Dagblaðið Vísir - DV - 20.06.2014, Blaðsíða 29

Umræða 29Helgarblað 20.–23. júní 2014
Fóturinn fór
líka illa
Þetta er löðrungurÞetta er
vendipunktur
Ámundi Grétar Jónsson fékk 19 kílóvolt í sig. - DV Árni Þór Sigurðsson segir hvalveiðar skemma fyrir Íslendingum. - DV Össur Skarphéðinsson um þá staðreynd að Íslandi var ekki boðið á hafráðstefnu. - DV
Myndin Í hrauninu Þessir ferðamenn í hrauninu í Vestmannaeyjum birtust skyndilega, eins og álfar, en voru svo horfnir sjónum jafn harðan. DV SiGtryGGur Ari
Vinsæl
ummæli
við fréttir DV í vikunni
„Stórfurðuleg
„hátíðarræða“.
Virðist
aðallega vera vörn fyrir
margumræddan Frímann
frekar en nokkuð annað.
Hvað er þetta með
Grindvíkinga!?? Er Frímann
aðalmaðurinn í bænum??!
Maður, sem verja þarf með
kjafti og klóm hvað svo sem
hann gerir!!??“
Jón Kristjánsson tjáði sig um
frétt um hátíðarræðu formanns
bæjarráðs í Grindavík.
„Að DV skuli
samt vera eini
fréttamiðillinn
sem er það heiðarlegur að
fjalla feimnislaust um hvað
sem er segir allt sem segja
þarf um spillinguna á hinum
fjölmiðlunum.“
Hálfdán ingólfsson hefur eitt
og annað við DV að athuga en
er ánægður með fréttir af lekamálinu
svokallaða.
„Ekki þarf að
velta lengi
vöngum yfir því
hvar þetta óþverramál
væri statt í dag ef þeir
Jóhann Páll Jóhannsson
og Jón Bjarki Magnússon,
blaðamenn DV, hefðu ekki
fjallað um það frá upphafi
með jafn afgerandi hætti
og raun ber vitni. Það hefði
lognast út af á fáeinum
dögum. Minni á að þeir
fengu blaðamannaverðlaun
fyrir umfjöllun sína um
hælisleitendur og þar
með þetta lekamál.“
Guðrún Konný Pálmadóttir um
fréttaflutning af lekamálinu.
„Senda þá alla á
sjó, á sitt hvort
skipið og láta þá
vinna fyrir skemmdunum.
Ef það verður afgangur af
laununum láta þá renna
til góðgerða mála. Svona
drengi vantar að láta reyna
á sig og virkilega finna að
sjómennska er ekkert grín.“
þar með þetta lekamál.“
Marta Sævarsdóttir vildi
kenna ungum drengjum sem
skemmdu búnað um borð í
Sæbjörgu lexíu.
„Mér verður
alltaf hálf flökurt
þegar ég les
viðtöl við öfgatrúarmenn,
sama hvaða skipulögðu
þvingunarsamtökum/
trúarbrögðum þeir tilheyra.“
Haraldur Dean Nelson er ekki
hrifinn af málflutningi Salmann
Tamimi, hjá Félagi múslima.
27
16
28
30
13
ingi Freyr Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Kjallari
Úlfur í sænskri gæru
N
okkur umræða fer nú fram
í samfélaginu um að fast-
eignabóla sé í Reykjavík og á
höfuðborgarsvæðinu. Verð á
fasteignum hefur rokið upp
aftur eftir að hafa lækkað mikið í kjöl-
far hrunsins 2008. Á sama tíma hefur
leiguverð einnig hækkað umtalsvert.
Ágæt umræða var um fasteigna-
markaðinn í þættinum Eyjunni á Stöð
2 síðastliðinn sunnudag. Þar ræddu
Ingibjörg Þórðardóttir, fasteignasali
og formaður Félags fasteignasala,
og Sölvi Blöndal, starfsmaður fast-
eignafélags sem stýrt er af fyrirtækinu
GAMMA, um þróunina á fasteigna-
markaðnum.
GAMMA hefur stundað það síð-
astliðin tvö ár að kaupa upp íbúð-
ir í stórum stíl í miðbænum, Vest-
urbænum, Hlíðunum og víðar. Nú
á GAMMA mörg hundruð íbúð-
ir, kannski um 500 í heildina, og
enn bætist við í hverjum mánuði.
