Dagblaðið Vísir - DV - 20.06.2014, Blaðsíða 18

Helgarblað 20.–23. júní 201418 Fréttir
Þ
ingflokksformaður Pírata,
Birgitta Jónsdóttir, hef-
ur upplifað þrisvar sinn-
um að einhver nákominn
henni hverfur. Bæði hefur
hún misst föður sinn og eiginmann
með þessum hætti, en sá síðarnefndi
var Charles Egill Hirt. Eins og fram
kemur í umfjöllun um hvarf hans í
þessari úttekt þá fundust líkamsleif-
ar hans fimm árum eftir hvarfið, en
aldrei fannst faðir Birgittu. Hún segir
að hjálp fyrir aðstandendur sé gríðar-
lega ábótavant og eins hvernig staðið
sé að þeirra málum sem skyndilega
eru orðnir að ekklum eða ekkjum án
þess að kerfið staðfesti það.
Engin áfallahjálp
„Þegar það er ljóst að viðkomandi er
dáinn, eða ólíklegt að hann sé á lífi,
þá þurfa aðstandendur að höfða mál
til að sanna að viðkomandi sé dáinn.
Það er mjög erfitt fyrir fólk að fara í
slíkt. Fólk hefur ekki réttindi sem ein-
stætt foreldri, hefur ekki rétt á lífeyri
eða barnabótum hins aðilans. Sá sem
hverfur er skilgreindur sem á lífi og
þetta eru einhver gömul lög sem ein-
hvern veginn hafa aldrei verið upp-
færð,“ segir Birgitta.
„Ég hef rætt um þetta við fólk, til
dæmis í Rauða krossinum. Fólk get-
ur ímyndað sér hvernig þetta er fyrir
litla fjölskyldu að lenda í, fylgjast með
málinu í fjölmiðlum og bíða í voninni.
Sjálf fékk ég aldrei áfallahjálp, þrátt
fyrir að hafa upplifað þetta svona oft.
Jú, manni var boðið upp á svefnpill-
ur þegar pabbi hvarf en það var allt
og sumt. Enginn stuðningur fyrir ætt-
ingja, sem fá einhvern veginn aldrei
að ljúka þessu. Við erum miklu háðari
venjunum til að klára hlutina en við
gerum okkur grein fyrir. Að geta ekki
fengið líkamann til að fá sönnun fyr-
ir því að viðkomandi sé dáinn, þá lifir
alltaf vonin inni í manni, þó það sé al-
gerlega óraunhæft,“ segir Birgitta.
Vill breyta lögunum
„Mér finnst alveg ótrúlega dýrmætt
að það séu til björgunarsveitir sem
fara í þessi ótrúlega erfiðu mál. Þetta
er ómetanleg samfélagsþjónusta sem
ég veit að margir aðstandendur eru
þakklátir fyrir. Ég veit að aðstæður
eru erfiðar til leitar en ég er þakklát
fyrir að þetta kerfi sé til, því það hef-
ur orðið til þess að fólk hefur fundist
á lífi,“ segir Birgitta. Þingkonan hefur
skoðað lögin um hvernig er staðið að
frágangi hjá málum fólks sem hverf-
ur og fleira í þeim dúr. Hún vill gera
breytingar og stefnir að því að klára
þá vinnu fyrir lok kjörtímabilsins. Nú
er reglan sú að þrjú ár verði að líða
áður en viðkomandi sé úrskurðaður
látinn.
