzig, en borgin öll er
undirlögð hátíðinni. Mangakrakk-
ar klæðast búningum hinna ýmsu
teiknimyndapersóna. Talsvert er lagt
í búningana, enda fá þeir frítt inn sem
klæða sig upp, og hér má sjá Gandálf,
Jókerinn og Avatar-geimverur. Einnig
eru nokkrar þýskar stelpur klæddar
sem staðaltýpur Norðurlandanna og
bera púða með fánum þjóðanna. Sú
norska heldur líka á íslenskum púða,
en litli bróðir hennar, sem leikur Ís-
land, er því miður fjarverandi.
Loftárásir á bókamiðstöð
Leipzig var eitt sinn helsta bók-
menntaborg Þýskalands, hér skrifaði
Goethe Faust og hér voru um tíma
nánast allar bækur landsins prent-
aðar. En loftárásir seinni heimsstyrj-
aldar fóru illa með iðnaðinn og enn
verra var að borgin einangraðist frá
mörkuðum Vestur-Þýskalands þegar
hún lenti austan megin landamæra
eftir stríðið. Frankfurt tók við stöðu
hennar, en á meðan bókamessan
þar er ekki síst bransahátíð er bóka-
messan hér fyrst og fremst ætluð al-
menningi. Rúmlega 150.000 manns
heimsækja hana ár hvert og erfitt er
að ímynda sér annan eins áhuga á
bókum annars staðar en einmitt hér,
í heimalandi hinnar prentuðu bókar.
Soffía Gunnarsdóttir frá íslenska
sendiráðinu spjallar við Steinunni
á sviðinu og fer allt fram á þýsku.
Norður löndin hafa sameinast um
skála síðan 2006, en norrænu löndin
hafa sameiginlegt sendiráðsrými í
Berlín og samstarfið þeirra á milli
mikið.
„Það kostar talsvert að vera með
sýningarskála hér og við vinnum
saman að því. Þetta eykur líka þá
athygli sem við fáum, áður fyrr þegar
við vorum á básnum „lítil lönd, stór-
ar bókmenntir“ týndumst við inn-
an um aðrar þjóðir en nú eru margir
sem þekkja Norræna skálann,“ segir
Soffía.
Eftirköst Frankfurt
Þjóðverjar virðast alveg sérstaklega
áhugasamir um íslenskar bókmennt-
ir, og fær Steinunn meiri athygli en
þeir Norðurlandabúar sem koma á
undan og eftir. En telur Soffía að við
séum enn að njóta góðs af bókamess-
unni í Frankfurt 2011?
„Já, við erum búin að stimpla okk-
ur inn sem bókaþjóð og sýna að við
höfum bolmagn til að vera stór á því
sviði. Íslenskum bókum var stillt upp
og bóksalarnir voru ánægðir með
hvað þær seldust. Þetta var líka í fyrsta
sinn sem til dæmis Þórbergur Þórðar-
son, Pétur Gunnarsson og Þórarinn
Eldjárn voru gefnir út á þýsku.“
Sérstakir gestir á Leipzig í ár eru
auk Steinunnar þær Gerður Kristný
og Auður Jónsdóttir. Guðrún Helga-
dóttir var einnig kynnt, en leikari las
upp úr verkum hennar þar sem hún
komst ekki sjálf. En hvað er það sem
ræður valinu?
„Það er nauðsynlegt að höfundur
sé að gefa út verk á þýsku. Það er
síðan gaman að bók Guðrúnar Evu
Mínervudóttir, Allt með kossi vekur,
kom út á þýsku meðan á hátíðinni
stóð, en við vorum ekki viss um
að það myndi nást,“ segir Soffía að
lokum.
Framarlega í víglínunni sem
kvenhöfundur
„Þetta er sú bók sem tók mest á mig
andlega og tilfinningalega,“ segir
Steinunn að upplestri loknum. „En
það voru líka léttari kaflar inn á milli
og það var gaman að skrifa um Par-
ísarbúa sem elskar Berlín og Berlínar-
búa sem elskar París. Ég er að hluta til
Berlínaraðdáandi. Eitt er nú að horfa
á fimm hæða vegg af blómstrandi
kastaníutrjám fyrir utan gluggann á
íbúðinni í Kreuzberg, sem veitti mér
innblástur, og fann sína leið inn í Jójó,
en það er alltaf jafn skrítið fyrir Ís-
lending að sjá blóm vaxa á trjám.“
Hamburger Abendblatt taldi Jójó
undursamlegustu bók vorsins, en
hún er ein af fáum bókum íslenskra
höfunda þar sem umfjöllunarefnið
tengist ekki Íslandi á nokkurn hátt.
Finnst þér það krafa á íslenska höf-
unda að þeir fjalli sérstaklega um Ís-
land?
„Einn blaðamaður hér lýsti yfir
vonbrigðum þegar hann komst að
því að bókin gerðist ekki á Íslandi. En
ég vil standa í teygingum og reyni að
teygja hlutina eins og ég get. Ég var
framarlega í víglínunni sem kvenhöf-
undur á Íslandi, með fyrstu bókina
árið 1969, ljóðabókina Sífellur, og er
alltaf á endimörkum þess sem ég get
gert. Jójó hefði ég til dæmis ekki get-
að skrifað fyrir tíu árum. Ég er búin að
skrifa í 50 ár um íslensk ský og nátt-
úru, en söguefnið í þetta sinn heimt-
aði Berlín.“
Ætlar að halda sig í
Evrópusambandinu
Steinunn bjó í átta ár í París og flutti
síðan til Berlínar. Svo virðist sem
hún ætli að halda sig í Evrópusam-
bandinu í bili.
„Ég held að Ísland þurfi á ESB að
halda. Þegar fólk hér fréttir að ríkis-
stjórn Íslands sé búin að leggja nið-
ur umhverfisráðuneytið sem sjálf-
stætt ráðuneyti og að svokallaður
umhverfisráðherra sé andvígur nátt-
úruvernd heldur það að maður sé að
grínast. Og það er líka ákveðið afrek í
landsstjórn að fá friðsamt gamalt fólk
niður í bæ til að mótmæla, eins og nú
hefur gerst í kringum ESB-þjóðarat-
kvæðisgreiðsluna.“ n
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Heldur sig á ESB-svæðinu Steinunn segir fólk halda að hún sé að grínast þegar hún
segir frá ástandinu heima á Íslandi og því að umhverfisráðuneytið hafi verið lagt niður.
Litríkir gestir Þessi hafmeyja var á meðal
150 þúsund gesta sem sóttu bókamessuna.
Frítt inn í búningi Talsvert er lagt í
búningana, enda fá þeir frítt inn sem klæða
sig upp.
Jójó kemur út á þýsku „Bókin fjallar
um tvo heima, tvo menn, líf og dauða,
þunglyndi og gleði. Berlín var jú tvískipt
borg í Kalda stríðinu og varð í heild sinni
fyrir sálrænu áfalli sem er svipað því sem
sögupersónur ganga í gegnum.“
„Við erum búin
að stimpla okkur
inn sem bókaþjóð og sýna
að við höfum bolmagn til
að vera stór á því sviði