GAMMA leigir þessar íbúðir út og er
verðið hátt enda er GAMMA einka-
fyrirtæki sem rekið er í hagnaðarskyni
fyrir eigendur þess og þá aðila sem
hafa fjárfest í því. Allt gott og blessað
með að menn vilji hagnast á frjálsum
viðskiptum en þeir eiga þá bara að
koma þannig klæddir til dyranna en
ekki í annars konar og blíðlegra gervi
og bera jafnvel fyrir sig almannahag.
Framkvæmdastjóri GAMMA, Gísli
Hauksson, hefur gefið það út að fyr-
irtækið ætli sér að kaupa um 1.200
íbúðir í heildina. Þá er GAMMA byrj-
að að kaupa upp lóðir sem fyrirtæk-
ið ætlar að byggja leiguíbúðir á. Sölvi
sagði í Eyjunni að fyrirtækið ætlaði að
byggja 500 til 700 íbúðir á hverju ári.
Ef GAMMA gerir þetta mun fyrirtæk-
ið kannski eiga 5.000 íbúðir eftir fimm
ár; 5.000 íbúðir sem fyrirtækið leigir út
til fólks eins og mín og þín. GAMMA
verður því eitt stærsta, ef ekki stærsta,
einkarekna leigufélag á Íslandi.
Umræðan um þessi mál í Eyj-
unni, og víðar, hefur verið nokkuð
villandi. Ástæðan er sú að GAMMA
reynir alltaf að bera Skandinavíu og
Ísland saman að þessu leyti. Þannig
hefur Gísli Hauksson sagt að félagið
vilji byggja upp „klassískt leigufélag
að skandinavískri fyrirmynd“. Þetta
er villandi vegna þess að leigufélag
GAMMA getur aldrei orðið „klass-
ískt leigufélag að skandinavískri fyr-
irmynd“ vegna þess að lagaumhverf-
ið um fasteignamarkaðinn á Íslandi
býður ekki upp á það og mér er það
til efs að GAMMA hafi nokkurn
áhuga á því að reka slíkt fyrirtæki.
Hér er Skandinavíufánanum veifað
til að búa til traust hjá fólki. Þessi vill-
andi málflutningur er líka þeim mun
illskiljanlegri þar sem Sölvi Blöndal
starfaði hjá Sænska seðlabankan-
um og veit kannski Íslendinga best
hvernig fasteignamarkaðurinn virkar
í Svíþjóð, hversu búrókratískur hann
er, hversu stíf lög og reglur gilda um
hann og hversu réttur leigjenda er
mikill í landinu.
Í Svíþjóð hafa í áratugi starfað op-
inber leigufélög í eigu ríkis og sveitar-
félaga, sem ekki eru rekin í hagnað-
arskyni, sem leigja út íbúðir til fólks
(Almännnyttiga bostadsföretag). Í
landinu eru líka einkarekin leigufélög
sem leigja íbúðir til fólks í hagnaðar-
skyni en sögulega er þetta fyrirkomu-
lag opinbert kerfi. Stífar reglur gilda
líka um einkareknu fasteignafélögin;
þau geta ekki bara hækkað húsaleigu
fólks upp úr öllu valdi ef þeim sýn-
ist svo. Til að mynda eru þrjú stærstu
fasteignafélög Svíþjóðar – Vasakron-
an, Akademiska hus og Svenska
Böstader – í grunninn opinber fyrir-
tæki. Vasakronan er stærsta fyrirtæk-
ið og var það ríkisrekið til 2008 þegar
það var selt til einkaaðila, Akadem-
iska hus er í eigu sænska ríkisins og
Svenska Böstader er í eigu sveitarfé-
lagsins Stokkhólms. Opinber leigufé-
lög eiga um 900 þúsund íbúðir í Sví-
þjóð – þeir sem búa í þeim þurfa ekki
að hafa áhyggjur af því að vera rúnir
inn að skinni vegna þess að tilgangur-
inn er ekki að hagnast á þeim.
Þessi opinberu leigufyrirtæki voru
stofnuð fyrir áratugum síðan, um og
eftir seinna stríð eða jafnvel fyrr, og
var tilgangurinn að hjálpa Svíum að
koma þaki yfir höfuð sitt en ekki að
búa til hagnað fyrir einkafjárfesta.
Þeim hluta opinbera húsnæðiskerfis-
ins sem snýst um leigurétt (hyresrätt)
er miðstýrt af ríkisrekinni stofnun og
getur fólk þurft að bíða í mörg ár eft-
ir íbúðum sem það getur svo treyst að
það borgi ekki of hátt verð fyrir þegar
það loks fær íbúð. Um leigu á íbúð-
um beint af einstaklingum sem eiga
íbúðirnar sjálfir gilda svo aðrar reglur
eftir lagabreytingar sem gengu í gegn
í fyrra: Eigendurnir geta reynt að fá
eins háa leigu og þeir telja geta fengist
á markaðnum – þetta er í raun það
sem GAMMA gerir líka og lái þeim
hver sem vill þar sem hitt ríkisstýrða
fyrirkomulagið er ekki til á Íslandi.