„Það er hægt að biðja um að því
sé flýtt, ef augljóst er að viðkomandi
sé látinn. Það er oft nauðsynlegt, því
annars er fjölskyldan í limbói og nýt-
ur ekki stuðnings í kerfinu. Ef fólk
er með sameiginlegar fjárhagslegar
skuldbindingar þá veltur það ofan á
þann sem eftir verður, svo það þarf
klárlega að skoða lög um manns-
hvörf. Það sem mér finnst mikilvæg-
ast er stuðningur við fólkið sem situr
eftir. Það sama á við ef fólk fellur fyr-
ir eigin hendi. Þá er enginn stuðning-
ur eða áfallahjálp. Endurskoða þarf
lögin út frá nútímanum og taka inn í
að það hentar ekki öllum að tala við
prest. Það þyrfti að vera faglegt teymi
eins og hjá Rauða krossinum sem færi
inn í svona aðstæður. Það eru til sér-
fræðingar í áfallahjálp sem gætu verið
í þessu og aðstoðað fólk fyrst eftir að
þetta gerist, svo kannski mánuði eft-
ir,“ segir Birgitta að lokum. n
L
eit að Pétri Þorvarðarsyni
stóð sleitulaust yfir frá 14. maí
2006 til 21. maí sama mánað-
ar. Pétur, sem var aðeins 17 ára
gamall, var frá Egilsstöðum. Hans
var saknað frá Grímsstöðum á Fjöll-
um og hófst leit fljótlega á svæð-
inu í nágrenni Grímsstaða. Pétur
hafði farið úr veislu sem haldin var
á Grímsstöðum á Fjöllum á laugar-
dagskvöldi og hugðist komast til Eg-
ilsstaða þá um nóttina.
Hann gekk af stað í ranga átt og
fór mun lengra en talið var líklegt að
hann gæti farið. Í stað þess að ganga
í átt að Egilsstöðum gekk hann í átt
að Vopnafirði. Leitin bar ekki ár-
angur í fyrstu og var leitarsvæð-
ið þá stækkað umtalsvert. Daginn
sem Pétur fannst fundust fótspor
við upptök Selár í Vopnafirði sem
er langt úr alfaraleið. Talið var víst
að sporin væru eftir Pétur og fannst
hann sama kvöld við Langafell í
Haukstaðaheiði. Leitin var mjög
viðamikil, ekki aðeins tóku björg-
unarsveitarmenn þátt í henni held-
ur einnig vinir og ættingjar Péturs,
sem var mjög vinsæll.
Síðustu tvo daga leitarinnar
voru leitarskilyrði talsvert slæm en
leitarhundur fann Pétur á sunnu-
dagskvöldi. DV ræddi við vinkonu
Péturs árið 2011, Sædísi Sif Harðar-
dóttur. Sædís var þá að taka þátt í
Söngkeppni framhaldskólanna fyr-
ir hönd Menntaskólans á Egilsstöð-
um. Lagið sem hún söng fjallaði
um Pétur og var sungið í minningu
hans.
„Hann var drukkinn og ég hélt
að hann væri á einhverjum sveita-
bæ fyrir utan Egilsstaði. Ég sagði
honum að rölta út á veg og húkka
sér far rakleiðis heim. Seinna um
kvöldið hætti mér að lítast á blik-
una og hringdi ég þá strax í neyðar-
línuna sem tók ekki mark á mér því
ég var of ung. Ég hringdi síðan aftur
seinna um nóttina og vildi fá sam-
band við lögregluna á Egilsstöðun
en fékk ekki. Ég vildi láta þá vita að
vinur minn væri á röltinu einhvers
staðar en mér varð ekkert ágengt,“
sagði Sædís í viðtalinu sem lýsti vini
sínum hlýlega: Pétur var einfaldlega
fjölskyldumeðlimur. Þetta var góður
strákur sem kvaddi alltof snemma.“
Gekk í
ranga átt
Birgitta hefur misst þrjá
n Vill að betur sé hugsað um þá sem eftir sitja n „Björgunarsveitir eru ómetanlegar“
T
il Matthíasar Þórarinsson-
ar hefur ekki spurst frá því
um miðjan desember 2010.
Matthías var 21 árs þegar
hann fór að heiman og þrátt fyr-
ir mikla leit fannst hann ekki. Mál-
ið þótti mjög dularfullt, enda fannst
rússajeppi í hans eigu brunninn
til kaldra kola skammt frá malar-
námum á Kjalarnesi í janúar 2011
en ekkert hafði spurst til Matthí-
asar í tæpan mánuð þá. Matthías
hafði búið í jeppanum um hríð en
hann hafði innréttað hann og útbú-
ið sem húsbíl. Engar vísbendingar
um ferðir Matthíasar voru að finna
við rústir jeppans. Það eina sem
lögregla hafði í höndunum var
ábending um að sást hafði til hans
í lífrænu deildinni í Fjarðarkaup-
um, Hafnarfirði 10. desember 2010
og síðar í Bónus á Selfossi, þó ekki
tækist að bera kennsl á hann á upp-
tökum úr öryggismyndavél í Bónus.