Sænskur félagi minn um þrítugt
fékk fyrir skömmu stúdentaíbúð til
leigu í Stokkhólmi í gegnum þetta op-
inbera kerfi og borgar fyrir hana verð
sem kalla má kostnaðarverð. Hann
hefur beðið í níu ár eftir opinberri
leiguíbúð en fær þessa stúdentaíbúð
tímabundið meðan hann lýkur námi
en hann bíður svo áfram í leiguröð-
inni. Þegar hann loks fær íbúð – ef
hann fær íbúð – verður hún á kostn-
aðarverði.
Lagaumhverfið um þetta kerfi í
Svíþjóð er því gamalt, það er áratuga
reynsla af því í landinu, en Íslendingar
hafa enga reynslu af sambærilegu
kerfi – Búseti er undantekning sem
stofnuð var á níunda áratugnum að
sænskri fyrirmynd en umsvif þess
félags eru ekki mikil og má segja að
mistekist hafi að breiða út sænska
leigukerfið til Íslands. Á Íslandi gild-
ir yfirleitt bara lögmál frumskógar-
ins á leigumarkaðnum: Sá sem býður
hæsta verðið fyrir leiguíbúð fær hana.
Í þessum skilningi er Ísland eins og
villta vestrið í samanburði við Sví-
þjóð og réttur leigjenda líka eftir því.
Sami maður getur búið árum saman
í leiguíbúð sem hann borgar alltof
mikið fyrir án þess að búseta hans
skapi honum nein réttindi. Þannig
er það ekki í Svíþjóð heldur byggjast
réttindi leigjandans á frjálsa mark-
aðnum upp þeim mun lengur sem
hann býr í íbúðinni en þessi réttindi
snúa meðal annars að takmörkunum
á hækkun leiguverðs.
Ef GAMMA á að verða „klass-
ískt leigufélag að skandinavískri fyr-
irmynd“ þarf því að gjörbreyta hús-
næðiskerfinu á Íslandi og laga það
að því sænska, til dæmis til að tryggja
réttindi leigutaka svo þeir ávinni sér
einhver réttindi með áralangri bú-
setu í leiguíbúðum. Slíkar breytingar
kalla vitanlega á margs konar laga-
breytingar sem ekki, og skiljanlega
ekki, eru efst á forgangslistanum í
samfélaginu. Ísland þarf eiginlega að
verða að Svíþjóð nánast á einni nóttu.
Ég er hins vegar ekki viss um að
GAMMA hafi nokkurn áhuga á slík-
um breytingum heldur vilja þeir að
kerfið á Íslandi verði áfram eins og
það er en að fyrirtækið geti hengt
þennan skandinavíska stimpil á sig.
Svo vilja þeir kaupa sem mest af íbúð-
um á sem lægstu verði og leigja þær út
á sem hæstu verði. Auðvitað ber þetta
einkafyrirtæki hag leigjandans ekki
fyrir brjósti; GAMMA hefur engar op-
inberar skyldur gagnvart almenningi
á Íslandi. Hagsmunir fyrirtækisins
snúast um að búa til peninga á fast-
eigna- og leigumarkaðnum. GAMMA
verður því aldrei „klassískt leigufélag
að skandinavískri fyrirmynd“.
Ég verð að segja að mér finnst
þessi villandi málflutningur vera
nokkuð ógeðfelldur í þeim skilningi
að hér virðist vera á ferðinni fégráð-
ugur úlfur í sænskri sauðargæru. Á
sænsku kallast svona málflutningur
„skitsnack“ sem þýða má með orðinu
„kjaftæði“ á íslensku. Opinberir að-
ilar ættu að gæta sín á samstarfi við
slíka einkaaðila enda eru hagsmunir
almennings allt aðrir en hagsmunir
GAMMA og er ekki að sjá hvernig þeir
gætu farið saman. n
Villandi samanburður Samanburðurinn á Íslandi og Skandinavíu í umræðunni um leigufélög er villandi. Í Svíþjóð er til dæmis áratuga-
löng reynsla af leigufélögum sem rekin eru af ríki og sveitarfélögum eins og Stokkhólmi.