Sagður vera einfari
Matthías var sagður vera einfari.
Hann átti ekki farsíma og notaði
ekki kreditkort. Móðir hans hefur
lýst honum sem sérvitrum en hug-
rökkum ungum manni. Hún taldi
líklegt að sonur hennar hefði farið
í ferðalag, einn með sjálfum sér, og
kærði sig ekki um að finnast. Hún
hélt þó alltaf í vonina. „Hann hugs-
ar öðruvísi og er ekki alveg í norm-
inu. Hann er mjög sjálfstæður, gerir
allt á eigin forsendum og hefur mik-
ið sjálfstraust,“ sagði hún í viðtali
við DV í ágúst 2011 en þá voru níu
mánuðir liðnir frá hvarfi hans. Hún
lýsti syni sínum sem heilsusamleg-
um manni sem borðaði aðeins líf-
ræna fæðu. Hann var vel lesinn í
heimspeki og mannkynssögu, mál-
aði myndir og samdi tónlist. Líkt og
áður sagði taldi lögregla Matthías
vera einfara, en móðir hans sagði
svo ekki vera og sagði hann eiga
auðvelt með að eignast nýja vini.
Talinn af
Lögregla telur að hvarf hans hafi
ekki borið að með saknæmum
hætti. Samkvæmt lögum er Matth-
ías talinn af í dag þar sem þrjú ár
eru liðin frá hvarfi hans. Skortur á
vísbendingum gerði leitina mjög
erfiða en eftir að bíllinn fannst við
Esjurætur fór leitarflokkur um stórt
svæði í kringum námurnar, niður
í Kollafjörð og upp í Esjuhlíðar en
án árangurs. Lögregla taldi Matthí-
as jafnvel hafa fundið sér aðra bif-
reið eða hafa farið utan, þó ekkert
væri hægt að fullyrða um það og var
almenningur beðinn um að hafa
augun opin. Á síðu lögreglunnar á
Facebook má enn finna myndir af
Matthíasi þar sem auglýst er eftir
honum og er fólk beðið um að hafa
augun hjá sér á Suðurlandi. „Það
er eins og jörðin hafi gleypt hann,“
sagði Ágúst Svansson, aðalvarð-
stjóri lögreglunnar á höfuðborgar-
svæðinu, í samtali við DV árið 2011.
Þ
rátt fyrir alvarleika þeirra
mála sem tíunduð hafa ver-
ið hér kemur í flestum til-
fellum fyrir að þeir einstak-
lingar sem týnast finnast fljótt og
örugglega enda eru íslenskir lög-
reglu- og björgunarsveitarmenn
vel þjálfaðir leitarmenn. Í ágúst-
mánuði árið 2012 vakti leit að
ferðamanni frá Asíu mikla athygli.
Konan var talin hafa yfirgefið rútu
við Eldgjá í Skaftártunguafrétti en
skilaði sér aldrei aftur í rútuna.
Kallaðar voru til björgunarsveit-
ir á Suðurlandi til leitar auk lög-
reglunnar. Þá tóku samferðamenn
konunnar úr rútunni einnig þátt
í leitinni. Lýsingin á konunni var
eftirfarandi: „Kon an er af asísk um
upp runa, um 160 cm á hæð, dökk-
klædd og tal ar góða ensku. Hún er
á aldr in um 20–30 ára og með litla,
ljósa hliðartösku.“
Þoka var á svæðinu og skyggni
slæmt og af þeim sökum var þyrla
Landhelgisgæslunnar ekki köll-
uð út til aðstoðar. Leitin stóð yfir
frá því rétt eftir hádegið og til þrjú
að nóttu þegar í ljós kom að kon-
an var alls ekki týnd. Raunar hafði
hún tekið þátt í leitinni að sjálfri
sér allan tímann. Konan hafði
komið aftur í rútuna, en skipti um
föt áður en hún gerði það og snyrti
sig þannig að aðrir farþegar þekktu
hana ekki. Konan hafði svo sjálf
ekki hugmynd um að hennar hefði
verið saknað eða að það væri ver-
ið að leita að henni. Hún kannað-
ist ekkert við lýsinguna á konunni
sem var leitað að, það er sjálfri
sér, og hafði verið oftalið í rútuna
þegar hún lagði af stað. Konan
fann því sjálfa sig á Íslandi.
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
Rögnvaldur Már Helgason
astasigrun@dv.is / rognvaldur@dv.is
Birgitta Jónsdóttir
Þingkonan vill breyta
lögum um mannshvörf.
Sjálf hefur hún misst
þrjá ástvini sem hurfu.
Mynd SigTRygguR ARi
Fundu aðeins rússajeppann
Leitaði að sjálfri sér
Í
september síðastliðnum var
mikil leit gerð að Nathan Foley-
Mendelssohn, 34 ára Bandaríkja-
manni, sem talið er að týnst hafi
við Landmannalaugar. Tæplega 200
björgunarsveitarmenn tóku þátt í
leitinni en Nathan hafði ætlað sér að
fara hina vinsælu gönguleið, Lauga-
veginn frá Landmannalaugum að
Skógum undir Eyjafjöllum. Nath-
an fannst aldrei þrátt fyrir ítarlega
og fjölmenna leit björgunarsveitar-
manna. Leit hófst hinn 28. septem-
ber 2013. Þá hafði ekkert til Nathans
spurst frá 10. september þegar hann
lagði á Laugaveginn, eða í átján daga.
Frá mánaðamótum ágúst september
og fram til 10. september var vitað af
honum á Ísafirði, Húsavík og í Land-
mannalaugum.
Leigðu þyrlu
Það vakti athygli hversu langur
tími leið á milli þess sem ættingjar
Nathans heyrðu frá honum síðast og
þangað til þeir létu lögreglu vita að
líklega væri ekki allt með felldu. Þessi
langi tími frá því að síðast spurðist til
hans og þar til leit hófst hefur vak-
ið ýmsar spurningar. Sveinn Krist-
ján Rúnarsson, yfirlögregluþjónn
hjá lögreglunni á Hvolsvelli, stýrði
leitinni að Nathan. Hann sagði Nath-
an hafa verið búinn að ferðast um
nokkurn tíma og verið búinn að láta
sína nánustu vita að þau gætu ver-
ið róleg því hann myndi láta vita af
sér, þótt það myndi ekki gerast dag-
lega. Þau hafi því ekki orðið áhyggju-
full fyrr en skömmu áður en form-
leg leit að honum hófst. Þau leigðu
meðal annars þyrlu til að aðstoða við
leitina.
Ætlaði til grikklands
Vitað er að Nathan ætlaði frá Ís-
landi til Barcelona á Spáni og þaðan
til Grikklands. Ætlaði hann að vera
kominn heim til Bandaríkjanna á
ný 7. október 2013. Lögregla kann-
aði strax hvort Nathan hefði farið úr
landi og svo reyndist ekki vera. Veð-
ur hafði verið fremur slæmt á þessu
tímabili. Fyrstu sólarhringana hefði
Nathan til að mynda lent í rigningu,
roki, slæmu skyggni og kulda og
lagði Nathan í ferðalagið þrátt fyrir
viðvörunarorð um slæma veðurspá,
skyggni og færð.
Mikil leit var gerð að Nathan fram
til 6. október 2013 og voru ferða-
menn beðnir um að fylgjast vel með.
Ekki aðeins fóru björgunarsveit-
armenn um svæðið heldur einnig
fjárleitarmenn sem voru að störfum
á þessum tíma. Þá var ljóst að úti-
lokað væri að maðurinn væri á lífi.
„Heilbrigð skynsemi segir okkur að
maðurinn er ekki lifandi eftir allan
þennan tíma, í þessu veðurfari og
við þessar aðstæður. Það er enginn
möguleiki á því,“ sagði Sveinn í við-
tali við DV í haust en svo virðist sem
Nathan Foley-Mendelssohn hafi
horfið sporlaust.
Hvarf sporlaust